المظاهر الإلهية في أسرار العلوم الكمالية
| المظاهر الإلهية في أسرار العلوم الكمالیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (نویسنده) خامنه‌ای، سید محمد (محقق) |
| ناشر | بنياد حکمت اسلامی صدرا |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1378 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فلسفه اسلامی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 1110 1378 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المظاهر الإلهية في أسرار العلوم الكمالية، رساله‌اى است موجز و استدلالى از صدر المتألهين، در مباحث حكمت متعاليه كه با روش فلسفى و شواهد از آيات و اخبار، به زبان عربى نوشته شده است. اين كتاب در واقع خلاصۀ همه مباحثى است كه آخوند در كتاب اسفار و ديگر كتب خود؛ همچون مبدا و معاد و شواهد الربوبيه مطرح كرده است. فصول و مطالب اين كتاب از آن رو كه مباحث مبدا و معاد را به رشته تحرير كشيده است، گويى آيينه‌اى از ظهور فيض ربانى و تجلى رحمانى را به نمايش مى‌گذارد و حكمت جويان را به سير و سفر در ظهورات اسماء و صفات مى‌برد. به اعتقاد پروفسور هانرى كوربن، المظاهر الالهيه گزارشى است از مجموع مطالب فلسفى و كلامى از زاويه حيات معنوى. اين كتاب را مى‌توان يكى از بهترين كارهاى ملاصدرا برشمرد، نه به سبب انبوه مسائل فلسفى، بلكه به سبب ظرافت‌ها و ريزه كارى‌هایى كه در آن به كار رفته است. در عين حال يك دوره حكمت متعاليه و حكمت عرشيه و قدسيه است.
ساختار
المظاهر الالهيه داراى يك مقدمه و دو بخش (دو فن) و يك خاتمه است. هر يك از دو فن به هشت فصل كوچك‌تر (يا به تعبير كتاب هشت مظهر) تقسيم شده كه ظاهرا اشاره به هشت درب بهشت مى‌باشد. معناى مظهر در اصطلاح عرفاى مسلمان هر ممكن الوجودى است كه به قدرت و علم حق تعالى آفريده شده و آيينه ظهور و نماد اسماء و صفات خدا باشد و او را بشناسد.
- ملاصدرا در سرآغاز مقدمه به تعريف حكمت به روش عرفا پرداخته و غايت حكمت را معرفت عقل هيولانى مى‌داند. وى قرآن را عين حكمت و همان نور و عقل بسيط مى‌داند؛ اما معتقد است رسيدن به حقايق پنهان اين جهان، بدون رياضت در كسب علم و عمل ميسر نيست.
- فن اول كتاب به مباحث مبدا اختصاص يافته است. او در آغاز مظهر اول اين قسمت، غايت و هدف حكمت و قرآن كريم را، آموختن راه سفر طبيعى انسان و حركت و سير تكاملى بشر به سوى آخرت و وصول به خداوند ذى الكمال معرفى مى‌كند. اصول و مراحل عمده اين سفر را طى شش مرحله مى‌شمارد كه سه مرحلۀ آن بسيار مهم است. اين مراحل عبارتند از: 1- خداشناسى 2- شناخت صراط مستقيم و مراحل صعود به حق 3- شناخت معاد. سه مرحلۀ ديگر هم عبارتند از: پيامبر شناسى، شناخت كفار و راه باطل، آداب سفر و زاد و راحله. ملاصدرا بر اساس روش خود (كه از علوم جزئيه مى‌گريزد و به امور ارضى و ناسوتى نمى‌پردازد) از اين شش مقصد به سه مرحله و مقصد مهم‌تر (خداشناسى، راه شناسى، معاد شناسى) مى‌پردازد. صدرالمتالهين در اين اثر براى خداشناسى در كنار برهان صديقين، به راه ديگرى اشاره مى‌كند و آن شناخت خداوند از راه خودشناسى و شناخت حق از راه نفس است كه از حديث «من عرف نفسه عرف ربه» الهام گرفته و به آن بهاى بسيارى مى‌دهد.
- فن دوم از اين كتاب به مباحث معاد اختصاص دارد. ملاصدرا به رهروى از عرفا و حكماى باستانى، از نفس انسانى به «شعلۀ ملكوتى» و «كلمۀ نوريه» تعبير مى‌كند، زيرا منشا حدوث آن ماده است؛ اما با سير و تكامل و قطورى كه در عوالم پيدا مى‌كند، مجرد مى‌گردد، لذا با مرگ از بين نمى‌رود؛ اما اين نفس چون در غالب انسان‌ها به تجرد كامل نرسيده است، با بدنى كه از جنس اجسام دنيايى نمى‌باشد، در آخرت ادامه حيات مى‌دهد. صدرالمتالهين بر خلاف عده‌اى از فلاسفه، به معاد جسمانى اعتقاد دارد و آخرت را همانند اين دنيا مى‌داند. با اين فرق كه آخرت جاى ثبات و قرار است و دنيا بى‌ثبات و گذرا. او معاد جسمانى و روحانى را از اصول شريعت دانسته و منكر آن را كافر مى‌داند. او در اين باره مى‌گويد؛ «و من انكر هذا (المعاد الجسمانى) فقد انكر ركنا عظيما من الايمان فيكون كافرا عقلا و شرعا».
نسخه شناسى
نسخ خطى المظاهر الالهيه عبارتند از:
- نسخۀ كتابخانۀ مركزى دانشگاه تهران به شماره 1030/13 كه در رجب سال 1094ق كتابت شده و نزدیک ترين نسخه به زمان مؤلف است.
- نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى مشهد به شماره 7983 كه در شعبان 1264ق كتابت آن پایان يافته است.
- نسخۀ كتابخانۀ دانشكده الهيات تهران به شماره 663د. متعلق به سال 1274ق.
- نسخۀ كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى (5 مج 3712) مربوط به سال 1287ق.
- نسخۀ كتابخانۀ ملى پارس به شماره 6822.
نسخۀ حاضر در برنامه بر اساس برخى نسخ فوق با عنايت به نسخه چاپى آقاى سيد جلال‌الدين آشتيانى، استاد دانشگاه مشهد، توسط آقاى سيد محمد خامنه‌اى تصحيح انتقادى شده و در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 188 صفحه به اضافۀ 318 صفحه مقدمه مصحح براى نخستين بار در سال 1378ش توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى تهران منتشر گرديده است.
مصحح در مقدمه مفصل خود به بررسى سير حكمت پيش از اسلام و سير حكمت، پس از اسلام پرداخته و به اجمال شرح حال ملاصدرا را بيان كرده، سپس به معرفى كتاب حاظر می‌پردازد و تصوير نسخ خطى آن را ارائه مى‌نمايد.
منابع کتاب
- مقدمه مصحح آقاى سيد محمد خامنه‌اى.
- كتاب‌شناسى جامع ملاصدرا، ناهيد باقرى خرمدشتى.