تبریزی، محمد زمان بن کلبعلی
محمدزمان تبریزی (درگذشت ۱۱۳۱ یا ۱۱۳۷ق)، فقیه و عالم شیعی قرن دوازدهم هجری قمری. وی اصالتاً تبریزی بود اما در اصفهان میزیست و در مدرسه شیخ لطفالله اصفهان (مشهور به مدرسه خواجه ملک) تحصیل کرد. او از جانب سلطانحسین صفوی به تولیت و نظارت همان مدرسه منصوب شد. اثر مهم او «فرائدالفوائد در احوال مدارس و مساجد» از منابع ارزشمند در زمینه تاریخ معماری و آموزشی عصر صفوی به شمار میرود.
| محمدزمان تبریزی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی |
| نام پدر | کلبعلی |
| ولادت | نامشخص |
| محل تولد | اصفهان، ایران |
| محل زندگی | اصفهان |
| رحلت | ۱۱۳۱ یا ۱۱۳۷ قمری |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه دوازدهامامی |
| پیشه | فقیه، مدرس، مؤلف |
| منصب | متولی مدرسه شیخ لطفالله اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | فقه، تاریخ مدارس و مساجد |
| سبک نوشتاری | تاریخی، فقهی |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
ولادت
تاریخ دقیق تولد محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی دانسته نیست. وی اصالتاً اهل تبریز بود و جدش از علمایی بود که شاه عباس دوم او را برای مصاحبت به اردوی خود فرا میخواند. خانواده او ظاهراً در اصفهان سکونت داشتند و محمدزمان در همان شهر پرورش یافت.[۱] [۲]
تحصیلات
تبریزی در مدرسه شیخ لطفالله اصفهان (که بعدها به مدرسه خواجه ملک معروف شد) تحصیل کرد. از جمله اساتید برجسته وی میتوان به ملامحمدباقر مجلسی، شیخ جعفر قاضی حویری، محمدصالح خاتونآبادی و آقا حسین خوانساری اشاره نمود. وی از این اساتید بزرگ علوم دینی و فقهی را فرا گرفت.[۳]
فعالیتها
وی پس از اتمام تحصیلات، از جانب سلطانحسین صفوی به سمت تولیت و نظارت مدرسه شیخ لطفالله اصفهان منصوب شد. این مدرسه در نزد شیعیان اهمیت زیادی داشت و تبریزی آن را همشأن مدارس نظامیه نزد اهل سنت میدانست. او علاوه بر تدریس و اداره مدرسه، به تألیف آثاری در زمینههای فقهی و تاریخی پرداخت. تبریزی در کتاب خود از صوفیان بازاری انتقاد کرده و بر پایبندی به شریعت تأکید داشته است.[۴]
وفات
محمدزمان تبریزی در سال ۱۱۳۱ یا ۱۱۳۷ هجری قمری درگذشت. محل دفن وی مشخص نیست.[۵]
آثار
- فرائدالفوائد در احوال مدارس و مساجد:** مهمترین اثر او که نگارش آن احتمالاً در ۱۱۲۲ق به پایان رسید. این کتاب مشتمل بر دو باب و یک خاتمه است و به مباحثی چون اهمیت مساجد، تاریخچه مدارس، آداب تعلیم و تربیت، و معرفی مدارس و مساجد مهم عصر صفوی (بهویژه در اصفهان) میپردازد. این اثر از معدود منابع تاریخی در زمینه نظام آموزشی و معماری دینی آن دوره است.
- شرح زبدةالاصول
- کتاب الچنته (معروف به جبّه و جنته): کتابی به سبک کشکول.
- رسالة المسعار فی الاسعار: رسالهای فارسی که در سال ۱۱۲۷ق، هنگام قحطی معروف اصفهان، برای تعیین نرخ اجناس نگاشته شد.
- تعلیقات اصول کافی
- ترجمه خلاصة الاذکار
- حواشی بر تهذیبالاحکام[۶]
پانويس
منابع مقاله
- هوشنگی، لیلا، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج۶، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ج۱۶، لبنان- بيروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق