بازگشت به هور

بازگشت به هور، از آثار راویان و تاریخ‌نگاران دوران دفاع مقدس، علیرضا لطف‌الله زادگان (متولد 1336ش) و سید رضا صاحبی (متولد 1346ش) كتاب سى‌وپنجم از مجموعه بزرگ «روزشمار جنگ ايران و عراق» است که به گزارش مهم‌ترین رویدادها با بهره‌گیری از منابع مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در 62 روز از دوران دفاع مقدس هشت ساله می‌پردازد و در مجموع، شامل 830 گزارش درباره جنگ تحمیلی و ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی و موضوعات مربوط به آن در دوره زمانى 15 بهمن سال 1363 تا 17 فروردین 1364 هجری شمسی می‌شود.

• یادآوری: در روی جلد کتاب حاضر، انتهای زمانی این رویدادها روز 18 فروردین 1364 هجری شمسی ثبت شده است که با توجه به محتوای کتاب و توضیحات موجود در مقدمه، صحیح نیست و 17 فروردین 1364 هجری شمسی درست است.

بازگشت به هور
پدیدآوران	لطف الله زادگان، علیرضا (نويسنده) صاحبی، رضا (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	15 بهمن 1363 تا 17 فروردین 1364
سال نشر	1399ش
چاپ	1
موضوع	جنگ ایران و عراق، 1359 - 1367 - گاهشماری - جنگ ایران و عراق، 1359 - 1367 - عملیات بدر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

حوادث مهمّ

• اصلی‌ترین رویدادهای نظامی این مقطع زمانی، طراحی آماده‌سازی و اجرای عملیات «بدر» در منطقه «هورالعظیم» و همچنین طرح مباحثی درباره اجرای عملیات در جنوب «سومار» است. درمجموع، مهم‌ترين حوادث و مسائل نظامى، سياسى و اقتصادى كه در كتاب سى‌وپنجم روزشمار به آن پرداخته شده است عبارت‌اند از:

1. روند تعيين اهداف عملياتى بعد از عمليات آزادسازى خرمشهر تا آستانه عمليات بدر
2. عمليات بدر (منطقه عملياتى، شناسايى‌ها، عبور از هور، اهداف و سازمان رزم، شرح عمليات)
3. عمليات سلمان (تلاش براى اجراى عمليات در منطقه جنوب سومار)
4. درگيرى نيروهاى خودى و گروه‌هاى مسلح غيرقانونى در مناطق كردنشين
5. عوامل درگيرى مسلحانه حزب دمكرات كردستان و سازمان كومه‌له
6. افزايش ميزان تسليم‌شدن افراد وابسته به گروه‌هاى مسلح غيرقانونى
7. تمايل اتحاديه ميهنى كردستان عراق براى همكارى و مذاكره با ايران
8. راهبرد بين‌المللى، منطقه‌اى و داخلى
9. جنگ شهرها
10. وضعيت اسرا
11. گروه‌هاى سياسى مخالف و معاند با نظام
12. مسائل اقتصادى
13. لبنان (عقب‌نشينى ارتش رژيم صهيونيستى از جنوب لبنان به ‌دنبال مقاومت مسلمانان لبنان بود كه در داخل و خارج، متأثر از انقلاب اسلامى و آرمان‌هاى آن قلمداد شد و وجود برخى گروگان‌گيرى‌ها در لبنان كه رژيم صهيونيستى و امريكا آن را به ايران مربوط مى‌شمردند.)

هدف و روش

• مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تأکید کرده است:
• براى بهره‌گيرى شايسته از این كتاب توجه به چند نكته ضرورى است:

1. مقدمه كتاب شامل جمع‌بندى مهم‌ترين موضوعاتى است كه در گزارش‌هاى مختلف در سراسر كتاب بدان‌ها پرداخته شده است.
2. هرروز از روزشمار به‌منزله يك فصل و در قالب چندين گزارش شامل اخبار و تفسير و تحليل وقايع همان روز است كه در پايان آن، فهرست منابع و مآخذ مطالب همان روز درج شده است. همچنين برخى از توضيحات ضرورى درباره بعضى گزارش‌ها كه در متن روزشمار نمى‌گنجيده، در پانوشت يا در ضميمه پايان همان روزشمار آمده است.
3. پس از متن اصلى كتاب، چكيده‌اى از مطالب كتاب با عنوان "گزارش روزشمار" درج شده است كه شماره‌هايى نظير شماره گزارش‌هاى متن كتاب دارد و دستيابى به مطالب موردنظر را آسان مى‌كند. در پايان كتاب نيز فهرست راهنماى موضوعى (نمايه) آمده است. همچنين عكس‌هايى از صحنه‌هاى وقايع و اشخاص ذكرشده در گزارش‌ها، در كتاب چاپ شده است.
4. براى آگاهى بيشتر از سير و شيوه تحقيق و تدوين مجموعه روزشمار، مطالعه مقدمه كتاب اول (پيدايش نظام جديد) و ضميمه كتاب دهم (هجوم سراسرى) ضرورى است.

ساختار

• مطالب این اثر بر اساس ترتیب زمانی و در قالب روزشمار (از تاریخ 15 بهمن سال 1363 تا 17 فروردین 1364 هجری شمسی) تنظیم شده است و گزارشی جامع از رویدادهای 62 روز از حماسه ایران اسلامی در دوره دفاع مقدس هشت ساله را به شکل 830 خبر، تفسیر، تحلیل و گزارش عرضه می‌کند.
• متن اصلی کتاب 2 بخش دارد:

1. «روزشمار» که اکثریت مطالب اثر را تشکیل می‌دهد. (حدود 900 صفحه)
2. «گزارش روزشمار» که مختصر است. (حدود 70 صفحه)

• در پایان نیز فهارس فنی (فهرست راهنمای موضوعی، فهرست نقشه‌ها و فهرست راهنمای عکس‌ها آمده است.

نمونه مباحث

• «روزشمار 15 / 11 / 1363» 3:
• حملات ارتش عراق به مناطق مسکونی و برخی عقبه‌های عملیاتی ایران همچنان ادامه دارد.
• توپخانه‌های ارتش عراق امروز شهرهای آبادان و خرمشهر و مناطق حومه این دو شهر را گلوله باران کردند. براثر این حملات در آبادان به 7 منزل مسکونی، یک مغازه و ساختمان نهضت سوادآموزی و کمیته امور صنفی خسارت‌هایی وارد شد و 4 غیرنظامی شهید و 13 تن نیز زخمی شدند. علاوه بر این نقاط مختلف خرمشهر و اطراف آن هم امروز زیر آتش سلاح‌های دوربرد دشمن قرار داشت، اما این آتشباری‌ها تلفات جانی به بار نیاورد.
• امروز همچنین جنگنده‌های عراقی مقارن ساعت 17، روستای ملیحه سعدون در حاشیه کرخه نور

را بمباران کردند. در این حمله هوایی 2 نفر شهید و 8 نفر ازجمله 4 زن مجروح شدند.

• از سوی دیگر، هواپیماهای دشمن یکی از مناطق عقبه عملیات آتی را هدف قرار دادند. بر اثر این بمباران 6 تن از نیروهای واحد پدافند هوایی زخمی شدند و 2 تانکر و 2 خودروی وانت بار منهدم شد. همچنین به یک دستگاه تانکر آب رسانی، 2 قبضه توپ ضدهوایی، یک دستگاه خودروی ایفا، 3 دستگاه کمپرسی و یک دستگاه موتورسیکلت خساراتی وارد آمد.
• «گزارش روزشمار 15 / 11 / 1363»:

1. گزارش معاونت اطلاعات قرارگاه كربلا از فعاليت‌هاى دشمن درزمينه اقدامات مهندسى، شناسايى و تحكيم مواضع خود از پنجم تا پانزدهم بهمن‌ماه جارى در منطقه عملياتى بدر. در اين گزارش به بخشى از اقدامات ارتش عراق درزمينه سنگرسازى و تقويت سنگرهاى قديمى، ايجاد ميدان‌هاى مين، تخريب دژها، جاده‌سازى و فعاليت‌هاى شناسايى عراق و... اشاره شده است.
2. حمله هواپيماهاى عراقى به يك نفتكش يونانى در جنوب جزيره خارك؛ گزارش راديو امريكا درمورد اقدام جديد ايران براى تأمين امنيت صادرات نفت از پايانه خارك.
3. حملات توپخانه‌اى عراق به شهرهاى آبادان وخرمشهر؛ جنگنده‌هاى عراقى يك روستا در حاشيه كرخه‌نور و يكى از مناطق عقبه عمليات بدر را بمباران كردند.
4. نامه سرى لشكر 35 عراق به فرماندهى تيپ 429 مبنى‌بر اظهارات 17 تن از كادر لشكر 28 كردستان كه در جزيره مجنون به اسارت درآمده‌اند؛ اظهار نگرانى غلامعلى رشيد از نشت اطلاعات و رعايت‌نكردن اصل غافلگيرى در عمليات آتى.
5. براثر اقدامات ايذائى عناصر مسلح غيرقانونى در بوكان، شمال و شمال‌غرب اروميه، يك تن شهيد و 2 تن به گروگان گرفته شدند و خساراتى به يك كارگاه توليد شن و ماسه وارد شد. اخاذى افراد حزب دمكرات از اهالى 3 روستا؛ تسليم‌شدن 2 تن از افراد كومه‌له در منطقه شيلر.
6. درگيرى عناصر حزب دمكرات كردستان و سازمان كومه‌له در مناطق عمومى بانه، سقز، كامياران و شيلر. در اين درگيرى‌ها درمجموع 22 نفر از افراد دو طرف اسير، كشته يا زخمى شدند.
7. به‌رغم ادامه فعاليت‌هاى تروريستى سازمان مجاهدين خلق (منافقين)، دولت فرانسه اعلام كرد نمى‌تواند افراد اين سازمان را به ايران تحويل دهد و فقط محدوديت‌هايى براى فعاليت آنان ايجاد كرده است.
8. سرپرست بنياد مسكن انقلاب اسلامى از اتمام كار بازسازى 235 روستا در استان‌هاى جنگ‌زده كشور و ادامه بازسازى ساير روستاهاى آسيب‌ديده خبر داد.
9. درخواست دولت سوئيس از ليبى به‌منظور وساطت براى ازسرگيرى فعاليت‌هاى سازمان صليب‌سرخ در ايران؛ بازديد شمارى از ميهمانان خارجى مراسم دهه فجر از اردوگاه طريق‌القدس شماره 11 و گفت‌وگو با اسيران عراقى حاضر در اين اردوگاه.
10. شيمون پرز نخست‌وزير رژيم صهيونيستى، فروش تسليحات از سوى اين رژيم به جمهورى اسلامى ايران را تكذيب كرد؛ وزير جنگ رژيم صهيونيستى خروج نيروهاى اسرائيلى از جنوب لبنان را موجب گسترش مذاكرات صلح دانست.
11. عربستان سعودى به‌منظور تلاش براى پايان‌دادن به جنگ عراق و ايران طرحى با عنوان "ابتكار جديد صلح" را با همكارى اعضاى شوراى همكارى خليج‌فارس به‌همراه كشورهاى سوريه، الجزاير و فرانسه دنبال مى‌كند.
12. بيانيه وزارت نفت جمهورى اسلامى ايران درمورد روند تصميم‌گيرى در اجلاس اخير اوپك و انتقاد از اعمال نفوذ كشورهايى مانند عربستان سعودى و كويت كه منجر به كاهش قيمت نفت شد؛ گزارش خبرگزارى كويت درمورد روابط نفتى ايران و زيمبابوه.
13. ديدار مسئول كميسيون مشترك اقتصادى ايران و يوگسلاوى با وزيران امور خارجه و كشاورزى و رئيس اتاق بازرگانى و صنايع مشترك جمهورى اسلامى ايران.
14. تلويزيون انگليس استفاده عراق از تسليحات شيميايى و نقض پروتكل‌هاى بين‌المللى در اين ‌زمينه را تأييد كرد.
15. كيسينجر وزير امور خارجه اسبق امريكا، با ادعاى اينكه پيروزى ايران در جنگ با عراق مى‌تواند به افزايش چشمگير قيمت نفت منجر شود، از كشورهاى غربى خواست مانع پيروزى ايران در جنگ شوند.

ضميمه اول گزارش 1: وضعيت طبيعى و جغرافيايى منطقه عملياتى بدر و چگونگى استقرار و استعداد قواى دشمن و نيروهاى خودى در اين منطقه. ضميمه دوم گزارش 1: سير تصميم‌گيرى براى انتخاب منطقه عملياتى بدر.

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.