جهان در خلوت تنهایی: بررسی آراء و نظریه‌های ادبی استاد دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب

جهان در خلوت تنهایی: بررسی آراء و نظریه‌های ادبی استاد دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب
پدیدآوران	شعبانی، محمدرضا (نویسنده)
ناشر	نشر زوار
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۸
شابک	‎6-578-401-964-978
موضوع	نقد ادبی‌ -- ایران‌ -- مقا‌له‌ ها‌ و خطا‌به‌ ها‌,*criticism Literary -- Iran -- lectures ,essays ,Addresses,نقد ادبی‌ -- ایران‌,*criticism Literary -- Iran
کد کنگره	‏PIR۸۰۷۶/ر۹۶ش۷ ۱۳۹۹

جهان در خلوت تنهایی: بررسی آراء و نظریه‌های ادبی استاد دکتر عبدالحسین زرّین‌کوب؛ تألیف محمدرضا شعبانی؛ در این رساله‌ی پژوهشی تنها با رویکرد بررسی نظریه‌های ادبی استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، آثار ایشان به تحلیل و نقد کشیده شده است و مجموعا قریب به 90 نظریه‌ی ادبی مستقل او، تبیین و تحلیل ادبی شده است. تازگی موضوع این اثر، حاکی از این ادعاست که آثار سترگ و ارزشمند استاد می‌بایست یک جا و یا با نگاه‌ها و رویکردهای مختلف از منظر بررسی و تحلیل ادبی منتقدانه نگریسته شود. از این جهت پژوهش این رساله بر همین مبنا روش خود را پایه گذاری و بنیاد نهاده است.

ساختار

مطالب کتاب طی 7 قسمت بررسی شده است:

1. زرین‌کوب اودیسه‌ی ادبیات نوین ایران
2. مبانی مقدماتی و نظری نقد ادبی
3. آثار مرتبط با نقد ادبی
4. آثار مرتبط با تاریخ ادبی یا تاریخ ادبیات زرین کوب
5. آثار مربوط به تحقیقات عرفان و تصوف
6. آثار زندگی نامه‌ای و تک نگارانه
7. آثار مربوط به مولاناشناسی استاد زرین کوب

گزارش محتوا

استخراج و تحلیل آراء و نظریه‌های ادبی - تحقیقی استاد زرّین کوب در وهله‌ی نخست سبب تنویر افکار و روشن شدن اذهان علاقمندان، دانشجویان و استادان ادب است. در ثانی نقد و بررسی این آراء از خلال آثار استاد، علاوه بر داشتن ارزش‌های تحقیقی و علمی، البته به خودی خود نوعی نقد ادبی محسوب می‌شود، جز این یک فایده‌ی دیگر استخراج این عقاید، پدید آمدن شناخت بهتر نظرات ایشان است و خوانندگان نسل جدید به نظریات تحقیقی و ادبی استاد، آشنایی بیشتری یافته و این موضوع سرانجام منجر به فهم بهتر یکی از صاحب نظران دانشگاهی کشور از قضایای ادبی خواهد بود. اثر پیشر روی خوانندگان در حقیقت خود نوع نقد ادبی عملی از آثار استاد محسوب می‌شود. نقدی که تا حد امکان به دور از هرگونه هیاهو و سطحی نگری به پژوهش درآمده است و تا حد امکان سعی شده تا شأن علمی - ادبی آثار استاد به درستی دانسته و شناخته شود و این امکان نداشت، مگر همدلی صمیمانه با این سلسله آثار ماندگار استاد. بی شک اغلب نظرات استاد بدیع و تازه گونه است و مخصوص تحقیقات خود ایشان است. در باب برخی آثار استاد، جسته و گریخته مقالات و کتاب‌هایی با عنوان یادبود و بزرگداشت، چاپ و نگارش یافته است، اما یک تحقیق یکدست خاصه از طریق همدلی با آثار و عقاید وی همرا با روش علمی و سنجیده و دور از حب و بغض هنوز جایش خالی می‌نمود. در این رساله‌ی پژوهشی تنها با رویکرد بررسی نظریه‌های ادبی استاد دکتر عبدالحسین زرّین کوب، آثار ایشان به تحلیل و نقد کشیده شده است و مجموعا قریب به 90 نظریه‌ی ادبی مستقل او، تبیین و تحلیل ادبی شده است. تازگی موضوع این اثر، حاکی از این ادعاست که آثار سترگ و ارزشمند استاد می‌بایست یک جا و یا با نگاه‌ها و رویکرد های مختلف از منظر بررسی و تحلیل ادبی منتقدانه نگریسته شود. از این جهت پژوهش ای رساله بر همین مبنا، روش خود را پایه گذاری و بنیاد نهاده است. با این همه پیش از انجام چنین پژوهشی، یادبودها، بزرگداشت‌ها و گرامیداشت‌هایی چند در زمان حیات استاد و چه بعد از وی انتشار یافت که در خلال این قبیل کتاب ها، به برخی از نظرگاه‌های ادبی وی توجهی شده است. این انتقاد ها و بررسی‌ها از جهاتی ارزشمند است. خاصه آنکه برخی صاحبنظران و استادان به مواضع چندی از زرین کوب‌شناسی پرداخته، که هر یک ممکن است حاوی فوایدی چند باشد که در نگارش این اثر از آن‌ها کمک مطلوبی گرفته شد. با اینهمه نویسنده آن انتخاب را از طریق همدلی با آثار استاد نگریسته و هرجا که الزام یک نگاه نقادانه حتی به نظریات استاد چه در مقام تأیید و چه احیانا غیر آن بوده باشد از هیچ نقد و نظر سنجیده و منصفانه‌ای دریغ ننموده است و آنجا که نظرات صاحبنظران درست و منطبق با تحقیقات ادبی دهه‌های اخیرست؛ البته از مواضع ایشان دفاع نموده است، اما کیست که توانسته باشد، با وجود این همه گسترش علوم ادبی و نقد ادبی در عرصه‌ی جهانی ادعای آن داشته باشد، که تمامی عقاید او یکسره درست و منطبق با جریان‌ها صحیح روز باشد؟ بویژه آن که دیدگاه‌های ادبی، هر روز ممکن است تغییر پذیر و یا محتاج به بازکاوری مجدد باشد. آثار استاد البته خالی و خاریج از این مقوله نیست و ایشان هم هرگز مدعی درستی و کمال تمامی نظریات خویش، در هیچ آثاری از خود نبوده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران