المشيخه كنز السالكين: گنجینۀ خطوط و یادگارنامه مشاهیر علمی ایران از سال تا 845 تا 1022ق
| المشيخه كنز السالكين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خاندان حموئی یزدی (نویسنده) |
| ناشر | میراث مکتوب و سازمان فرهنگي، اجتماعي، ورزشي شهرداري يزد |
| مکان نشر | تهران- یزد |
| سال نشر | 1399 |
| چاپ | يکم |
| شابک | 2ـ207ـ203ـ600ـ978 |
| موضوع | حمويه (خاندان)
اجازه محدثان شيعه - ايران - يزد |
| کد کنگره | /ح82 / 1419 CS |
المشيخه كنز السالكين: گنجینۀ خطوط و یادگارنامه مشاهیر علمی ایران از سال تا 845 تا 1022ق تألیف خاندان حموئی یزدی و دیگران، این کتاب، متن بازخوانی‌شدۀ نسخۀ سلک‌الدین محمد حموئی یزدی دانشمند، حکیم و طبیب بزرگ یزدی در قرن نهم هجری است که گنجی شایگان است که با واکاوی آن بسیاری از حلقات مفقودۀ تاریخ ایران در قرن‌های هشتم، نهم و دهم شناخته می‌شود و نوری بر تاریکی‌های آن قرون است.
گزارش کتاب
این کتاب، متن بازخوانی‌شدۀ نسخۀ سلک‌الدین محمد حموئی یزدی دانشمند، حکیم و طبیب بزرگ یزدی در قرن نهم هجری است که گنجی شایگان است که با واکاوی آن بسیاری از حلقات مفقودۀ تاریخ ایران در قرن‌های هشتم، نهم و دهم شناخته می‌شود و نوری بر تاریکی‌های آن قرون است. این کتاب ارزشمند که نزد اهل فن با عنوان «مشیخۀ سالک الدین یزدی» نامور است، کارنامۀ علمی و فرهنگی یکی از خاندان‌های بزرگ و کهن ایرانی به نام آل حمویه از بازماندگان سعدالدین محمد حموئی جوینی (586 ـ 649) عارف نامدار قرن هفتم است که تیره‌ای از حموئیان خراسانند و در قرن هشتم هجری به یزد کوچیده‌اند.
نسخۀ خطی جای سخن مجموعۀ اجازات و یادداشت‌های دانشمندان و رجال قرن نهم و دهم و نیمۀ اول قرن یازدهم است که برای پنج نسل پیاپی از خاندان حموئیان یزد نوشته شده و حدوداً نمونۀ خط صد نفر از دانشمندان و مشاهیر ایران قرن‌های نهم و دهم و یازدهم را دربر دارد و به‌راستی از نفیس‌ترین نسخ خطی ایران به شمار می‌آید. گردآمدن این مجموعه از 845 تا 1022 هجری و 129 سال به درازا کشیده که به‌حق می‌توان آن را گواه 129 سال علم و فرهنگ ایران‌زمین دانست.
مشیخه در اصطلاح کتاب‌شناسی و ارباب تراجم عبارت از کتاب‌هایی است که دانشمندان ویژۀ برشمردن مشایخ خویش و سلاسل اجازات آنان و گاه به همراه شرح حالشان و ذکر مشایخ آنان تألیف می‌کردند و این نوع کتاب را با عنوان «مشیخه» می‌شناختند و کتب متعددی با این اسم و رسم تألیف شده که در مآخذ کتاب‌شناشی معرفی شده‌اند؛ مانند مشیخۀ ابن الفوطی، مشیخۀ ابن الوشاء، مشیخه ابوعلی سراد بجلی کوفی. همین نوع رسائل در معرفی مشایخ صوفیه و اصحاب طریقت را در اصطلاح صوفیه ایران «کرسی‌نامه» می‌گویند. هرچند این اثر را نمی‌توان مشیخه‌ای رسمی به شمار آورد؛ ولی نظر به شباهتش با این نوع از کتب، «مشیخه» نام گرفته است.
«مشیخه» در اصل دفترچه‌ای بوده است که نجم‌الدین محمد حموئی یزدی فرزند نظام‌الدین اسحاق حموئی گردآوری کرده و اجازات استادان و مشایخ خویش را در آن ضبط می‌کرده است یا اینکه گفته شود از استادانش خواسته تا اجازات خود را در آن بنویسند. چنان‌که از جای‌جای کتاب معلوم می‌شود در سفرهای پیاپی که نجم‌الدین همراه فرزند خویش سالک‌الدین اول به جای‌های دور و نزدیک می‌رفته، این دفتر را با خویش می‌برده و به هر دیاری که می‌رسیده، از علما می‌خواسته تا اجازۀ مکتوب با تذکار و یادگاری خویش را در آن بنگارند و این سنت زیبا طی پنج نسل در این خاندان از پدر به پسر رسیده و این دفتر را به گنجینه‌ای گرانبها از خطوط دانشمندان آن روزگار تبدیل کرده است.
قدیم‌ترین اجازتی که در این دفتر دیده می‌شود، تاریخ 27 ذی‌الحجۀ 845 را داراست و آن اجازۀ مولانا نظام‌الدین اسحاق حموئی است (نیای سالک‌الدین اول) به فرزندش نجم‌الدین محمد (پسر سالک‌الدین محمد اول). نوترین اجازه، اجازۀ صدرالدین محمد دشتکی (ثانی) است به مالک‌الدین مؤید حموئی که به تاریخ 966 در یزد صادر شده است. نوترین یادداشت این دفتر یادگاری سیدمحمدقاسم حسینی است برای سالک‌الدین محمد (دوم) به تاریخ 1022.
نسخۀ منحصربه‌فرد این مجموعه جزء کتابخانۀ لطفعلی صدرالافاضل بوده که آقابزرگ طهرانی آن را نزد فخرالدین نصیری دیده و گزارشی از آن را در «الذریعه» آورده است. این نسخه از کتابخانۀ نصیری به کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران منتقل شده و اکنون با شمارۀ 2143 در آنجا نگه‌داری می‌شود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات