جذبات الهیه منتخبات کلیات شمس‌الدین تبریزی
| جذبات الهيه: منتخبات کليات شمس‌الدين تبريزي با مقدمه و حواشي مفيده و تصحيح غزليات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده)
ایزدگشسب، اسدالله (مؤلف و گردآورنده) باستانی پاریزی، محمدابراهیم (مقدمه‌نویس) ایزدگشسب، عبدالباقی (به اهتمام) |
| ناشر | انتشارات حقیقت |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1378ش. |
| چاپ | دوم |
| کد کنگره | /م9ش9 / 5295 PIR |
جذبات الهیه منتخبات کلیات شمس‌الدین تبریزی تألیف و گردآوری از شیخ اسدالله ایزد گشسب متخلص به شمس، با مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی، به اهتمام عبدالباقی ایزدگشسب؛ این کتاب، مشتمل بر مطالب ذیل است: مقدمۀ محمدابراهیم باستانی پاریزی برای چاپ دوم، شرح حال نگارنده و گردآورندۀ کتاب مقدمۀ چاپ اول، بحث در اطراف غزلیات و شرح احوال مولانا، قصیدۀ گردآورندۀ کتاب در وصف مولوی و آثار او، غزلیات، ترجیعات، رباعیات و فهرست‌ها.
باستانی پاریزی در مقدمه، از دشوار بودن کار انتخاب به معنی واقعی کلمه سخن گفته و اظهار داشته است که مرحوم ایزدگشسب در تدوین این اثر دچار سخت‌ترین تردیدها بوده و با احاطۀ کاملی که به ادب و ذوق فارسی داشته و با رتبه و تعالی که در عرفان و معنویت حاصل کرده بوده است، به انتخاب قطعات دلپذیر مولانا پرداخته که تا حد زیادی انتظار خواننده را برآورده می‌کند.
مؤلف در مقدمۀ کتاب، به نقد و بیان کاستی‌های کتاب شمس‌الحقایق (اولین منتخب دیوان شمس) رضا قلی‌خان هدایت پرداخته و آن را از جهات مختلف ناقص و نامطبوع معرفی کرده و در ادامه، از امتیازات و ویژگی‌های کار خود سخن گفته است. ایزدگشسب در انتخاب غزل‌ها یک نسخۀ خطی بدون تاریخ، اما متعلق به حدود قرن هشتم و نسخۀ چاپ هند و منتخبات هدایت را در دسترس داشته و معیارش در گزینش غزلیات، سبک غزل سرایی ویژۀ مولانا، مضامین مخصوص غزل‌های مولانا، تخلّص خاموش و قراین دیگر بوده است. وی از انتخاب بعضی غزلیات الحاقی که می‌گوید مربوط به شمس مشرقی؛ شمس مغربی و سلطان ولد فرزند مولوی و غزلیات دیگری که انتساب آن‌ها به مولانا مشکوک است، خودداری نموده و همچنین ابیاتی که صریحاً اسامی ائمه اثنی‌عشر در آن‌ها به کار رفته؛ به ظن‌ّالحاقی بودن، نیاورده است.
وی برای اغلب غزل‌ها عناوین عرفانی مناسب و گویا مرقوم داشته و آیات و روایاتی که در مضامین غزلیات به کار رفته استخراج کرده و متذکّر شده است. برخی غزل‌ها را مورد شرح و تفسیر قرار داده و کوشیده است صنایع و محسنات بدیعی و لطایف و ظرایف صوری و معنوی آن‌ها را تشریح نماید و خود یادآور شده که معنی بعضی واژه‌ها و اشارات بعضی از غزل‌ها را از کتاب شرح فصوص‌الحکم کمال‌الدین حسین خوارزمی گرفته است. دیگر اینکه شرح حالی از مولانا و بزرگان معاصر او فراهم کرده و آثار او را معرفی نموده است و قصیده‌ای نیز در وصف مولوی و آثار او سروده که مطلعش چنین است: «سخن چو خیزد از دل به دل بگیرد جا/ سخن ز نفس و هوی نیست غیر باد هوا». در پایان فهرست‌های مورد نیاز درج شده است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص376-377
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.