السلوك في طبقات العلماء و الملوك

السلوک في طبقات العلماء و الملوک
پدیدآوران	جندی، محمد بن یوسف (نویسنده) اکوع حوالی، محمد (محقق)
ناشر	مکتبة الإرشاد
مکان نشر	صنعا - یمن
سال نشر	1414 ق یا 1993 م
چاپ	1
موضوع	اسلام - تاریخ دانشمندان اسلامی شاهان و فرمان روایان کشورهای اسلامی - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏35‎‏/‎‏63‎‏ ‎‏/‎‏چ‎‏9‎‏س‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

السلوك في طبقات العلماء و الملوك، تأليف ابوعبدالله محمد بن يوسف جندى (متوفى 732ق)، فقيه شافعى و مورخ يمنى، در موضوع تاريخ عالمان و فرمانروايان يمن از صدر اسلام تا روزگار مؤلف است.

اين كتاب از مهم‌ترين منابع درباره تاريخ دوره اسلامى يمن است و به نام‌هاى ديگرى از جمله «طبقات فقهاء اليمن»، «تاريخ الجندي» و «طبقات الجندي» نيز معروف است. نویسنده آن را به تشويق استادش اصبحى تأليف كرده است.محمد بن على اكوع، تحقيق و تصحيح كتاب را به انجام رسانده است.

ساختار

جندى، كتاب را به شيوه «طبقات» نوشته و گرچه در آن به‌مناسبت، از رويدادها و شخصيت‌هاى سياسى ياد كرده است، اما شرح احوال فقها و محدثان بر سراسر كتاب غلبه دارد.

جندى در آغاز كتاب تصريح كرده كه اخبار متقدمان را از سه كتاب اصلى در تاريخ يمن: نخست كتاب «طبقات علماء اليمن» از ابن سمره، ديگر كتاب «تاريخ صنعاء» از ابوالعباس احمد بن عبدالله رازى (متوفای ح464ق) و كتاب «تاريخ صنعاء» از ابن جرير صنعانى (متوفای ح445ق) برگرفته است.

گزارش محتوا

السلوك با مقدمه‌اى در باب فضيلت دانش‌اندوزى و ارزش تاريخ آغاز مى‌شود. پس از آن، متن اثر با شرح حال پيامبر اكرم(ص) آغاز شده است و سپس صحابه و تابعين و تابعان آنان كه در اصل يمنى بودند يا به يمن آمده بودند، معرفى شده‌اند. همچنين در آن به شرح حال قاضيان، عالمان، اديبان، شاعران، حاكمان، وزيران و اميران يمنى پرداخته شده است. درباره سال پایان يافتن تأليف اين كتاب اختلاف نظر وجود دارد؛ اما با توجه به برخى شرح حال‌هاى مندرج در آن به نظر مى‌رسد گزارش منابعى كه تاريخ 730 را ذكر كرده‌اند، درست باشد.

جندى در اثر خود، با تصحيح خطاهاى برخى مورخان پيشين، نام‌هاى قبايل و اماكن را به‌صورت صحيح ضبط كرده است. اما از اين كتاب انتقاد هم شده است؛ زيرا درباره برخى اشخاص اطلاعات ناقص آورده و تاريخ ولادت و وفات اشخاص را ذكر نكرده است. بااين‌همه مورخانى چون خزرجى (متوفى 812ق)، حسین بن عبدالرحمان اهدل (متوفى 855ق) و ابومخرمه، اين اثر را از منابع معتبر دانسته‌اند؛ تا آنجا كه خزرجى كتاب «طراز أعلام الزمن في طبقات أعيان اليمن» و اهدل كتاب «تحفة الزمن بذكر سادات اليمن» را بر اساس كتاب جندى نگاشته‌اند.

يكى از ويژگى‌هاى السلوك، آميختگى شرح احوال عالمان و فرمانروايان با رويدادهاى تاريخى است؛ به‌گونه‌اى كه به گفته مؤلف، كتاب او يادكردى از پيشوايان هر دو جهان است. در واقع شرح احوال و آثار علماى سده‌هاى 6 و 7ق و سال‌هاى آغاز سده 8ق است.

روش مؤلف اين است كه شرح احوال علما را بر حسب منطقه جغرافيايى آنان ارائه مى‌كند و اطلاعاتى كه به‌طور مختصر از هر منطقه يمن به دست مى‌دهد، مانند نام دقيق و موقعيت جغرافيايى و... براى شناسايى جغرافيايى يمن در آن عهد، اهميت خاص دارد.

جندى كوشش داشته است تا حتى شرح احوال علماى دور افتاده‌ترين نقطه يمن را نيز از قلم نيندازد و بدين منظور از منابع شفاهى نيز استفاده كرده است. وى به‌ويژه به ثبت دقيق تاريخ تولد و درگذشت و مدفن علما توجه داشته است. جندى گاه در لابه‌لاى مطالب اشاره‌هایى به احوال خويش مى‌كند.

وضعيت كتاب

اختلاف نسخ، توضيح الفاظ و اعلام و ارجاعات و تعليقات انتقادى ارزشمندى به قلم مصحح كتاب در پاورقى آمده است.

فهارس اعلام، اماكن و بلدان، جماعات و قبائل و فهرست مطالب در انتهاى كتاب ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. سيدى، محمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج18، چاپ اول، 1389.
3. كيانى فريد، مريم، دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، بنياد دائرةالمعارف اسلامى، ج11، چاپ اول، 1386.