تاريخ الاسماعيلية

    از ویکی‌نور
    تاریخ الاسماعیلیه
    تاريخ الاسماعيلية
    پدیدآورانتامر، عارف (نویسنده)
    ناشررياض الريس للکتب و النشر
    مکان نشرلندن - انگلیس
    سال نشر1991 م
    چاپ1
    شابک1855130599
    موضوعاسماعیلیه

    فاطمیان - تاریخ - 297 - 567ق.

    نزاریه
    زبانعربی
    تعداد جلد4
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏240‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏2‎‏ت‎‏2
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تاريخ الإسماعيلية، تأليف عارف تامر، از جمله آثار مفصلى است كه تاريخ و عقايد و افكار فرقه اسماعيليه را مورد بررسى قرار داده است. كتاب در چهار جلد به زبان عربى نگارش شده است.

    نویسنده، هدف خود از نگارش اين اثر را تأليف دائرةالمعارفى دانسته كه تمامى اطلاعات تاريخ اسماعيليه را در بر داشته باشد.[۱]

    ساختار

    كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و چهار جزء است كه هر جزء مشتمل بر فصول متعددى است.

    گزارش محتوا

    نویسنده در مقدمه كتاب، «اسماعيليه» را موضوعى دانسته است كه مورخين و محققین گذشته و معاصر را دچار سرگردانى كرده است. گروهى در نصوص دشوار و مبهم اين فرقه دچار گمراهى شده‌اند و آثار اين گروه حقيقتى را به‌دست پژوهشگر نمى‌دهد؛ لذا نویسنده تصميم گرفته است كه كتاب را در چهار جزء تدوين كند و به تشريح تاريخ اسماعيليه و عقايد آن‌ها به روشى آسان بپردازد.[۲]

    خلاصه مطالب مجلدات كتاب بدين ترتيب است:

    1. «دعوت و عقيده» موضوع اين جلد از كتاب است. در ابتداى مباحث اين جلد، منابع مختلف تاريخ اسماعيليه مورد مطالعه قرار گرفته است. بسيارى از مطالب مصادر عربى قديم، برگرفته از گفته‌هاى دشمنان اسماعيليه از بنى عباس و غير آنهاست. دكتر طه حسین، احمد زكى پاشا و محمد كردعلى از اولين كسانى هستند كه در عصر حاضر به اين موضوع پرداخته‌اند.[۳]مستشرقين نيز آثار فراوانى در اين زمينه تأليف كرده‌اند.
      نویسنده سپس تاريخچه تشيع از زمان رسول‌خدا(ص) تا زمان خلفاى فاطمى را مورد بررسى قرار داده است. در بخش ديگرى از مطالب، فرقه‌هاى حنفيه، حسنيه، زيديه، جعفريه، اماميه و اسماعيليه به‌عنوان فرق تشيع معرفى شده‌اند. معرفى اصطلاحاتى چون امام، حجت، داعى دعات، داعى بلاغ، مكاسر، مكالب و مانند آن از مباحث مهم اين جلد از كتاب است. در انتهاى اين جلد، مطالبى درباره رسائل اخوان‌الصفا، اسماعيليه شمال آفريقا و اسماعيليه مصر آمده است.[۴]
    2. اين جلد از كتاب، «تاريخ اسماعيليه از مغرب تا مشرق» نام دارد. مطالب اين جلد از كتاب در دو بخش تدوين شده است. در بخش اول به حوادث و اتفاقات خلفاى فاطمى تا زمان خليفه پنجم العزيزبالله پرداخته شده است. پس از آن در بخش دوم، فاطميه به‌عنوان يك حركت فكرى فرهنگى مورد مداقّه قرار گرفته است. نویسنده، حكومت فاطمى را نظام دقيق و محكمى‌دانسته است كه مانند آن در تاريخ دولت‌ها و تبليغات حتى در عصر حاضر - كه عصر تبليغات است - ديده نشده است. شايد فاطميان، اولين كسانى بوده باشند كه براى «دعوت»، منصبى رسمى در دولت‌شان ايجاد نمودند.[۵]
      در واقع از ابتكارات اصيل دولت فاطمى، تأسيس نهاد «دعوت» بود؛ نهادى كه وظيفه‌ى عمده‌ى تبليغ و تبشير و تعليم كيش اسماعيليه را بر عهده داشت و تعليم نوكيشان و افزايش جماعت مستجيبان را در سرلوحه‌ى كار خود قرار داده بود و با ارتباط تنگاتنگ ميان نوكيشان و مستجيبان از يك سو و سطوح عالى دعوت تا امام خليفه‌ى فاطمى از ديگر سو، نقشى كليدى در اشاعه‌ى آيين اسماعيليه بر عهده داشت.[۶]
      معرفى مشاهير فلسفى در عهد خلفاى فاطمى، اوضاع اجتماعى و نيز بررسى آثار فاطمى در مغرب از ديگر عناوين اين جلد از كتاب است.
      اين جلد از كتاب با عنوان «دولت بزرگ فاطمى» با شرح حال «الحاكم‌بأمرالله»، ششمين خليفه فاطمى آغاز شده است. نویسنده، اين شخصيت را از پيچيده‌ترين شخصيت‌هاى سياسى دانسته است.[۷]از جمله اقدامات الحاكم‌بأمرالله، تأسيس دارالحكمة در سال 395ق است. نویسنده در اين بخش، مدعى شده كه دارالحكمة اولين مجمع علمى يا دانشگاهى تأسيس‌شده در عالم اسلام است كه در آن جلساتى براى دانشجويان مذاهب مختلف برگزار شده است.[۸]
      در ادامه اين جلد، مطالبى درباره ديگر حكام فاطمى، اسماعيليان در يمن و برخى از حوادث و اتفاقات تاريخ فاطمى ذكر شده است.[۹]
    3. در اين جلد تاريخ دولت نزاريه ذكر شده است. اين جلد از كتاب با معرفى «حسن بن صباح» آغاز شده است. وى كسى است كه دولت اسماعيليه «نزاريه» را در قلعه الموت بنيان نهاد.[۱۰]پس از الآمربأحكام‌الله، شئون دولت فاطمى به الحافظ كه از خانواده فاطمى بود، اما از نسل ائمه فاطمى نبود به‌عنوان وصى واگذار شد.[۱۱]در ادامه اين بخش، اسامى چهار وصى الآمربأحكام‌الله و پس از آن توضيحاتى درباره اسماعيليه مستعليه و داعيان آن و نيز اسماعيليه نزاريه ذكر شده است.

    وضعيت كتاب

    فهرست مطالب هريك از جلدهاى كتاب در ابتداى آن و فهارس اعلام، اماكن، قبائل و فرق و نيز مصادر به‌تفكيك عربى و غير عربى در انتهاى آن ذكر شده است.

    پانويس

    1. مقدمه، ص21
    2. مقدمه، ص21
    3. همان، ص25
    4. متن كتاب، ص123 - 277
    5. همان، ص183
    6. جان‌احمدى، فاطمه، ص84
    7. متن كتاب، جلد 3، ص13
    8. همان، ص49
    9. همان، ص127 - 243
    10. همان، جلد 4، ص11
    11. همان، ص32

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. جان احمدى، فاطمه، «رسمى شدن كيش اسماعيليه و تأثيرات آن در مصر عصر فاطمى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: تاريخ اسلام، بهار 1383، شماره 17.

    وابسته‌ها