القواعد الأساسية للغة العربية

القواعد الأساسية للغة العربية
پدیدآوران	هاشمی، سید احمد (نویسنده) تونجی، محمد (محقق)
ناشر	مؤسسة المعارف
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1427 ق یا 2006 م
چاپ	3
شابک	‎9953-434-08-5
موضوع	زبان عربی - نحو
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ﻫ‎‏2‎‏ق‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

القواعد الأساسية للغة العربية، اثر سيد‌ ‎احمد الهاشمى، با تصحيح دكتر محمد التونجى، كتابى است پيرامون قواعد لغت عربى كه كتاب به زبان عربى و در سال 1354ق، نوشته شده است.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از مصحح و نویسنده آغاز و مطالب در يك تمهيد و ده باب، تنظيم شده است.

نویسنده در ابتدا مباحث مربوط به اعراب را مطرح نموده و سپس از معرفه و نكره، فاعل، مجرورات و توابع سخن گفته است.

گزارش محتوا

در مقدمه مصحح، زندگى‌نامه مختصرى از نویسنده، ارائه شده است.

در مقدمه مؤلف كه به زبان ادبى و به‌صورت نثر مسجع نوشته شده، به موضوع كتاب و سال نوشتن آن، اشاره گرديده است.

در تمهيد، به امور مقدماتى پرداخته شده است كه از جمله آن‌ها عبارت است از: تركيب كلمات؛ كلمه و انواع آن؛ كلام و تركيبات آن؛ جمله و قول؛ تعريف اسم و مميزات آن؛ تعريف فعل و علامات آن؛ انقلاب مضارع به ماضى؛ مأخذ مضارع و امر و تعريف حرف و انواع و علامات آن.

باب اول، به مباحث مربوط به اعراب اختصاص يافته است. نویسنده در اين باب، ابتدا اعراب و بنا را تعريف نموده، پس از توضيح انواع بناء و بناء لازم و عارضى، به مباحث زير پرداخته است: بناء و اعراب فعل ماضى، مضارع و امر؛ علامات اعراب؛ اعراب نيابتى؛ مضارع معتل الآخر؛ اعراب ظاهرى و مقدر؛ اعراب محلى و عامل و معمول.

مباحث مربوط به معرفه و نكره، در باب دوم گنجانده شده است كه از جمله آن‌ها، مى‌توان به امور زير اشاره نمود: ضمير بارز و مستتر؛ ضمير متصل و انگيزه‌ها و دواعى منفصل آمدن آن؛ فصل ضمير همراه با امكان وصل؛ ياء متكلم با نون وقايه؛ علم به اعتبار وضع، استعمال، لفظ و معنا؛ اسم اشاره و موصول؛ معرف به ال و.

در باب سوم كه تقريبا مختصر مى‌باشد، با فاعل و امور مربوط به آن از جمله تأنيث عامل در چهار موضع؛ جواز تأنيث در پنج مورد؛ نائب فاعل و انواع آن و... آشنا خواهيم شد.

مبتدا و خبر و مباحث مربوط به آن، در باب چهارم مطرح گرديده است كه از جمله آن‌ها، مى‌توان از نحوه تعريف و تنكير مبتدا؛ نكره‌اى كه ابتداى به آن صحيح است؛ مرتبه مبتدا و خبر؛ تقديم وجوبى مبتدا بر خبر و بالعكس؛ حذف وجوبى مبتدا در پنج موضع؛ چگونگى حذف خبر؛ انواع سه‌گانه خبر؛ خبر شبه جمله؛ روابط خبر با مبتدا و... ياد كرد.

باب پنجم، به نواسخ مبتدا و خبر اختصاص يافته است. از جمله مباحث مطرح‌شده در اين باب، عبارت است از: حكم اسم و خبر كان؛ امتيازات كان؛ افعال ناقصه؛ افعال مقاربه؛ اقتران خبر به «أنّ»؛ حروف مشبه به ليس؛ مواضعى كه كسره «ان» مفتوح يا مكسور مى‌گردد؛ لاى نفى جنس؛ تكرار لا؛ اعمال، الغاء و تعليق؛ تنازع و اشتغال.

منصوبات و مباحث پيرامون آن، در باب ششم گنجانده شده است كه از جمله آن‌ها، مى‌توان از: مفاعيل خمسه؛ مستثنى؛ وجوب نصب؛ جواز نصب و اتباع؛ اعراب بر حسب عوامل؛ حال و احتياج آن به عامل و صاحب؛ تقسيم حال به مؤسسه، مؤكده، حقيقيه و سببيه؛ روابط حال؛ تميز؛ كنايات؛ الفاظ عدد؛ منادى؛ استغاثه؛ ندبه؛ تحذير؛ اغراء؛ اختصاص و.

باب هفتم، مربوط به مجرورات و مباحث پيرامون آن مى‌باشد. در اين باب، با حروف جر؛ معانى آن؛ انواع اضافه و ملزومات آن؛ اسمائى كه حتما بايد به جمله اضافه شوند و برخى از احكام اضافه آشنا خواهيم شد.

در باب هشتم، از توابع كه عبارتند از نعت، تأكيد، بدل، عطف بيان و عطف نسق، سخن به ميان آمده است.

از جمله مباحثى كه در باب نهم، مطرح شده، مى‌توان از: شبه فعل؛ فعل جامد؛ اسم فعل؛ مصدر و انواع آن از جمله ميمى، مره، هيئت و صناعى؛ اسم فعل و نحوه عمل آن؛ اسم مفعول؛ صفت مشبه؛ اسم تفضيل؛ اسم زمان، مكان و آلت؛ افعال مدح و ذم؛ تعجب و اسماء افعال و اصوات نام برد.

در آخرين باب نيز از عوامل نصب فعل مضارع؛ امتيازات «أنّ»؛ جوازم فعل مضارع؛ نون تأكيد خفيفه و ثقيله؛ اسم غير منصرف و تذكير و تأنيث، سخن به ميان آمده است.

در خاتمه كتاب نيز وقف و مسائل مربوط به آن، توضيح داده شده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها، علاوه بر تشريح و توضيح برخى از لغات متن، توضيحاتى پيرامون برخى از مطالب و عبارات، آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.