تاریخ اجتماعی داراب در عهد قاجار و پهلوی

تاریخ اجتماعی داراب در عهد قاجار و پهلوی، اثر ابوالحسن صادقیان (معاصر)، پیرامون شهر داراب در دو دوره تاریخی قاجار و پهلوی، شامل اوضاع، رسوم و زندگی اجتماعی این شهر است. تمرکز اصلی بر تحولات اجتماعی منطقه در عهد قاجار و پهلوی می‌باشد.

تاریخ اجتماعی داراب در عهد قاجار و پهلوی
پدیدآوران	صادقیان، ابوالحسن (نويسنده)
ناشر	مجمع ذخائر اسلامی
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1394ش - 2016م
چاپ	1
شابک	‎978-964-988-890-3
موضوع	داراب - داراب - آداب و رسوم و زندگی اجتماعی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف4ص2 2087 DSR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار و محتوا

کتاب، مشتمل است بر مقدمه و هفت فصل اصلی، به شرح زیر:

• مقدمه: در این قسمت، نویسنده نگاهی کلی به منطقه داراب و طبیعت و آب و هوای آن کرده و آن را سرزمین رنگ‌ها نامیده و اندکی در مورد این کتاب توضیح داده است.

• فصل اول (مدخل): این فصل، به معرفی تحولات و اوضاع اجتماعی ایران و داراب در دوران قاجار و پهلوی می‌پردازد.

• فصل دوم (ریشه‌ها): این فصل، به تقسیمات کشوری و جایگاه داراب در این تقسیم‌بندی و همچنین به خاندان‌های قدرتمند محلی مانند قوام‌الملک و تأثیر آن بر تاریخ اجتماعی داراب، به‌ویژه درگیری‌ها و مجازات‌های اعمال‌شده، می‌پردازد.

• فصل سوم (تلاش): این فصل، موضوعاتی مانند قدمت و تاریخچه تأسیس شهر، ساختار کالبدی شهر و محلات آن (مانند محله بازار، محله امامزاده، محله کوزه‌گری و...) و اماکن و تأسیسات عمومی شهر (نظیر مساجد، حمام‌ها و قنات‌ها) را در بر می‌گیرد.

• فصل چهارم (زندگی): این فصل، به حیات شهری و طبقات اجتماعی (اشراف، متوسط و فرودست)، اصناف و مشاغل و خانه‌ها و ویژگی‌های زندگی شهری می‌پردازد.

• فصل پنجم (روستا) و فصل ششم (کوچ‌نشینان): به‌ترتیب وضعیت جامعه روستایی و جامعه کوچ‌نشینی (ایلات خمسه) در داراب را بررسی می‌کنند.

• فصل هفتم (تصاویر): این فصل، شامل مجموعه‌ای از تصاویر و نقشه‌هاست.

نمونه‌هایی از مطالب کتاب، عبارت است از:

• تحلیل وضعیت اجتماعی داراب در بستر تحولات سیاسی و اقتصادی گسترده‌تر ایران در دوره قاجار و پهلوی: این کتاب شرح می‌دهد که داراب شهری کهن است که در طول تاریخ خود بارها مورد تهاجم و حملات پی‌درپی قرار گرفته و چهره‌اش دستخوش تغییرات شده است.

در دوره قاجار، داراب تحت تأثیر خاندان‌های حکومتی، به‌ویژه خاندان قوام‌الملک شیرازی قرار داشته است. این خاندان‌ها با ایلات محلی، مانند: ایل خمسه، ایل عرب و ایل بهارلو، درگیر منازعات نظامی و سیاسی بودند که تأثیر عمیقی بر امنیت و زندگی مردم داراب گذاشت. در این دوران، مردم داراب رنج بسیاری از ظلم، ستم و قحطی را متحمل شده‌اند و شیوع بیماری‌ها و ناامنی نیز وضعیت را بدتر می‌کرده است. ساختار اجتماعی شهر داراب در این دوره‌ها به طبقات اشراف، اقشار متوسط و فرودست تقسیم می‌شد که هرکدام حقوق و موقعیت اجتماعی متفاوتی داشتند.

• ساختار شهر: کتاب به بررسی توسعه شهری داراب، مانند احداث خیابان‌ها پس از ورود اتومبیل و تأسیس نهادهای جدید دولتی در دوره پهلوی می‌پردازد. همچنین جزئیات مشاغل رایج (مانند نانوایی، آهنگری و تجارت) و شیوه اخذ مالیات توسط حکام قاجار از مردم و مالکان منطقه ارائه شده است. در دوره پهلوی، باوجود تلاش‌هایی برای توسعه و حفظ امنیت، تحولاتی چون اصلاحات ارضی، تأثیرات متفاوتی بر مالکان و دهقانان داراب گذاشت که منجر به مهاجرت بسیاری از روستانشینان به شهر شد.

• توصیف مجازات‌های اعمال‌شده توسط حکام قاجار در منطقه داراب: نمونه‌هایی از مجموعه‌ای از مجازات‌های عجیب و غریب و غیر انسانی است، بیان شده است؛ به‌عنوان مثال، در بخش مجازات‌ها ذکر شده است که مجازات‌هایی مانند: «دم توپ گذاشتن»، «دار زدن»، «نفی بلد»، «حبس کردن»، «دست بریدن»، «شقه کردن» و... از مجازات‌های رایج بوده است. این مجازات‌ها توسط حکام محلی و قوام‌الملک برای دریافت مالیات و سرکوب ایلات به‌کار گرفته می‌شد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.