تاریخ و ادبیات ایران: ترجمه تفسیر طبری
تاریخ و ادبیات ایران: ترجمۀ تفسیر طبری به کوشش محمد دهقانی (متولد 1334ش) پژوهشگر و مترجم؛ گزیدهای از ترجمه فارسی تفسیر طبری است که در نیمه دوم قرن چهارم هجری به فرمان منصور بن نوح سامانی و با نظارت وزیر او ابوعلی بلعمی تهیه شده و به عنوان کهنترین شاهکار نثر فارسی شناخته میشود.
| تاریخ و ادبیات ایران: ترجمۀ تفسیر طبری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دهقانی، محمد (گزینشگر و مصحح) |
| ناشر | نی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1394ش |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-185-437-1 |
| موضوع | طبری، محمد بن جریر، ۲۲۳؟-۳۱۰ ق. جامع البیان فی تفسیر القرآن - نقد و تفسیر:: تفاسیر اهل سنت - قرن ۵ق. |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۹۳/ط۲ج۲ |
ساختار
این کتاب در یک جلد و شامل مقدمه مفصّل و گزیدهای از متن ترجمه تفسیر طبری است که در بخشهای مختلف تنظیم شده است.
گزارش کتاب
این اثر به بررسی و معرفی ترجمه فارسی تفسیر طبری میپردازد که در نیمه دوم قرن چهارم هجری به فرمان منصور بن نوح سامانی و با نظارت وزیر او ابوعلی بلعمی تهیه شد. این ترجمه در واقع پاسخی به شرایط سیاسی و مذهبی آن دوران بود؛ سامانیان که با رقابت نوح بن نصر و اختلاف با آل بویه روبرو بودند و از نفوذ اندیشههای آخرالزمانی اسماعیلیه هراس داشتند، برای افزایش مشروعیت خود در نزد فقها و علمای حنفی و شافعی خراسان، اقدام به ترجمه دو اثر بزرگ طبری (تاریخ و تفسیر) به فارسی کردند.
تفسیر طبری با عنوان اصلی «جامع البیان عن تأویل آی القرآن» توسط محمد بن جریر طبری (۲۲۴-۳۱۰ ق) یکی از بزرگترین فقیهان و محدثان عالم اسلام نوشته شده بود. ترجمه فارسی این اثر اگرچه ادعا شده بود که ترجمه دقیق متن عربی است، اما در واقع ترجمهای آزاد و متناسب با اهداف سیاسی و عقیدتی سامانیان بود که مطالب بسیاری را حذف و گزارشهایی از منابع دیگر به آن افزوده بود.
نثر فارسی این ترجمه بسیار ساده و سرراست است و به گفته ملکالشعرای بهار، با وجود شباهت به نثر پهلوی و تأثیرپذیری از نثر عربی، از مزایا و ویژگیهای خاصی برخوردار است که آن را مستقل میسازد. این اثر کهنترین شاهکار نثر فارسی محسوب میشود.
در این کتاب منتخب بسیار مختصری از ترجمه تفسیر طبری ارائه شده که شامل بخشهایی همچون بدانستن فضل قرآن، ترجمه سوره فاتحة الکتاب، قصه آفریدن آدم، سجده کردن فرشتگان، قصه عوج بن عنق، قصه هاروت و ماروت، غزای بطن النخله، قصه لیلة المعراج، حدیث الدیک الابیض، قصه اول کسی که بت پرستید، قصه موسی و خضر، ترجمه سوره ق، قصه موسی با قارون و ترجمه سوره المدثر است.
یکی از نتایج مهم این ترجمه، مجاز و معمول شدن ترجمه و تفسیر قرآن به زبان فارسی بود که پس از آن نهضت ترجمه و تفسیر قرآن در قلمرو سامانیان و سایر نواحی ایران گسترش یافت.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات