تاریخنگاری در ایران (از آغاز دوره اسلامی تا حمله مغول)
| تاریخنگاری در ایران (از آغاز دوره اسلامی تا حمله مغول) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ترکمنی آذر، پروین (نويسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1392ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تاریخ نویسی - ایران - تاریخ - پس از اسلام . 12ق - 616ق |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR ۹۰/ت۴ت۲ ۱۳۹۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاریخنگاری در ایران (از آغاز دوره اسلامی تا حمله مغول) توسط پروین ترکمنی آذر(متولد 1330ش) تألیف شده است. موضوع کتاب، بررسی ویژگیها، منابع، ساختار و محتوای تاریخنگاری در ایران، از آغاز دوره اسلامی تا دوران حمله مغول است.
انگیزه نگارش
هدف این پژوهش، مطالعه تحولات فکری و نظری و دستیافتن به میراث فکری و فرهنگی تاریخنگاری ایرانیان در شش قرن نخست اسلامی بهمنظور نشاندادن خدمات گروههای فرهنگی ایرانی و تلاش برای احیای هویت ایران و ایرانی است که بهجای تکیه بر معیارهای خارجی، تلاش میکند تا تاریخنگاری ایرانی را ابزاری برای بهبود و اصلاح نابسامانیهای جامعه در مسیر رسیدن به اهداف مطلوب تلقی کند. [۱]
ساختار کتاب
این کتاب شامل مقدمه و چهار فصل اصلی است:
مقدمه به اهمیت تاریخ در بازیابی هویت فرهنگی، تلاش گروهها و حکومتگران در ثبت و حفظ آن، تأثیرپذیری آنان از میراثفرهنگی ایران و دستاوردهای اسلامی، پیشینه تحقیق، کتابهای تحقیقی، و مقالات نوشته شده در این موضوع اشاره دارد.
فصل اول: با عنوان «پیشینه تاریخنگاری ایران دوره اسلامی»؛
فصل دوم: با عنوان «مطالعهای اجمالی در ماهیت تاریخ»؛
فصل سوم: با عنوان «منابع خبری»؛
فصل چهارم: با عنوان «تاریخنگاری در ایران»؛
گزارش محتوا
فصل اول، «پیشینه تاریخنگاری ایران در دوره اسلامی» است که شامل مباحثی چون تاریخنگاری در ایران باستان و تاریخنگاری اسلام میشود. مشخص میشود که تاریخنویسی ایرانی در دوران اسلامی، عمیقاً از سنتهای تاریخنگاری ایران باستان تأثیر پذیرفته است. این مورخان به حفظ سوابق تاریخی، پیوستگی تمدن و حفظ هویت فرهنگی تأکید داشتند. [۲]
فصل دوم، مفاهیمی چون تعریف تاریخ، بررسی «آیا تاریخ علم است؟»، رسالت، هدف و فایده تاریخ، قانونمندی تاریخ و قواعد تاریخی را مورد بحث قرار میدهد. مبحث محوری این است که هدف و فایده تاریخ، صرفاً نقل وقایع نیست، بلکه تمرکز بر جنبههای اخلاقی و تربیتی است؛ تاریخ بهعنوان ابزاری برای پندآموزی و تجربهآموزی بهمنظور هدایت انسان به آینده صحیح تلقی میشد. از دید مورخان این دوره، تاریخ دارای قواعد و قانونمندیهای خاصی است که بر زندگی انسانها تأثیر میگذارد. [۳]
فصل سوم به معرفی منابع دیداری، شنیداری، مکتوب و بخش مهم «نقد و اعتبارسنجی اخبار و منابع تاریخی» میپردازد. این فصل، روشهای سنجش اعتبار منابع را توضیح میدهد. برای مورخان این دوره، نقد منابع صرفاً بر اساس روایت نبود، بلکه عقل، برای حذف اخبار نامعقول، تجربه، برای مطابقت با رخدادهای پیشین، مقایسه، برای سنجش اخبار مختلف، اجماع و اجتهاد بهعنوان معیارهای اصلی برای ارزیابی صحت وقایع به کار میرفت. [۴]
در فصل چهارم، به بررسی شاخصهها، روشهای تاریخنگاری، روشهای تدوین (مانند سال نامهنگاری و موضوعمحور) و روشهای نقل و تألیف مواد تاریخی (مانند توصیفی، تحلیلی و ترکیبی) میپردازد.
در این فصل، روشهای رایج تاریخنگاری تشریح شده است؛ روشهایی مانند سال نامهنگاری (مانند شیوه طبری) و روش موضوعمحور برای تنظیم مطالب به کار میرفت. در نقل و تألیف، روشهای توصیفی، تحلیلی و ترکیبی مرسوم بود. مهمترین شاخصه تاریخنگاری ایرانی در این دوره، ارائه توصیههای عملی و کاربردی به حاکمان برای اصلاح نابسامانیهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است. این مورخان معتقد بودند که تاریخ باید آینهای برای عبرتآموزی پادشاهان باشد تا از تجارب گذشته برای بهبود حال و صلاح جامعه استفاده کنند [۵]
در پایان کتاب بخش کتابنامه آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب