الدراري المضیة

الدراري المضیة
پدیدآوران	شوکانی، محمد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الدرر البهیة. شرح ** شرح الدرر البهیة
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1407ق - 1987م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/ش9 د9025 184 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الدراري المضيّة، شرح فقهی استدلالی محمد بن علی شوکانی (متوفی 1250ق)، بر کتاب دیگرش «الدرر البهية في المسائل الفقهية» است.

این کتاب از روی نسخه خطی خوبی که شرح «الدراري المضية» علامه شوکانی بر متن «الدرر البهية» خود اوست، به طبع رسیده است. این نسخه قدیمی در زمان حیات مؤلف به خط یکی از شاگردانش علامه محمد بن احمد شاطبی در سال 1238ق، نوشته شده است. بر این کتاب تقاریر فراوانی و همچنین استدراکاتی بر دیدگاه‌های مؤلف در جاه‌های متعددی از کتاب توسط اقران و علمای زمان مؤلف نوشته شده و ناسخ آنها را از خطوط ایشان نقل کرده است‏.

ازآنجاکه شوکانی در تحقیق و اجتهاد، از بزرگ‌ترین علمای اهل سنت در قرن سیزدهم هجری قمری است و کسی از علمای اهل سنت در عهدش در طراز او نبود و این کتابش نیز به‌لحاظ متن و شرح از بهترین تألیفات اوست و اولین کسی است که فقه نبوی را از فقه اجتهادی جدا کرد، لذا این کتاب او نیز به‌لحاظ متن و شرح از بهترین آثار است و در آثار فقهی گذشته مانند آن نوشته نشده است‏.

درباره این کتاب در «دانشنامه جهان اسلام» چنین آمده است: «الدرر البهية في المسائل الفقهية»، کتاب فقه استدلالی است و مؤلف بدون التزام به یکی از مذاهب رسمی فقهی و نیز فقه زیدی، آن را در حدود 1217 تا 1219ق، تألیف کرد، سپس در 1220ق، بر آن شرحی با عنوان «الدراري المضية» نوشت‏.

در مقدمه کتاب، شرح شوکانی با شرح الروضة الندية صدیق حسن قنوجی مقایسه شده است:

1. این کتاب به قلم خود شوکانی است و سخنان شوکانی از سخنان دیگر علما شناخته می‌شود، اما در الروضة الندية ممکن است آنچه از شوکانی نقل شده ادعا باشد و از خود او نباشد.
2. در این نسخه از شرح مؤلف اضافاتی وجود دارد که در الروضة الندية وجود ندارد؛ به‌عنوان مثال مذهب و روش اهل‌بیت(ع) و دیگران ذکر شده است؛ علاوه بر مواضع متعددی که در شرح مؤلف دیده می‌شود، ولی در روضه وجود ندارد.
3. این شرح مشتمل بر تقریرات و استدراکات متعددی به قلم اقران و رجال عصر شوکانی است که در حاشیه نسخه خطی کتاب موجود است و نویسنده الروضه از آن مطلع نبوده است‏.

شوکانی در مقدمه کتاب، سبب نگارش این شرح و شیوه نگارش آن را این‌گونه توضیح می‌دهد: گروهی از اهل انتقاد و فهم نافذ و علوم اجتهاد از من درخواست کردند که دشواری‌های کتاب الدرر البهية را توضیح دهم؛ لذا تصمیم گرفتم که غوامض آن را که لابد توضیح است، به‌اختصار شرح و توضیح دهم‏.

متن الدرر البهية همانند دیگر کتب فقهی با مباحث طهارت و کیفیت صلات آغاز و با کتاب دیات، وصیت، مواریث و جهاد به انتها آمده است. شیوه شارح نیز بدین ترتیب است که بخشی از متن را انتخاب و با واژه «أقول»، به شرح و توضیح آن پرداخته است‏.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. صحرایی، شهرام؛ طارمی‌راد، حسن، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.