العشرات في غريب اللغة
العشرات في غريب اللغة اثر ابو عمر محمد بن عبدالواحد زاهد، (متوفی 345ق)، کتابی است در تشریح و توضیح معنای کلمات غریب و دیریاب که بهصورت دهگانه، طبقهبندی شده است.
| العشرات في غريب اللغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زاهد، ابوعمر محمد بن عبدالواحد (نويسنده)
جبر، یحیی عبدالرؤف (محقق) ابنخالویه، حسین بن احمد (سایر) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1984م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب شامل شصت «عشره» (کلمات دهگانه) یا باب لغوی در توضیح و تشریح کلمات و لغات غریب و دیریاب عربی است. با اینکه طبق نام کتاب، همه ابواب کتاب باید ده واژه را شامل شود، اما بعضی از ابواب، کمتر از ده کلمه توضیحی را در خود جایداده است که برخی از آنها، شامل معانی و برخی دیگر نیز شامل مفردات هستند. اگر باب آخر کتاب را با ابواب قبلی آن مقایسه کنیم، حقیقت آنچه گفته شد، بیشتر آشکار میشود.
این کلمات دهگانه، در مورد برخی از شرایط که از یک تا سه متغیر است، با یکدیگر اتفاق دارند. بهعنوانمثال، فصل اول به کلمات دهگانهای که در مبنی مشترک هستند، اختصاصیافته است؛ کلماتی که همگی جزو مفرداتی هستند که بر وزن فعیل هستند، چه معنای فاعلی داشته باشند و چه معنای مفعولی و همگی آنها به حرف «صاد» ختم شدهاند[۱]. این واژگان عبارتاند از: «التريص»، «الجنيص»، «الکصيص»، «الفریص»، «القصيص»، «الخريص»، «الخريص» و «الرصيص»[۲].
برخی از کلمات این ابواب، همانطور که در فصل دوم آمده است، تنها از نظر وزن با یکدیگر مطابقت دارند نه از لحاظ مبنی، هرچند اگر ازاینجهت نیز مطابق به نظر برسند. مانند کلمه «الهرمان»، «الحمران»، «الکوفان» و... بر وزن «فعلان»، با الف و نون زائده، برخلاف کلمه «المکتان» به معنی «الکفيل» که مانند این کلمات نیست، زیرا الف و نون آن اصلی است[۳].
برخی از مفردات و واژگان کتاب، غیر عربی و اعجمی هستند، مانند «السرفغانة» در باب بیست و هشتم که به معنی «برطلة الحارس» میباشد[۴]، [۵].
نکته قابلتوجه در تمام ابواب کتاب، این است که برخی از واژگان و مفردات، بسیار عجیبوغریب بوده و بنابراین جای تعجب نیست که معجمها و فرهنگهای لغات مختلف، از برخی از آنها، خالی باشد[۶].
ویژگی دیگر کتاب آن است که ابواب از لحاظ تعداد شاهد، با یکدیگر متفاوت هستند، بهگونهای که برخی کاملا بدون شاهد هستند و در برخی، به یک یا دو شاهد اکتفا شده و برخی دیگر، سهم بیشتری از شواهد را به خود اختصاص دادهاند[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛