تراجم طبقات النحاة و اللغويين و المفسرين و الفقهاء

تراجم طبقات النحاة و اللغویین و المفسرین و الفقهاء
پدیدآوران	عجیل، محسن غیاض (محقق) ابن قاضی شهبه، ابوبکر بن احمد (نویسنده)
ناشر	الدار العربية للموسوعات
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1428 ق یا 2008 م
چاپ	1
موضوع	زبان شناسان عرب - سرگذشت‌نامه فقیهان اهل سنت - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏615‎‏1‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، طبقات (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، طبقات المفسرين (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، طبقات الفقهاء (ابهام‌زدایی) را ببینید.

تراجم طبقات النحاة و اللغويين و المفسرين و الفقهاء اثر عربى تقى‌الدين ابن قاضى الشهبى الاسدى الدمشقى الشافعى، شرح حال كوتاهى است از نحويان و لغويان، و مفسرین و فقهاء به ترتيب حروف الفباء.

ساختار

كتاب داراى مقدمه‌اى به قلم دكتر محسن غياض عجيل؛ محقق كتاب و فاقد تبويب و فصل‌بندى است و مطالب آن تنها بر اساس حروف الفبا تنظيم گرديده است.

از آنجا كه كتاب به ترتيب الفبايى و ذكر اسامى اساتيد و شاگردان به نگارش درآمده و عنصر دوم طبقات‌نويسى كه عبارت است از اشتراك گروهى، در آن مد نظر قرار نگرفته، بهتر است آن را از نوع كتب تراجم به شمار آوریم، نه طبقات؛ كارى كه محقق نسخه حاضر در برنامه انجام داده و لذا واژه تراجم را به اول نام كتاب افزوده است.

گزارش محتوا

نسخه حاضر در برنامه تنها گزيده‌اى از اين كتاب است كه شامل شرح حال افرادى مى‌شود كه نام آن‌ها «محمد» است. اين گزيده، شرح حال 223 فرد را دربر دارد. اصل كتاب، حاوى حدود هزار شرح حال است كه بر خلاف نامش، فقط به شرح حال نحوى‌ها و لغوى‌ها به معناى محدود آن نپرداخته؛ بلكه با توسعه مفهوم «نحوى» و «لغوى»، شرح حال بسيارى از مفسران، محدثان، قرّاء، فقها و شعرا را نيز در خود جاى داده است.

مؤلف نخست نام فرد و سپس نام پدر وى را ذكر كرده و در يادكرد نام پدر متَرجمين، با نام افرادى كه پدرانشان ابراهیم نام دارد آغاز كرده و به نام كسانى كه پدرانشان يوسف نام دارند تراجم را به پايان برده است.

مؤلف غالباً پس از يادكرد نام فرد مورد نظر و نام پدر وى، به ترتيب از كنيه، لقب، شهر، اساتيد، شاگردان، سفرهاى علمى وى (چنانچه سفرى داشته باشد)، كتاب‌ها، سال وفات، مكان درگذشت او و احيانا نمونه‌اى از اشعار وى ياد كرده است.

بعد از يادكرد «محمدين»، نخستين فردى كه به شرح حال وى پرداخته شده، أبان بن اسحاق كوفى نحوى است كه پس از آن، اسامى به ترتيب الفباء ذكر شده و به نام يونس بن يحيى بن نباته نحوى، در حرف «ياء» خاتمه يافته است.

لازم به ذكر است كه تراجم كتاب، به شخصيت‌هاى قرن خاص يا شهر خاصى محدود نگشته و در آن مى‌توان به تراجم عالمانى از قرن دوم تا قرن هشتم هجرى دست يافت، چنانكه شرح حال عالمان شهرهاى مختلف اسلامى نظير اندلس، شام، بلاد افريقا، مصر، عراق و... در آن آمده است.

از جمله ويژگى‌هاى اين اثر، دقتى است كه مؤلف در ضبط دقيق القاب و نيز سال وفات افراد اعمال كرده است.

وضعيت كتاب

كتاب مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم محقق و فهرست‌هاى: تراجم، منابع و مآخذ و نيز فهرست مطالب مى‌باشد كه در انتهاى كتاب آمده است.

منابع مقاله

1. رفيعى، على، دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج4، ص444-441.
2. حاجى خليفه، كشف الظنون، ج2، ص1107.
3. صفرى فروشانى، نعمت‌الله، تاريخ اسلام، 1379ش، ش4.
4. مقدمه محقق و متن كتاب.