الاربعون الودعانیة الموضوعة
| الاربعون الودعانیة الموضوعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن ودعان، محمد بن علی (نويسنده) عبدالحمید، علی حسن علی (محقق) |
| ناشر | المکتب الإسلامي ** دار عمار |
| مکان نشر | اردن - عمان ** لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1407ق - 1987م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اربعینات - قرن 5ق. - احادیث اهل سنت - قرن 5ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 4الف2الف 143 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأربعون الودعانية الموضوعة، از آثار قاضی موصل در قرن پنجم هجری قمری، ابونصر محمد بن علی بن ودعان موصلی، مشهور به ابن وَدعان (٤٠١-٤٩٤ق)، است که چهل حدیث همراه با سند در موضوع سخنان و خطبه‌های پیامبر(ص) می‌آورد و هیچ توضیح دیگری را ارائه نمی‌کند. پژوهنده معاصر، علی حسن علی عبدالحمید، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابن ودعان را با اختصار معرفی و نقد کرده است.
اسم کتاب
- علی حسن علی عبدالحمید در نام کتاب، صفت «الموضوعة» (ساختگی) را مغرضانه افزوده است؛ درحالی‌که تراجم‌نگاران و فهرست‌نویسان چنین اسمی برای اثر حاضر ذکر نکرده‌اند و پدیدآورنده نیز سخنی درباره نام کتاب ندارد. از تعبیر آغازین: «أمّا بعد: فَهَذِهِ أَرْبَعُونَ حَدِيثًا فِي الْخُطَبِ النَّبَوِيةِ»[۱]، نیز فقط همین مقدار فهمیده می‌شود که این چهل حدیث در زمینه خطبه‌های رسول اکرم(ص) است و بلکه ابن ودعان در ادامه، احادیث مذکور را تأیید کرده و به‌روشنی گفته است که اسانید این سماعات را استخراج کردم و این روایات، صحیح است[۲].
- از میان 3 دلیلی که علی حسن علی عبدالحمید برای گزینش این عنوان آورده تنها این سخن قابل توجه است که ادعا کرده که ذهبی آن را این‌چنین نامیده است[۳]، ولی این گزارش صحیح نیست؛ زیرا معنای عبارت ذهبی («7983- محمد بن علي بن ودعان القاضي، أبونصر الموصلي، صاحب تلك الأربعين الودعانية الموضوعة ذمه أبوطاهر السلفي...»)[۴]، نام‌گذاری نیست، بلکه نقد است؛ یعنی ابن ودعان نویسنده همان اربعین ودعانی است که گفتم موضوع است و ابوطاهر ذمّش کرده است.
هدف و روش
- علی حسن علی عبدالحمید، غرض خودش را از تحقیق این کتاب، تحذیر و دور کردن مردم از آن دانسته است تا مشمول عذاب دروغگویی بر پیامبر(ص) نشوند[۵].
تحلیلی احتمالی
- پژوهشگر معاصر، سید محمدجواد حسینى جلالى نوشته است: سبب تشکیک در اربعین ودعانی به احتمال قویّ به این جهت است که ابن ودعان و عمویش از شیعیانی بودند که در برابر دستگاه حکومتی امویان و عباسیان مقاومت کردند و آنان را مورد انتقاد قرار دادند و روایات بسیاری را در فضائل اهل‌بیت(ع) و حقانیت آنها نقل کردند، پس مورد غضب واقع شدند. [۶].
ساختار و محتوا
- این چهل حدیث، در باب مسائل اعتقادی، اخلاقی، تربیتی و اجتماعی است. برخی از موضوعات مورد بحث عبارت است از: آمادگی برای سفر آخرت و پرهیز از غفلت، محاسبه نفس، توبه، ارتباط دنیا و آخرت، توکل، صبر، کمال ایمان، پرهیز از آزاررسانی به همسایگان، سکوت و گفتگو و ثواب تلاش برای اصلاح بین مردم.
نمونه مباحث
- ابوالدرداء گفت: رسول خدا(ص) روز جمعه برای ما خطبه خواند و گفت: ای مردم توبه کنید قبل از آنکه بمیرید و اعمال صالح انجام دهید قبل از آنکه مشغول و ناتوان شوید...[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- الحسيني الجلالي، السيد محمدجواد، الحسيني الجلالي، السيد محمدجواد، تحقيق «الأربعون الودعانية»، پایگاه کتابخانه مدرسه فقاهت
- الذهبي، شمس‌الدين، «ميزان الاعتدال في نقد الرجال»، تحقيق علي محمد البجاوي، دارالمعرفة، بيروت، 1382ق.