الفوائد البهية في شرح عقائد الإمامية
| الفوائد البهیة في شرح عقائد الإمامیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مظفر، محمدرضا (نویسنده) حمود، محمد جمیل (شارح) |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 ق یا 2001 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | شیعه امامیه - عقاید کلام شیعه امامیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 211/5 /ح8ف9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الفوائد البهيّة في شرح عقائد الإماميّه، تأليف علامه شيخ محمد جميل حمّود، يكى از بهترين كتب كلامى شيعه است كه پيرامون مباحث اعتقادى شيعه سخن به ميان آمده است و گره از بسيارى مشكلات و شبهاتى كه بر مذهب شيعه است برداشته است.زبان اين كتاب عربى است و از جمله كتب معاصرى است كه در سال 1418 هجرى قمرى نگاشته شده است.
انگیزه تأليف
از آنجائيكه تا شخص عقائد و مبانى فكرى خودش را تصحيح ننمايد و مطابق فطرة و مذهب حق نگرداند، نخواهد توانست در قول و فعل و فكر در حين زندگى، سالم بماند و مباحث اعتقادى از جايگاه رفيع و مهمّى در سير و شناخت انسان نسبت به عالم برخوردار است، لذا مؤلف محترم جهت تنوير افكار خوانندگان و پرده‌بردارى از بسيارى شبهات كه مذهب شيعه وارد مى‌شود به تأليف اين كتاب نموده‌اند.همانطور كه خود ايشان در مقدمه كتابشان فرموده‌اند اين تأليف صلاحيت آنرا خواهد داشت كه ماده درسى براى طلاب علوم دينى در حوزه‌هاى علميه گردد زيرا كه نسبت به سائر كتب كلامى و اعتقادى از تفضيل و اشباع خاصى برخوردار است و اسلوب سهل و بدون تعقيدى را داراست.
ساختار
الفوائد البهيّه شرحى است بر كتاب العقائد الاماميّه نوشتۀ مرحوم مظفر، كه به تفصيل مطالب آن كتاب پرداخته و آنرا در دو جلد قرار داده است.
سبک علامه محمد جميل حمّود در شرح كتاب عقائد الاماميه بدين صورت است كه در هرفصلى ابتدا سخن علامه مظفر را به‌طور كامل آورده و سپس به شرح و توضيح مطالب علاّمه در آن باب نموده است
كتاب با تقريظى از آيت‌الله الشهيد المظلوم ميرزا شيخ على الغروى در سال 1418 هجرى قمرى در نجف اشرف‌آغاز گرديده است كه ايشان فرموده‌اند عادت بنده بر تقريظ و تعريف مؤلفات هرچقدر هم اعتبار داشته باشد نيست، امّا آنچه را كه نور چشم ما حجت‌الاسلام و المسلمين شيخ محمد جميل حمود عاملى نوشته‌اند از مواردى است كه شايسته تعريف و مدح و تمجيد مى‌باشد كه ايشان نفس خود را در برهه‌اى از زبان و تعب و سختى انداخته‌اند تا اين كتاب را تأليف نمايند و اميد است مؤمنين از ميوه‌هاى اين درخت و مطالب آن استفاده كنند.
در صفحۀ بعد اصل دست خط علامه غروى را چاپ كرده‌اند و بعد از آن مقدمۀ چاپ دوم نوشته شده كه اين مقدمه توسط خود محمد جميل حمّود در بيروت به سال 1420 هجرى قمرى انجام گرديده است.
گزارش محتوا
اين كتاب كه در دو مجلد مى‌باشد داراى 40 باب است، هجده باب آن در جلد اوّل كتاب است كه با بحث اجتهاد و تقليد شروع شده و اعتقاد شيعه در تقليد در فروع دين و در اجتهاد و مجتهد در آن بيان گرديده و شارح آن را با عناوين ديگر شرح نموده است.
فصل اول كتاب دربارۀ الهيات است از ابوابى چون عقيدتنا في الله تعالى، عقيدتنا في التوحيد كه شامل اقسام توحيد و فرق بين توحيد واحدى واحدى است مى‌باشد، عقيدتنا في صفاته تعالى، عقيدتنا في العدل كه در اين باب از معناى عدل و اينكه صفت ذات يا صفة فعل است بحث شده و به بحث از حسن و قبح عقلى نيز پرداخته، باب بعدى عقيدتنا في التكليف كه شامل مباحثى چون تكليف بعد از اقامه حجت، تكليف به غير مقدور، جاهل مقصر مورد عقاب واقع مى‌شود، هدف از تكليف، باب ششم دربارۀ قضاء و قدر است كه به بحث از معانى و تفاسيرى كه از قضاء و قدر شده و همچنين اقسام قضا و قدر و اخباریكه در اين زمينه آمده پرداخته است، باب هفتم در بداء و معانى و حكمت آن است، باب هشتم در احكام دين و ماهية حكم و اينكه تكاليف معللة بالاغراض هستند، مى‌باشد.
فصل دوم كتاب دربارۀ نبوت است كه از 10 باب تشكيل يافته‌باب اول از فصل دوم دربارۀ عقيدتنا في النبوة، باب دوم در اينكه نبوت لطف است و از اقسام و معانى لطف سخن به ميان آمده، باب سوم دربارۀ معجزه انبياء و شروط معجزه و فرق بين كرامت و معجزه مى‌باشد، باب چهارم اين فصل در عصمت انبياء الهى است، باب پنجم در صفات نبى و ولايت عامّه مى‌باشد، باب ششم در عقيدۀ شيعه در انبياء و كتب آنهاست و وجه تعدد انبياء مى‌باشد، باب هفتم دربارۀ اسلام و جامعيت آن است، باب هشتم در مشرّع اسلام و افضليت پيامبر گرامى و خاتميت رسالت نبى(ص) بر كل شرائع مى‌باشد، باب نهم دربارۀ قرآن كريم و وجوه اعجاز آن و صيانة قرآن از تحريف و باب دهم در طريقه اثبات اسلام و شرائع سابقه مباحثى مطرح گرديده است.
جلد دوم كتاب كه مى‌توان گفت از اهم مباحث اين كتاب مى‌باشد و بيشتر به مباحث ويژه و اعتقادى شيعه پرداخته است كه شامل بحث مفصلّى از امامت و رجعت مى‌باشد.
اين جلد از كتاب از سه فصل امامت، دعا و معاد تشكيل يافته است.فصل امامت آن از 11 باب مى‌باشد.
باب اول دربارۀ امامت، ماهيت امامت از جهت لغت و اصطلاح و اينكه امامة از اصول دين مى‌باشد، امامت بالنص است. به شورى برخلاف عقيدۀ اهل سنت، عدم خلو زبان از امام، در باب دوم از فصل امامت در عصمة امام بحث شده است در باب سوم از صفات امام و علم او، در باب چهارم در اطاعت از ائمه و اولى الامر بودن آنها و ادله روائى بر اثبات ولايت تكوينى آنها و در آخرين باب به چند شبهه پاسخ داده شده است.باب پنجم در حب آل البيت و وجوب محبت آنها بنص قرآن، معناى موده في القربى و اقسام حب مى‌باشد، باب ششم در ائمه عليهم‌السلام است.باب هفتم در اينكه امامت بالنص است كه شامل 5 امر مى‌باشد، باب هشتم در عدد ائمه، باب نهم در اعتقاد شيعه به امام مهدى(عج) و بحث مفصلى از انتظار و ولادت و عصمت و غيبت و بشارت قرآن و تورات و انجيل و اول عمر حضرت و پاسخ به بسيارى از شبهات در اين زمينه، شده است.باب دهم در اعتقاد شيعه نسبت به رجعت و معانى آن و ادله عقليه و نقليه دراين زمينه مى‌باشد باب يازدهم دربارۀ تقيه، تعريف و اقسام آن است.
فصل چهارم كتاب دربارۀ آنچه كه آل البيت بوسيلۀ آن شیعیان شان را ادب كرده‌اند كه شامل 9 باب مى‌باشد.باب اول دربارۀ دعا و اقسام ذكر و معناى دعا و سبب استجابت و عدم آن است.باب دوم در ادعيه صحيفه سجاديه مى‌باشد.باب سوم دربارۀ عقيدۀ شيعه در زيارة قبور و فلسفه زيارة و ادلّۀ آن و پاسخ چند شبهۀ مهم دراين زمينه است.باب چهارم در معناى تشيع نزد آل البيت، باب پنجم در جور و ظلم كه شامل معناى و انواع ظلم مى‌باشد.باب ششم در تعاون ظالمين است.باب هفتم در وظيفۀ دو دولت ظالمة و مسوّغات دخول در ولايت جائر مى‌باشد.باب هشتم دربارۀ دعوت به وحدت اسلامى است و باب نهم دربارۀ حق مسلم بر مسلم مى‌باشد.
فصل آخر كتاب كه دربارۀ معاد مى‌باشد از دو باب تشكيل يافته است.
باب اول دربارۀ بعث و معاد و باب دوم آن بحث مفصلى در معاد جسمانى و ادله بقاء روح و وجوب معاد و همچنين مذاهب فلاسفه در معاد كه سه قول است عده‌اى مى‌گويند روح به تنهائى عود مى‌كند، عده‌اى:جسم به تنهائى و عده‌اى مى‌گويند هم جسم و هم روح عود مى‌كند.همچنين از ادله منكرين معاد جسمانى و نقض آن و پاسخ به بسيارى از شبهاتى كه در زمينۀ معاد همچون شبهۀ آكل و مأكول و تناسخ و اقسام آن، پرداخته شده است.
شايد بتوان گفت كه يكى از بهترين و مفصل‌ترين كتب اعتقادى و كلامى شيعه كه در قرن معاصر نوشته شده همين كتاب است كه حتى در حوزه‌هاى علميه قابل تدريس و بحث و گفتگو مى‌باشد.
در پایان كتاب فهرستى الفبايى از مصادر و مراجع كتاب نوشته شده و در آخر آن فهرست محتويات كتاب ذكر گرديده است.
نسخه‌شناسى
اين نسخه چاپى بوده است كه چاپ اول آن در بيروت سال 1418 توسط مؤسسۀ الاعلمى للمطبوعات به چاپ رسيده است.اين كتاب داراى 2 جلد مى‌باشد.چاپ دوم آن نيز در سال 1421 هجرى قمرى صورت گرفته است.داراى دو فهرست از منابع و محتويات در آخر كتاب مى‌باشد.