تقويم اللسان

تقويم اللسان
پدیدآوران	ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) مطر، عبد العزیز (محقق)
ناشر	دار المعارف
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	2006م
چاپ	2
شابک	‎977-02-0354-8
موضوع	زبا‌ن‌ عربی‌ -- تلفظ,زبا‌ن‌ عربی‌ -- اشتبا‌ه‌ها‌ی کا‌ربردی,فقه‌اللغه‌ عربی‌
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJ۶۸۳۰/الف۲ت۷
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تقويم اللسان، نوشته ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (510-597ق)، فقیه حنبلی، محدث، مورخ و متکلم است. این اثر در موضوع ادبیات به نگارش درآمده و توسط عبدالعزیز مطر تحقیق شده است.

نوشتار حاضر، مشتمل بر تصحیح مجموعه‌ای از کلمات است که میان عموم مردم کاربردی اشتباه داشته است. اثر یادشده در برخی از منابع با عنوان «ما يلحن به العامة» و «غلطات العوام» یا «غلطات» نام برده شده است. نویسنده، دلیل نگارش آن را دچار شدن برخی عالمان به گویش عوامانه دانسته است. با وجود عدم تحقق هدف برخی از نگارش‌ها در زمینه تصحیح گویش عامیانه، تدوین این اثر از نظر نویسنده ضرورت داشته است.

این اثر با تکیه بر مجموعه‌ای از نوشته‌های عالمان ادبیات عرب همچون فراء، اصمعی، ابوعبید، ابوحاتم، ابن سکیت، ابن قتیبه، ابوهلال عسکری و... و همچنین برخی دیگر از آثار که نویسنده به نام مؤلفان آنها تصریح نکرده و محقق آنها را شناسایی نموده است، از قبیل آثار ابومنصور جوالیقی، حریری و... تدوین شده است.

مطالب کتاب، بر اساس حروف الفبا تنظیم شده و برای هریک از حروف، بابی در نظر گرفته شده است. نویسنده کلمات را بر اساس حرف صحیح آنها ذیل ابواب یادشده قرار داده است؛ به‌عنوان مثال وی واژه «اهلیلجه» که به‌اشتباه «هلیلجه» گفته شده است را در باب الف قرار داده است و نه در باب هاء. وی در ترتیب هجایی برخلاف روش نویسندگان معاجم، کلمات صحیح را بدون توجه به ریشه اصلی کلمه و تنها بر اساس حرف اول آن آورده است. بااین‌وجود مجموعه کلمات درون هر باب بدون رعایت ترتیب و اولویت ذکر شده است.

هرچند نویسنده تصمیم داشته تا ساختار کتاب را بر اساس گونه‌های غلط کلمات تنظیم نماید، اما در نهایت ترجیح داده است تا مطالب را با ساختاری منسجم‌تر و با هماهنگی بیشتر و همچنین در راستای سهولت دسترسی، بر اساس ترتیب الفبایی کلمات صحیح تدوین نماید.

از ویژگی‌های این اثر اختصار آن است. نویسنده تنها به ذکر کلمه بر اساس گویش و حالت صحیح آن و به دنبال آن ذکر کلمه بر اساس گویش عامیانه (غلط) آن پرداخته است. وی گاهی برای توضیح بیشتر مطالب به شعر، آیات قرآن، حدیث و... استشهاد کرده است.

محقق علاوه بر آوردن مقدمه‌ای تفصیلی پیرامون کتاب، نویسنده و مطالب ارزشمند مرتبط با موضوع کتاب، به بیان اختلاف برخی عبارات نسخه‌های دیگر با نسخه حاضر، استخراج و مستندسازی آیات، احادیث، روایات و اشعار و همچنین توضیح برخی کلمات و تعریف برخی شخصیت‌ها در پاورقی کتاب پرداخته است.

منابع مقاله

مقدمه‌ محقق.