الشرح الکبير علی مختصر خليل و معه تحریرات البناني و تحصیلات الدسوقي

الشرح الكبير علی مختصر الخليل، شرح احمد بن محمد مالکی خلوتی، مشهور به احمد دردیر (1127-1201ق)، بر «المختصر في الفقه» خلیل بن اسحاق (د 767ق/776ق)، از مشهورترین و پرحاشیه‌ترین کتب فقه مالکی است. همچنین در این کتاب، «تحريرات البناني» و «تحصيلات الدسوقي» ارائه شده است. کمال‌الدین عبدالرحمن قاری، تحقیق و ارجاعات کتاب را به انجام رسانده است.

الشرح الکبير علی مختصر خليل و معه تحریرات البناني و تحصیلات الدسوقي
پدیدآوران	دردیر، احمد بن محمد (نويسنده) قاری، کمال‌الدین (مراجعه) دسوقی، محمد (محشی) بنانی، محمد (محشی)
عنوان‌های دیگر	المختصر الفقهی. شرح
ناشر	المکتبة العصرية
مکان نشر	لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا
سال نشر	1427ق - 2006م
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	1427 /ج9 م3024 178/65 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المختصر خلیل بن اسحاق یک دوره فقه مالکی به‌طور موجز است که موارد مشهور را ذکر و موارد اختلافی را حذف کرده است. شرح‌های بسیاری بر المختصر نوشته شده که برخی از آنها به چاپ رسیده و در جمع، بیش از 60 شرح و حاشیه بر این کتاب موجود است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان به برخی از شروح اشاره نمود:

1. شرح عبدالخالق بن فرات (د 794ق/ 1392م)؛
2. شرح‌های تاج‌الدین دمیری (د 805ق/ 1406م) [بر المختصر استادش]، شامل شرح کبیر، شرح وسیط و شرح صغیر که شرح وسیط مشهورتر است. شرح احمد بن محمد دردیر نیز به «الشرح الكبير» مشهور است و نباید با شرح دمیری اشتباه شود.

«تحصيلات الدسوقي» حاشیه بر «الشرح الكبير» شیخ دردیر است که حاشیه ارزشمندی است و علمای حنفی بر آن اعتماد کرده‌اند و «تحريرات البناني»، در حاشیه بر شرح زرقانی گرد آورده شده است. دلیل اینکه بین بنانی و دسوقی در این کتاب جمع شده آن است که گفته‌اند دسوقی آن تحریرات را در حاشیه‌اش بر شرح کبیر اصلاح کرده است.

مباحث کتاب در دو جلد به‌ترتیب کتب فقهی با «كتاب الصلاة» آغاز و به «كتاب الفرائض» ختم شده است. شرح دردیر به‌صورت ممزوج با متن، با ذکر متن المختصر در پرانتز ارائه شده است. حواشی دسوقی و بنانی نیز در ذیل صفحات ارائه شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. بهشتی، فریده، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1394.