الدر المنضود في معرفة صيغ النيات و الإيقاعات و العقود
| الدر المنضود فی معرفه صیغ النیات و الایقاعات و العقود | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فقعانی، علی بن علی (نویسنده) برکت، محمد (محقق) |
| ناشر | مکتبة مدرسة إمام العصر(عج) العلمية |
| مکان نشر | شیراز - ایران |
| سال نشر | 1418 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عقود و ایقاعات - صیغه‌ها
نیت - جنبه‌های مذهبی - اسلام نیت - صیغه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 189 /ف7د4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الدر المنضود في معرفة صيغ النيات و الإيقاعات و العقود تألیف زين‌الدين على بن على بن محمد بن طى فقعانى (م 855 ق) معروف به ابن طىّ می‌باشد. این كتاب معروف به صيغ العقود است که مباحث مربوط به نيت در قسمت‌هاى چهارگانۀ عبادات، عقود، ايقاعات و احكام مطرح شده است.
ارزش و اعتبار
در كنار ساير اقسام فقه نظير فقه مقارنه‌اى، رساله‌اى، استدلالى و غير آن آثار فقهى براى آشنايى با روش نيت و قصد در عقود و ايقاعات نوشته شده است.
از مهم‌ترين اين آثار اينها هستند:
- الفخرية في معرفة النيّة، از فخر المحققين (م 771 ق)،
- اللمعة الجليّة في معرفة النيّة، از ابن فهد حلّى (م 841 ق)،
- جواهر الكلمات، از مفلح بن حسن صيمرى (زنده در 887 ق)،
- النبذة العقوديّة، ديگر اثر مفلح بن حسن صيمرى،
- صيغ العقود و الإيقاعات، از محقق كركى (م 940 ق)،
- نيات الحج و العمرة، از شهيد ثانى (م 966 ق).
يكى ديگر از كتاب‌هایى كه به اين سبک و موضوع نوشته شده است همين كتاب الدر المنضود است.
اين كتاب به سبک فقه رساله‌اى نوشته شده است و در آن غالباً به نظريات فقهاى معدودى همچون فخر المحققين (م 771 ق)، شهيد اوّل (م 786 ق)، فاضل مقداد (م 826 ق)، ابن فهد حلّى (م 841 ق) اشاره شده است.
از علماى معاصر وى ابن فهد حلّى سه كتاب در بحث نيّات به نام‌هاى:
- اللمعة الجليّة في معرفة النيّة
- رسالة في نيّات الحج
- رسالة في نيات العبادات
و همين‌طور مفلح بن حسن صيمرى دو كتاب به نام‌هاى «جواهر الكلمات» و «نبذة العقودية» تأليف نموده‌اند كه نشان از نگارش كتب فقهى در اين موضوع در عصر وى داشته است.
در الذريعة[۱] و همين‌طور[۲] به كتاب‌هاى متعددى كه در اين موضوع تأليف شده‌اند اشاره شده است.
نام كتاب
اگر چه در كتاب‌هاى تراجم مثل الذريعة[۳] و معجم المؤلفين[۴] و غير آن از اين كتاب به نام «صيغ العقود و الإيقاعات» يا «رسالة في العقود و الإيقاعات» ياد شده است اما با توجه به عبارت مقدمۀ مؤلف كه «سميتها الدر المنضود في معرفة صيغ النيات و الإيقاعات و العقود» نام اين كتاب «الدر المنضود» است و اصحاب تراجم اين كتاب را نديده‌اند.
در الذريعة[۵] به كتابى در بحث نيّات از عبداللّه بن محمدحسن مامقانى (م 1351 ق) به نام «الدر المنضود في صيغ الإيقاعات و العقود» اشاره شده است.
تاريخ تأليف
در پایان كتاب، تاريخ پایان تأليف آن محرم الحرام سال 854 ق، يك سال قبل از وفات وى، ذكر شده است.
نسخه‌ها
در الذريعة[۶][۷]به نسخه‌اى از آن اشاره نشده است، در مقدمه‌اى بر فقه شيعه[۸] به دو نسخۀ خطى آستان قدس رضوى و دانشگاه الهيات مشهد اشاره شده است.
در چاپ كتاب موجود از 4 نسخۀ خطى استفاده شده است كه عبارتند از:
- نسخۀ كتابخانۀ علامه طباطبايى در شيراز به خط محمد بن محمد بن حسن بن ربيعة مربوط به سال 862ق كه با رمز «ع» مشخص شده است.
- نسخۀ كتابخانۀ دانشكدۀ الهيات در مشهد به خط نوراللّه بن محمود ساوجى مربوط به سال 975ق كه با رمز «ت» مشخص شده است.
- نسخۀ كتابخانۀ استان قدس رضوى به خط محمد مطلق اصفهانى مربوط به سال 965ق كه با رمز «ق» مشخص شده است.
- نسخۀ كتابخانۀ مدرسۀ امام عصر(عج) در شيراز به خط شكراللّه بن حسین استرآبادى مربوط به 977ق كه با رمز «م» مشخص شده است.
از بين چهار نسخه، نسخۀ «ع» اصل در تحقيق و موارد اختلاف نسخه‌هاى ديگر در پاورقى ذكر شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود به درخواست محقق فقيه سيد عبدالعزيز طباطبايى(ره) توسط محمد بركت در سال 1418ق تصحيح و تحقيق شده است و در همان سال بوسيلۀ كتابخانۀ مدرسۀ امام العصر(عج) العلميّة در شيراز چاپ شده است.
ويژگى‌ها
از ويژگى‌هاى مهم كتاب، حواشى فرزند مصنف است كه با رمز «ابن المؤلف» در پاورقى ذكر شده‌اند.
در اين حواشى گاهى منابع و مآخذ اقوال، گاهى معانى لغات، نواقص فتاواى مؤلف، اختلاف فتاوى در مسأله‌اى، توضيح فتاواى مؤلف بيان شده‌اند و در بسيارى موارد نيز فتاواى فرزند مؤلف ذكر شده است.
از ديگر ويژگى‌ها ذكر منابع و مآخذى غير از كتاب‌هایى كه در نيات نوشته شده است نظير «تنقيح الرائع» فاضل مقداد، «مهذب البارع» ابن فهد حلّى، «الألفية»، «القواعد و الفوائد»، «الذكرى» از شهيد اوّل و «الإيضاح» فخر المحقّقين است كه بر اعتبار و ارزش علمى آن افزوده است.