ایران زمین: روزگار باستان
| ایران زمین: روزگار باستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بهرامی، عسکر (نویسنده) |
| ناشر | فرهنگ معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 9ـ173ـ105ـ600ـ978 |
| موضوع | ایران - تاریخ |
| کد کنگره | DSR ۱۰۹/ب۹الف۹ |
ایران زمین: روزگار باستان تألیف عسکر بهرامی؛ کتاب در چهار بخش و یک پیوست تدوین شده است. پس از کلیاتی دربارۀ سپیده‌دمان زندگی در ایران‌زمین، گزارشی از تاریخ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران و مردمانش آمده و در آن کوشش شده تا مهم‌ترین مباحث تاریخ ایران، هر یک در فصل کوتاه یا نسبتاً کوتاه، به زبانی تا حد امکان ساده، برای خوانندۀ غیرمتخصص بیان شود.
ساختار
کتاب در چهار بخش و یک پیوست تدوین شده است.
گزارش کتاب
دربارۀ تاریخ ایران در دورۀ باستان، یعنی تا ورود اسلام، کتاب‌های بسیاری به زبان‌های مختلف نوشته و منتشر کرده‌اند. افزون بر آثار فارسی‌زبان، شماری از آغاز غیرفارسی نیز توسط مترجمانی به فارسی برگردانده شده و بدین ترتیب مجموعه‌ای پرشمار در دسترس خوانندۀ فارسی‌زبان قرار دارد. مجموعۀ این آثار را با توجه به مخاطب می‌توان در دو گروه کلی قرار داد: یکی آثاری با زبان تخصصی و بحث‌های فنی، دیگری نوشته‌هایی برای مخاطبان غیرمتخصص و اغلب با زبانی ساده. با این حال، ویژگی عمدۀ تقریباً همگی این آثار آن است که هر یک به موضوعی خاص یا دوره‌ای از این تاریخ می‌پردازد و کتابی جامع که تصویری کلی از جنبه‌های مختلف تاریخ ایران در دورۀ باستان و نه فقط تاریخ سیاسی به دست دهد، وجود ندارد؛ گو اینکه گستردگی این دورۀ زمانی، رویدادهای گوناگون و تنوع موضوعات، چنان است که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند مدعی تألیف چنین اثری و گنجاندن همۀ موضوعات در یک کتاب شود. این کتاب در واقع با این رویکرد و پاسخ به چنین نیازی برای خوانندۀ غیرمتخصص نوشته شده است. کتاب در چهار بخش و یک پیوست تدوین شده است. پس از کلیاتی دربارۀ سپیده‌دمان زندگی در ایران‌زمین، گزارشی از تاریخ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران و مردمانش آمده و در آن کوش شده تا مهم‌ترین مباحث تاریخ ایران، هر یک در فصل کوتاه یا نسبتاً کوتاه، به زبانی تا حد امکان ساده، برای خوانندۀ غیرمتخصص بیان شود.
تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران عمدتاً در سرزمین مرتفع شکل گرفت که به نام فلات ایران شهرت دارد. این فلات، سرزمینی سه‌گوش، میان دو فرورفتگی بزرگ است: یکی خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دیگری دریای خزر در شمال. این فلات در شرق و غرب، با دو فلات دیگر به نام‌های پامیر (که شمال افغانستان و بخش‌هایی از آسیای مرکزی در آن واقع است) و آناتولی (ترکیه) پیوند می‌یابد که آن دو نیز از کانون‌های مهم تمدنی بوده‌اند. بدین‌سان فلات ایران به سبب این موقعیت خاص، از دیرباز پل ارتباطی میان تمدن‌های شرق و غرب، گذرگاه دادوستد دستاوردها و عرصۀ رویدادهایی مهم و سرنوشت‌ساز بوده است. در بخش اول با عنوان کلیات، به کلیاتی دربارۀ سرزمین ایران پرداخته شده است.
اغلب تاریخ‌نگاران و پژوهشگران تاریخ ایران باستان، حکومت ماد را نخستین تشکیلات سیاسی و پادشاهی فلات ایران دانسته‌اند. با این همه پژوهشگران امروزی، با توجه به تعریف حکومت، به منزلۀ تشکیلاتی منسجم و دارای دستگاه و نهادهای خاص حکومتی، دربارۀ شکل‌گیری مقوله‌ای به نام امپراتوری یا شاهنشاهی ماد یا حتی حکومت ماد تردید دارند. صرف‌نظر از این موضوع، پیش از شکل‌گیری این حکومت یا پادشاهی، حکومت‌های کوچکی در نقاط مختلف فلات ایران وجود داشتند که برخی از آنها قدرت‌هایی بزرگ و تأثیرگذار در تاریخ سیاسی فلات و حتی فراتر از آن بودند. بخش دوم کتاب اختصاص به بررسی تاریخ سیاسی ایران دارد که در این بخش به نخستین اقوام و حکومت‌ها پرداخته شده و در ادامه حکومت‌های تاریخ باستان ایران بررسی شده است.
به سبب کمبود منابع و شواهد، امکان به‌دست‌آوردن شناختی کامل و جامع از تاریخ و فرهنگ مردم فلات ایران در دورۀ باستان فراهم نیست و این دشواری به‌ویژه در مورد زندگی اجتماعی و فرهنگی بیشتر است؛ زیرا در حالی که گزارش‌های تاریخی و آثار نوشتاری بازمانده از روزگار باستان، اطلاعاتی دربارۀ تحولات سیاسی ایران آن روزگار به دست می‌دهند، زندگی اجتماعی مردم چندان مورد توجه نویسندگان این گزارش‌های نبوده و تنها از اندک کاوش‌های باستان‌شناختی انجام‌شده و مطالعۀ اشیاء و اثار به‌دست‌آمده و گاه از لابلای گزارش‌های تاریخی، آگاهی‌های پراکنده‌ای از برخی جنبه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایرانیان باستان به دست آمده است. در بخش سوم بعد از نگاهی اجمالی به روند کلی تاریخ اجتماعی و اقتصادی فلات ایران که در بخش شکل‌گیری حکومت با شرح بیشتری آمده است، در فصل‌هایی چند برخی جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی جوامع باستانی ساکن در فلات ایران معرفی شده است.
ظاهراً همۀ اقوام باستانی روایت‌هایی از آفرینش و تاریخ جهان داشته‌اند که اغلب سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعدی منتقل می‌شده‌‌اند. چنین تاریخی را تاریخ روایی، تاریخ ملی و از آنجا که آمیخته با باورها و اسطوره‌هاست، تاریخ اسطوره‌ای یا دینی هم نامیده‌اند که این موضوع و مواردی دین، زبان و ادبیات، گیاه‌شناسی، بهداشت و پزشکی، هنر، گاه‌شماری و جشن ایرانیان باستان در بخش پایانی کتاب با عنوان «تاریخ فرهنگی» بررسی شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات