الحور العين
| الحور العین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصطفی، کمال (محقق) حمیری، نشوان بن سعید (نویسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1972 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - فرقه‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 اسلام - مسایل متفرقه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 236 /ح8ح9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الحور العين كتابى است از ابوسعيد بن نشوان الحميرى، متوفى 573 قمرى كه در زمينه‌هاى مختلفى سخن گفته، اما چون بيشتر مسائل آن شرح و توضيح فرقه‌هاى مختلف اعتقادى است، لذا جزء كتب كلامى قرار گرفته است و الا مباحث اين كتاب را مى‌توان چنين بيان كرد: از لغت و عروض و قافيه بحث مى‌شود، از بعضى وقايع تاريخى صحبت مى‌شود، در بعضى از فصول كتاب از بعضى معتقدات و عادات عرب؛ و اخلاق زمان جاهليت سخن گفته شده است، از اعراب به تنهایى نامی‌آورده نشده، بلكه از هنود و فارس و روم ومعتقدات آنان مطالبى ذكر كرده شده است. همچنين فصولى از كتاب را به ذكر مذاهب بشرى، مباحث فلسفى در باب اصل عالم طبق نظر طبیعیين و فلاسفه و أطباء و حتى مذاهب و فرق اسلامى، نصرانى، يهودى، مجوسى، صابئى و... را معرفى نموده است. كمال مصطفى تحقيقى حول اين كتاب داشته است و تعليقه‌هایى بر اين كتاب زده و چنين مى‌گويد: اين نسخه از كتاب بر گرفته از نسخه خطى است كه در سال 1353 قمرى در 269 صفحه نوشته شده بوده است.
انگیزه تحقيق
از جمله عللى كه باعث شد كمال مصطفى پيرامون اين كتاب تحقيقى به عمل آورد، نسخه‌اى از اين رساله بوده در، سى و اندى صفحه كه از مكتبه تيمورييه در دارالكتب الملكيه المصريه كه در حاشيه‌ى آن بعضى از تفسيرهاى لغوى و تعليقات تاريخى بود و بعضى از مطالب آن وى را به مشقت مى‌انداخت و نياز به جهد و تلاش زيادى براى درك حقيقتى كه مؤلف آن را اراده كرده بود، داشت، لذا تصميم به تحقيق اين كتاب انداخت.
ساختارو گزارش محتوا
كتاب با مقدمه‌اى از محمد زاهد كوثرى آغاز گرديده كه توضيحى درباره مؤلف كتاب و خود كتاب داده است. توضيحاتى كه درباره كتاب داده يك كتاب شناسى كامل در مورد كتاب است و خواننده محترم با خواندن آن از محتويات كتاب و موضوعات آن به طور مفصل آگاه خواهد گرديد كه البته ما به اختصار از مباحث كتاب صحبت كرديم.
سپس مقدمه‌اى از محقق اين كتاب آقاى كمال مصطفى آمده كه به ذكر اجمالى موضوعات و نسخ خطى كتاب و اعمالى كه بر روى كتاب انجام داده، پرداخته است.
از مواردى كه آقاى كمال مصطفى بر اين كتاب همت گمارده‌اند، اين بوده است كه بسيارى از اسماء و كلمات بدون اعجام و ابيات شعريه كه مؤلف به آنها استشهاد آورده و همچنين اسماء قائلين آنها كه تحريف و تصحيف شده بود، ايشان به رفع ابهام از آن نمودند.
به علاوه ايشان فهرست‌هاى مفصلى براى اعلام، امم، قبايل، بطون، مذاهب، فرق و طوائف و همچنين براى أمثال، أقوال، أشعار، قافيه‌ها، أمكنه، بلاد و مياه ذكر كرده‌اند.
سر فصل بعدى كتاب تعريف مؤلف و ذكر آثار و اخلاق وى مى‌باشد. سپس با آوردن تفسير كتاب در ذيل متن اصلى بعد از مقدمه مختصر به كار خود ادامه داده است. در ضمن قسمت قابل توجهى از كتاب مربوط به مسائل نحوى و ادبيات عرب مى‌باشد و قسمت مهمى از آن به شرح و بيان بسيارى از مذاهب و فرق موجود در زمان خودش مى‌باشد و از اشخاص واعلام زيادى نام برده كه محقق فهرستى از آنان را در آخر كتاب ياد آور شده است.
از اهم مبحث كتاب
از مباحث مهمى كه مؤلف درباره‌ى آن تحقيق جالبى به عمل آورده است، اصل تسميه شيعه و اشتقاق اسم آن و ابتدا ظهور شيعه و مسائلى از اين قبيل است. از باب مثال درباره نامگذارى اين فرقه مى‌نويسد، " لمشايعتهم على بن أبى‌طالب وأولاده عليهم‌السلام". درباره‌ى ابتداء ظهور شيعه مى‌گويد: شيعه كه على(ع) را بر قتال طلحه و زبير و عائشه و معاويه و خوارج در زمان حياتش مشايعت كردند، سه گروه بودند:
1- فرقه‌اى از آنها كه قسمت كثيرى را شامل مى‌شوند بر اين اعتقادند كه امامت ابى‌بكر و عمر و عثمان بر سيره پيامبر نيست.
2- فرقه‌اى ديگر كه تعدادشان كمتر از گروه قبلى است، مى‌گويند: امام بعد از رسول(ص) ابابكر سپس عمر و سپس على است و براى عثمان امامتى قائل نمى‌باشند.
3- گروه آخر كه به نظر وى عده‌ى قليلى مى‌باشند، قائلند: بعد از رسول‌الله(ص) على أولى به امامت امت پيامبر است و امامت ابى‌بكر و عمر را از طرف مردم، بر وجه راى و شورى مى‌دانند؛ مؤلف مى‌گويد: اين سه فرقه باقى بودند تا زمان كشته شدن حسین بن على(ع) كه در اين زمان باز سه گروه گشتند:
أ- اماميه: وجه نامگذارى گروه به اين دليل است كه اين گروه قائلند كه امام بعد از حسین بن على(ع) فرزندش على بن حسین(ع) است كه با نص امام اول مشخص شده، اين امامت ادامه دارد، و زمين خالى از حجت نمى‌گردد.
ب- واقفيه، و بعد از آن زيديه كه بعد از حسین بن على(ع)، زيد بن على بن حسین را امام به حق مى‌دانند.
ت- كيسانيه؛ اين گروه بعد امام سوم، أبوحنيفه را امام مى‌شمرند. سپس آقاى نشوان الحميرى به ذكر گروه‌هایى كه بعد از اين فرق پيدا شده‌اند، مى‌پردازد.
در آخر كتاب به ذكر 8 فهرست پرداخته شده است:
1- فهرست مقدمات كتاب است.
2- فهرست اعلامى كه در كتاب نامى از آنها آورده شده، اشاره شده است.
3- فهرست امم و قبايل و بطون كتاب را آورده است.
4- فهرستى از مذاهب و فرق و طوائف را تنظيم نموده است.
5- فهرست أمثال و أقوالى كه در كتاب آمده بيان شده است.
6- فهرست شعرها و قوافى.
7- فهرستى از أمكنه و بلاد و مياه.
8- فهرست اجمالى موضوعات و مطالب كتاب آورده شده است.
و در آخر صحيح كلماتى كه در كتاب اشتباه آورده شده با ذكر آدرس بيان شده است.
نسخه شناسى
اين كتاب داراى يك جلد مى‌باشد كه اين نسخه در سال 1972 ميلادى در تهران به چاپ رسيده است.
منابع مقاله
بر گرفته از مقدمات و متن خود كتاب.