حسام‌الدین خویی، حسن بن عبدالمؤمن
| حسام خويي، حسن بن عبدالمومن | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | حسام‌الدین بن عبدالمؤمن حسام خویی |
| تخلص | حسام |
| نام پدر | عبدالمؤمن |
| محل تولد | شهر خوی |
| رحلت | زنده تا 709ق |
| پیشه | نویسنده، شاعر و منشی |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | مجموعه آثار حسام‌الدين خويی |
حسام‌الدین بن عبدالمؤمن حسام خویی (زنده تا 709ق)، متخلص به حسام، ملقب به حسام‌الدین و مظفری، نویسنده، شاعر و منشی نیمه دوم سده هفتم، صاحب «قواعد الرسائل و فرائد الفضائل».
ولادت
آگاهی ما از زندگی وی بر اساس آثار خود اوست. وی در شهر خوی به دنیا آمد. پس از حمله مغول، به آسیای صغیر مهاجرت کرد؛ زیرا امن‌تر بود و دانشمندان بسیاری به آنجا کوچ می‌کردند[۱].
او چندی در ماردین عراق به سر برد و سپس به دربار چوپانیان در شهر قسطمونی راه یافت و منشی دربار مظفرالدین یولوق ارسلان بن الپ یورک بن امیر حسام‌الدین چوپان و مداح او شد و از او لقب مظفری گرفت و «نزهة الكتاب» را به نام وی نوشت[۲].
آثار
حسام‌الدین در روزگار خود شهرت فراوانی داشت. بیشتر زندگی وی در شهر سیواس گذشت. او دانشمند و سخنور بود و به پژوهش در متون فارسی و عربی و ترکی می‌پرداخت. نثر وی، چون همه منشیان آن روزگار، متصنع و متکلف است که امتیاز بشمار می‌آمده است[۳].
از دیوان حسام‌الدین که خود در مقدمه «ملتمسات» به آن اشاره کرده است، اثری در دست نیست. حاجی خلیفه از کتاب «كنز اللطائف» او نام برده که در فن انشا و شامل 49 نامه بوده است. صغری عباس‌زاده هفت اثر فارسی حسام‌الدین (سه اثر به نظم و چهار اثر به نثر) را تصحیح کرده و در مجموعه آثار حسام‌الدین خویی به چاپ رسانده است. این آثار، به‌ترتیب سال تألیف، عبارتند از:
- نزهة الكتاب و تحفة الأحباب، تألیف در محرم 684ق. وی این کتاب را به مظفرالدین یولوق ارسلان هدیه کرده است. این اثر مشتمل بر چهار بخش است: صد آیه قرآنی در اغراض گوناگون، صد سخن از حضرت محمد(ص)، صد سخن از خلفا و کلمات قصار و صد بیت عربی که به نظم فارسی ترجمه شده است. پس از بخش چهارم، مؤلف قصیده‌ای را که در مدح یولوق ارسلان سروده، آورده است.
- قواعد الرسائل و فرائد الفضائل، در فن ترسل و نامه‌نگاری، تألیف در رجب 684ق.
- رسوم الرسائل و نجوم الفضائل، در فن انشا و ترسل، تألیف در 690ق.
- ملتمسات، منظومه‌ای در خواهش و طلب و...[۴].
پانویس
منابع مقاله
رشنوزاده، بابک، «دانشنامه جهان اسلام»، ج13، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.