المتوکلی
| المتوکلی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) زبیدی، عبد الکریم (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | فیما ورد فی القرآن باللغات الحبشیة و الفارسیة و الرومیة و الهندیة و السریا‌نیة و العبرانیة... |
| ناشر | دار البلاغة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1367ش - 1408ق - 1988م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - واژهها و ترکیبات خارجی - قرآن -- مسائل لغوی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2م9س 82/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المتوكلي، با نام کامل «المتوكلي في ما ورد في القرآن باللغات: الحبشية و الفارسیة و الرومية و الهندية و السريانية و العبرانية و السبطية و القبطية و التركية و الزنجية و البربرية»، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، کتابی است در بحث و بررسی پیرامون وجود یا عدم وجود کلمات معرب (کلمات غیر عربی که وارد زبان عربی شده است) در قرآن کریم که با تحقیق عبدالکریم زبیدی، به چاپ رسیده است.
موضوع وجود الفاظ معرب در قرآن کریم از جمله موضوعات چالش‌برانگیزی است که از قدیم تاکنون، مورد بحث و اختلاف میان علما بوده و هست. این موضوع، دو رویکرد متفاوت را به خود اختصاص داده است:
رویکرد نخست، به نفی وجود چنین کلماتی در قرآن کریم پرداخته و وجود آن را انکار می‌کند. امام شافعی، در رأس علمایی است که این رویکرد را پذیرفته و اصرار دارد که در کتاب خدا، کلمه‌ای غیر عربی، وجود ندارد. ابن جریر طبری، ابوعبیده و شیخ احمد شاکر محقق کتاب «المعرب من الكلام الأعجمي» جوالیقی، از دیگر طرف‌داران این رویکرد می‌باشند. در مقابل، رویکرد دوم، وقوع این امر در قرآن کریم را تأیید می‌نماید. ابوعبید قاسم بن سلام، به تبعیت از ابن عباس، عکرمه و سعید بن جبیر و نیز رمضان عبدالوهاب، این رویکرد را پذیرفته و برای آن، شواهدی را ذکر کرده‌اند. سیوطی نیز از جمله طرف‌داران این رویکرد بوده و نوع سی‌و‌هشتم از کتاب «الإتقان في علوم القرآن» خود را به «ما وقع في القرآن بغير لغة العرب»، اختصاص داده است. علاوه بر این امر، وی کتاب حاضر را نیز در تأیید این موضوع، به نگارش درآورده و مطالب و مباحث آن را به همین موضوع، اختصاص داده است[۱].
علت تسمیه کتاب به «المتوكلي»، آن است که سیوطی این کتاب را به درخواست و سفارش متوکل عباسی، به رشته تحریر درآورده است[۲].
سیوطی کلمات معرب مذکور در قرآن را به یازده زبان زیر، تقسیم کرده و در هر بخش، به بررسی واژگان آن زبان پرداخته است:
- حبشی؛ مانند: جبت[۳].
- فارسی؛ مانند: اباریق[۴].
- رومی؛ مانند: فردوس[۵].
- هندی؛ مانند: طوبی[۶].
- سریانی؛ مانند: طور[۷].
- عبرانی؛ مانند: یمّ[۸].
- نبطی؛ مانند: سفر به معنای کتاب[۹].
قبطی؛ مانند: مزجاة[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.