بررسی نقش منافع حرام در صحت و بطلان معامله
بررسی نقش منافع حرام در صحت و بطلان معامله، تحریر و تقریری از مباحث دروس خارج فقه آیتالله علیرضا اعرافی (متولد 1338ش)، پژوهشگر و فقیه شیعی است که به بررسی نقش منافع حرام در صحت و بطلان معاملات میپردازد و توسط سید محمدحسین جلالزاده میبدی (معاصر)، تدوین، تحقیق و نگارش شده است.
| بررسي نقش منافع حرام در صحت و بطلان معامله | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعرافی، علیرضا (نويسنده) جلالزاده میبدی، محمدحسین (گردآورنده) |
| عنوانهای دیگر | مکاسب محرمه نوع دوم: بررسی نقش منافع حرام در صحت و بطلان معامله |
| ناشر | مشهور |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1391ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-538-317-4 |
| موضوع | معاملات (فقه) - کسب و کار حرام |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 4ب6الف 190 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
این اثر از چندین جهت اهمیت دارد:
- موضوع اصلی کتاب، یعنی "مکاسب محرمه"، یکی از مهمترین و گستردهترین مباحث فقهی در اسلام است که نیاز به تبیین دقیق احکام و اصول آن وجود دارد.
- کتاب، مباحث فقهی را بهصورت مستدل و مبسوط ارائه میدهد و به تحلیل عمیق و دقیق مسائل میپردازد.
- این اثر به تقسیمبندی جامع و سیستماتیک انواع مکاسب محرمه میپردازد که فهم موضوع را برای پژوهشگران تسهیل میکند.
ساختار
کتاب، شامل تقریظ آیتالله اعرافی، پیشگفتار، مقدمه و سه فصل اصلی است. هر فصل نیز به چندین مسئله و مبحث فرعی تقسیم شده است.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب، تقریری و استدلالی است که مباحث فقهی را با جزئیات و استدلالهای عمیق تبیین میکند. از ویژگیهای اصلی آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استدلالی و مبسوط: مباحث با ارائه دلایل فقهی، قرآنی و روایی و تحلیلهای دقیق مطرح میشود.
- عمیق و دقیق: به مسائل با ریزبینی و ژرفنگری پرداخته میشود تا ابعاد مختلف آنها روشن گردد.
- سیستماتیک و دستهبندیشده: موضوعات با تقسیمبندیهای روشن و منظم ارائه شده است که فهم مطالب را آسان میسازد.
- نقل اقوال و آرای فقها: دیدگاههای فقهای برجسته اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در مواردی به اجماع فقها اشاره شده است.
- هماهنگی با مکتب فقهی قم: مباحث ارائهشده منطبق با نظرات و روشهای معمول در حوزه علمیه قم است.
گزارش محتوا
فصل اول (رواج منافع حرام): این فصل به بررسی مواردی میپردازد که منفعت حاصل از یک معامله، ذاتاً حرام تلقی میشود. این، شامل خرید و فروش اقلامی مانند بت، نجاسات، آلات قمار و ابزارهای لهو و لعب میشود که استفاده از آنها شرعاً ممنوع است. مباحث این فصل، شامل مفهومشناسی این اقلام، بررسی ارزش اقتصادی آنها و انگیزه خرید و فروش این نوع کالاهاست. همچنین، ارتباط بین حرمت و بطلان معامله مورد توجه قرار میگیرد و ادله حرمت و بطلان از منظر عقل، آیات قرآن کریم و روایات بهتفصیل بررسی میشود. در پایان، این فصل به ارائه شانزده صورت مختلف از خرید و فروش این اقلام و احکام آنها میپردازد[۱].
فصل دوم (قصد بهرهبرداری از منافع حرام): این فصل، به این موضوع میپردازد که اگر یک معامله، خود فینفسه حرام نباشد، اما یکی از طرفین قصد استفاده حرام از منفعت آن را داشته باشد، آیا آن معامله باطل میشود یا خیر؟. مسئله اصلی این فصل، تأثیر قصد منفعت حرام در صحت یا بطلان معامله است. مباحث، شامل تبیین اقسام اشتراط (مانند شرط ضمن عقد) در معامله، بررسی احکام وضعی و تکلیفی مرتبط با این قصد و ادله حرمت و بطلان معامله با چنین قصدی است. این فصل، بهدقت به شرایط معتبر بودن عقد و پیامدهای تخلف از این شرایط میپردازد. همچنین، به لزوم التزام به منفعت حلال و عدم التزام به منفعت حرام در معامله تأکید میکند. در سومین مسئله از مسائل این فصل، مقصود بودن منافع حرام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مسئله به این پرسش میپردازد که آیا تنها مقصود بودن منفعت حرام در یک معامله، آن را باطل میکند؛ بهعبارتدیگر، این مسئله به بررسی مفهوم «غرض» در معاملات و تأثیر آن بر حکم شرعی میپردازد. اقوال مختلف فقها در این زمینه بررسی شده و ادله حرمت از جمله حکم عقل، اجماع فقها و قاعده امامیه مورد توجه قرار میگیرد. همچنین، مفهوم «مقدمه حرام» (یعنی عملی که خود حرام نیست، اما منجر به حرام میشود) و «تلازم بین حکم شرعی و قصد» نیز در این فصل بحث شده و به تبیین تأثیر قصد طرفین بر مشروعیت معامله میپردازد[۲].
فصل سوم (دادوستد با دشمنان اسلام): در این فصل، به بحث پیرامون فروش جنگافزار و فروش غیر جنگافزار به دشمنان اسلام، پرداخته شده است[۳].
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.