التذکاری محیی‌الدین بن عربی
| التذکاری محیی‌الدین بن عربی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بیومی مدکور، ابراهیم (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ... التذكاري محي الدين بن عربي، في الذكري المئوية الثامنة لميلاده 1165 - 1240م |
| ناشر | دار الکاتب العربي |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1389ق. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التذکاری محیی‌الدین بن عربی، یادبود هشتمین سده تولد ابن عربی (1165-1240م)، مشتمل بر چهارده مقاله پیرامون زندگانی، افکار و آثار ابن عربی به قلم نویسندگان مختلف است. این اثر با اشراف و مقدمه نویسنده مصری ابراهیم بیومی مدکور منتشر شده و مقاله آخر نیز با نام «وحدت وجود بین ابن عربی و اسپینوزا» به قلم خود اوست.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه و سه باب و چهارده فصل است. هر باب مشتمل بر چند فصل است و در هر فصل یک مقاله ارائه شده است.
گزارش محتوا
زندگی ابن عربی خالی از تشویش و اضطراب نبوده و جوانب دشواری دارد. عواملی که در آن تأثیر گذاشته متعدد است و می‌توان آن را در دو نوع اسلامی و غیر اسلامی منحصر نمود. اولی در کتاب و سنت و نظرات صوفیه سابق و آراء متکلمین و به‌ویژه اشاعره و افکار قرامطه و اسماعیلیه و اخوان‌الصفا به‌طور خاص و نظرات بعضی فلاسفه اسلامی و به‌ویژه فارابی و ابن سینا خلاصه می‌شود و عوامل مؤثر غیر اسلامی به افلاطونی جدید و آنچه از فلسفه رواقیون و فیلون یهودی به آن مرتبط است، باز می‌گردد.[۱]
باب اول حاوی زندگی‌نامه ابن عربی است. در فصل اول این باب با عنوان «ابن عربی در مطالعات من» به قلم دکتر ابوالعلا عفیفی چنین می‌خوانیم: اولین کتابی که استاد نیکلسون مرا به قرائت آن توصیه کرد «فصوص الحکم» بود که بارها و بارها آن را خواندم، یک‌بار تنها متن و بار دیگر متن با برخی شروح، مانند: شرح قاشانی و داود قیصری و عبدالرحمن جامی و عبدالغنی نابلسی؛ اما مباحث آن را در نیافتم. کلام عربی روشن می‌خواندم و هر کلمه را جداگانه می‌فهمیدم اما مضمون عمومی و معنای کلی که مقصود نویسنده بود را نمی‌فهمیدم... نزد استاد رفتم و با یأس و ناامیدی به‌صراحت به او گفتم که فهم فصوص در توان من نیست و این اولین کتاب عربی است که در آن به این صعوبت مواجه شده‌ام. استاد مرا به ترک فصوص و مطالعه دیگر کتب ابن عربی توصیه کرد؛ لذا بیست‌وچند کتاب مخطوط و چاپ شده ابن عربی را مطالعه کردم که فتوحات مکیه، تدبیرات الهیه، انشاء دوائر و... از آن جمله بود. فتوحات به‌منزله کلیدی برای گشودن درهای بسته فصوص بود؛ زیرا به محض خواندن آن، معماها و ابهامات فصوص برایم روشن شد.[۲]
در دیگر فصول این باب به ترتیب این مباحث مطرح شده است:
مقاله دوم: کنوز فی رموز: محمد مصطفی حلمی.
شکی نیست که ابن عربی در ساخت اسلوب رمز و اشاره در بین صوفیه مؤسس نیست و مانند دیگر علمای صوفیه است. بدین‌معنا که هر طایفه‌ای از ایشان الفاظ خاصی دارند که ایشان را از گروه دیگر متمایز می‌کند و بر آن الفاظ با هم توافق دارند تا به فهم مخاطب نزدیک یا برای متخصصین تسهیل شود یا اسرار علم ایشان از دسترس نااهلان مخفی بماند.[۳]
مقاله سوم: طریقه رمز نزد ابن عربی در دیوانش ترجمان الاشواق: زکی محمود نجیب.
ابن عربی در دیوان ترجمان الاشواق، هم شاعر و هم ناقد است. اشعارش را به نظم درآورده و پس‌ازآن موقعیت‌هایی که می‌توان آن اشعار تفسیر نمود یا رموز و صور را به آنها ارجاع داد یعنی اصل باطنی که باعث خلق آن رموز یا صور شده را ذکر می‌کند.[۴]
مقاله پنجم: ابومدین و ابن عربی: عبدالرحمن بدوی.
درباره رابطه ابن عربی و ابومدین به‌عنوان استاد و قطب ابن عربی و کسی‌که عقیده وحدت و جود را از وی گرفته است و بیان کرامات، آرا و عقاید وی توسط ابن عربی، گفتگوی ابوحامد غزالی با ابومدین، بحث می‌کند.
مقاله ششم: محیی‌الدین بن عربی و غلاة صوفیه به قلم عباس عزاوی.
نویسنده در بخشی از این مقاله به نقل از کورکیس عواد ادعا می‌کند که کتب ابن عربی بالغ بر پانصد اثر است که در کتابخانه استانبول رساله‌هایی در ذکر اسامی نوشته‌های وی وجود دارد. وی سپس به معرفی سه اثر مهم فصوص الحکم، فتوحات مکیه و کتاب الجلالة می‌پردازد. همچنین آراء او را متذکر شده و گفته‌های او را نابودکننده مبادی اسلامی می‌داند. و عقایدش با عقاید باطنیه و حلول‌گرایان اختلافی ندارد...[۵]
در باب دوم آراء و افکار ابن عربی در ضمن چند مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
مقاله هفتم: فلسفه اخلاق صوفیه عند ابن عربی: توفیق طویل.
صوفیه به‌عکس فقها معتقدند که قلب و نه جوارح مناط تکلیف یا الزام است؛ لذا نیت را بر عمل مقدم می‌کنند و اخلاقی بودن افعال را به انگیزه‌های آنها ربط می‌دهند نه نتایج آنها.[۶]
نویسنده معتقد است که فلسفه اخلاقی ابن عربی متضمن تأویلات تعالیم اخلاقی اسلام است؛ و این تأویلات با تناقضات فراوانش جلب‌توجه می‌کند؛ از جمله اینکه نظریه وحدت وجود را به دیدگاه وحدت ادیان سوق می‌هد.[۷]
مقاله هشتم: معرفت نزد محیی‌الدین بن عربی: محمد غلاب.
مقاله نهم: اعیان ثابته در مذهب ابن عربی و معدومات در مذهب معتزله: ابوالعلا عفیفی.
مقاله دهم: نصوص تاریخی در رابطه با نظریه توحید در تفکر اسلامی: عثمان یحیی.
در باب سوم نیز در ضمن مقالاتی «آثار» ابن عربی مورد بررسی قرار گرفته است:
مقاله دوازدهم: طریقه اکبریه: ابوالوفا تفتازانی.
ابن عربی به جهت عظمت جایگاهش در تصوف به شیخ اکبر ملقب است. گمان قوی‌تر آن است که از جانب پیروانش که شخصیتش آنها را به اعجاب واداشته، به این لقب نامیده شده است. به همین جهت طریقه او اکبریه نامیده شده است. [۸]
مقاله چهاردهم: وحدت وجود بین ابن عربی و اسپینوزا: ابراهیم بیومی مدکور.
ابن عربی (متوفی 1240م) و اسپینوزا (متوفی 1677م) دو فیلسوف الهی هستند که در اکثر جهات با یکدیگر موافق بوده‌اند. هر دو به مسئله الوهیت توجه ویژه داشته و بیشتر تلاششان را به این موضوع اختصاص داده و عمیق‌ترین و بهترین آثار را در این زمینه نوشته‌اند. و کسانی که به آراء دینی ایشان عمل کردند، به‌دشواری و پریشانی افتادند، لذا متهم به الحاد و زندقه و تهدید به قتل شدند و از دشمنان در امان نبودند.[۹]
در فصول چهارم، یازدهم و سیزدهم کتاب، سه مقاله به زبان انگلیسی به قلم نویسندگان معاصر: ویلیام مونتگمری وات، لوئیس گاردت و سید حسین نصر ارائه شده است.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده است.
برخی مقالات مانند مقاله سیزدهم حاوی پاورقی‌های متعددی در مستند مطالب و ارجاعات و معرفی اعلام است[۱۰]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.