التوجیه الاسلامی لتاریخ التربیة
| التوجیه الاسلامی لتاریخ التربیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سند بن لافی بن فای شامی حربی |
| ناشر | جامعة ام القرى |
| مکان نشر | عربستان- مکه |
| سال نشر | 1417ق |
| چاپ | یکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
التوجیه الاسلامی لتاریخ التربیة، اثر سند بن لافی بن فای شامی حربی، کتابی است درباره فلسفۀ تاریخ تربیت در اسلام و نقد رویه جارى کار محققان در حوزۀ تاریخ تربیت اسلامى.
نگارنده منابع بسیارى را دیده است و مطالبى فراوان از آنها برگرفته و در بحثهاى خود به کار برده است. با آنکه این اثر جنبۀ انتقادى دارد، از تعصبات رایج در نقدها، پیراسته است. در فارسى و عربى، کتابى از این دست نداریم. این کتاب فتح‌بابى در گونه‌هایى تازه از نگرش به آثار و موضوعات تربیتى در اسلام است.
مخاطبین
این کتاب براى محققان علوم تربیتى بویژه در حوزه تاریخ تربیت اسلامى، دست‌مایۀ تحقیقى و منبعى شایسته است.
گزارش محتوا
در فصل اول این کتاب شش فصلى، از چارچوب عام بحث، گفتگو مى‌شود: نگارنده در این فصل، از موضوع کتاب مى‌گوید، به اهمیت تحقیق مى‌پردازد، از فلسفه کار خود یاد مى‌کند و با برشماردن هدفهاى این بحث، به روش کار خود در این بررسى مى‌پردازد و سرانجام با اشاره به پیشینۀ بحث، از برخى کتابهاى نگاشته شده دربارۀ تاریخ در اسلام و تاریخ تربیت در اسلام یاد مى‌کند و مى‌افزاید: تاکنون کتابى در این موضوع، نگاشته نشده است.
در فصل دوم، مفاهیم اساسى‌اى که این کتاب بر پایۀ آنها نگارش یافته است، بتفصیل بررسى مى‌شود:
- مفهوم اسلامى تاریخ: نگارنده در شرح این معنا، معناى لغوى و اصطلاحى تاریخ را بررسى و آنگاه، به مفهوم تاریخ در اسلام مى‌پردازد؛
- مفهوم تفسیر اسلامى براى تاریخ: معناى لغوى و اصطلاحى تفسیر، فرق میان مورخ و مفسر تاریخ، تفسیر اسلامى تاریخ؛
- مفهوم اسلامى تربیت و تاریخ تربیت: مفهوم واژۀ تربیت با استناد به آیات قرآن کریم، مفهوم اسلامى تربیت، معناى تربیت از نگاه برخى از مربیان مسلمان، مفهوم تاریخ تربیت در اسلام؛
- مفهوم نگرش اسلامى به تاریخ تربیت: نگارنده در شرح این موضوع ابتدا مفهوم لغوى و اصطلاحى نگرش را مى‌آورد و به مفهوم نگرش اسلامى به علوم یا اسلامى کردن علوم در نظر دانشمندان اسلامى مى‌پردازد؛ سپس، از مفهوم مورد نظر خود در این کتاب، و رویکرد اسلامى به تاریخ تربیت یا اسلامى کردن تاریخ تربیت، مى‌گوید.
فصل سوم. بررسى و تحلیل تاریخ تربیت در اسلام: نگارنده در این فصل، هدفها و روشهاى بررسى تاریخ تربیت در اسلام را وامى‌کاود؛ سپس، به منابع بررسى تاریخ تربیت در اسلام اشاره مى‌کند و یادآور مى‌شود که راه‌حل مطلوب مشکلات تربیتى، بویژه در جهان اسلام، رجوع به منابع اصیل تربیت اسلامى است. نگارنده از نقش باورهاى مذهبى و مکتبهاى فکرى در بحث از تاریخ تربیت مى‌گوید و از روش بحث تاریخى یاد مى‌کند و به شرح سه روش در این خصوص مى‌نشیند. وى در شرح منابع تحقیق در تاریخ تربیت اسلامى، از قرآن و علوم قرآنى، سنت شریف، کتابهاى تاریخ عمومى اسلام، کتب تراجم و رجال، سفرنامه‌ها و منابع جدید یاد مى‌کند.
فصل چهارم. ضرورت نگرش اسلامى به تاریخ تربیت: جوامع اسلامى معاصر، درگیر چالشهایى است که از تمدن غرب - که سخت معارض با اسلام است - بر آنها تحمیل شده است. مسلمانان با این تهاجمات به سه صورت برخورد کرده‌اند که نگارنده پس از شرح کوتاه آنها، در توجیه ضرورت بحث، به تحریف و تصرف غرب در تاریخ تربیت و تاریخ علم اشاره مى‌کند و از اهتمام غربیان و کوتاهى مسلمانان نسبت به تاریخ تربیت مى‌گوید و به کثرت ترجمه‌هاى منابع غربى دربارۀ تاریخ تربیت مى‌پردازد، و یادآور مى‌شود که در این منابع ترجمه شده، از تاریخ تربیت اسلامى غفلت شده است؛ پس از این، به تأثیر ترجمه‌هاى یادشده بر پاره‌اى از آثار نوشته شده در باب تاریخ تربیت اسلامى در میان عربهاى معاصر مى‌پردازد و از تلاش براى دورى و رهایى از ترجمه و توجه به نگارش و تحقیق در تاریخ تربیت اسلامى مى‌گوید و به برخى از این دست آثار اشاره مى‌کند.
همچنین در ادامه به عامل دیگرى که نشان از ضرورت بحث از تاریخ تربیت اسلامى است مى‌پردازد و آن تأثیر رویکرد سکولارى به تاریخ تربیت است که در شرح آن از معناى واژه (علمانیة) مى‌گوید، از تأثیر سکولاریسم بر مفهوم علوم یاد مى‌کند، به تأثیر آن بر قواعد بررسى و تحقیق در تاریخ اشارت مى‌کند، از نقش و تأثیر سکولاریسم بر دانشگاه‌هاى جدید در جهان اسلام و نیز از تأثر کتابهاى تربیتى از این نگرش ضددینى یاد مى‌کند.
چهارمین دلیل نگارنده براى ضرورت پرداختن به تاریخ تربیت اسلامى، تورم تفاسیر مادى از تاریخ و تاریخ تربیت است که در شرح آن به اهمیت تفسیرى اسلامى از تاریخ تربیت در کنار تفسیر اسلامى تاریخ اشاره مى‌کند و از برخى مکتبهاى تفسیر تاریخ یاد مى‌کند.
فصل پنجم. برخى از ابعاد نگرش اسلامى به تاریخ تربیت: نگارنده در شرح این فصل، به رویکرد اسلامى در بررسى هدفها مى‌پردازد و از معیارهاى هدفهاى بررسى تاریخ تربیت مى‌گوید؛ سپس، به هدفهاى بررسى تاریخ تربیت مى‌رسد (تحلیل، گردآورى اطلاعات، شرح و رفع ابهام، بازگشت به اصالتها، تفسیر و تعلیل مطالب، آینده‌نگرى)؛ پس از این، به محتواى تاریخ تربیت با نگرش اسلامى مى‌رسد و از اهمیت رویکرد اسلامى به محتواى تاریخ و تاریخ تربیت یاد مى‌کند و به معیارهاى گزینش محتوا اشاره مى‌کند.
نگارنده در ادامه از رویکرد اسلامى به روشهاى شناسایى و تعیین محتوا مى‌گوید و به معیارهاى عمومى این روشها و معیارهاى تفصیلى روشهاى تعیین و تعریف محتوا مى‌پردازد؛ سپس، به ویژگیهاى محقق در تاریخ تربیت اسلامى اشاره مى‌کند و بفرجام، ویژگیهاى روش‌شناختى تحقیق در تاریخ تربیت اسلامى را وامى‌کاود.
فصل ششم این کتاب، به بررسى انتقادى و کوتاه کتاب تربیت در تاریخ، اختصاص دارد[۱].
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص17-20
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتابشناسی تحلیلی - توصیفی تعلیم و تربیت در اسلام (گزیده منابع عربی)، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه و مرکز مطالعات تربیت اسلامی وزارت آموزش و پرورش، چاپ یکم، 1381ش.