المذكر و المؤنث (ابن جنی)

المذکر و المؤنث، تألیف ابوالفتح عثمان بن جنی (متوفی 392ق) در موضوع واژگان مذکر و مؤنث در زبان عربی که با مقدمه و تحقیق طارق نجم عبدالله منتشر شده است.

المذكر و المؤنث
پدیدآوران	ابن جنی، عثمان بن جنی (نويسنده) عبد الله، طارق نجم (محقق)
ناشر	دار البيان العربي
مکان نشر	عربستان - جده
سال نشر	1405ق - 1985م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، المذكر و المؤنث (ابهام‌زدایی) را ببینید.

دانشمندان لغت عربی به موضوع مذکر و مؤنث عنایت داشته و علاوه بر اینکه آثار متعددی در این موضوع نوشته‌اند، در تألیفات نحوی و لغوی خود نیز از آن بحث کرده‌اند. از جمله این افراد ابن جنی است که کتاب مستقلی در این موضوع نوشته است. این کتاب پیش‌ازاین توسط «ریشر» مستشرق آلمانی منتشر شده است؛ لکن مشتمل بر خطاها و تصحیف و تحریف‌های است و لذا محقق اثر در مقام تحقیق و تصحیح آن برآمده است. وی شرح‌حال موجزی از ابن جنی و اسامی کسانی که در این موضوع کتاب نوشته‌اند در مقدمه کتاب آورده است.

ویژگی‌های کتاب

1. ابن جنی اولین باب کتاب را با ذکر مؤنث‌های سماعی آغاز کرده است و آن را «کلمات مؤنثی که مذکر آنها جایز نیست» نام‌گذاری کرده است که مشتمل بر 91 کلمه است که در ترتیب الفبایی بسیاری را تکرار کرده است.‏
2. پس از آن کلمات مذکری که تأنیث آنها جایز نیست و بالغ بر پنجاه کلمه هستند و با الاشاجع آغاز شده، ذکر شده است.
3. سپس کلمات به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است. پس از هر کلمه نیز حکم آن به لحاظ تذکیر و تأنیث اشاره شده است؛ مانند: «الاضحی مؤنث است و مذکر آن نیز جایز است». در انتهای کتاب نیز تصغیر مؤنث با ذکر تصغیر مؤنث ثلاثی و تصغیر بیش از چهار حرف ذکر شده است.
4. کتاب فاقد هرگونه شواهدی قرآنی و روایی و مانند آن است. شاید دلیل آن التزام نویسنده به رعایت اختصار در کتابش بوده است.
5. ابن جنی در انتساب آرا به گوینده آنها اهتمامی نداشته است؛ جز در یک مورد کلمه «الباز» -که به نام ابوعلی فارسی (متوفی 377ق) اشاره کرده است‏ - نمی‌بینیم که از نویسندگان پیشین نقل کرده باشد.‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.