الاختلاف في اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة
| الاختلاف في اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1405 ق یا 1985 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | جهمیه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها
خدا - صفات مشبهه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 218 /الف2الف3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الاختلاف في اللفظ و الرد على الجهمية و المشبهة، اثر ابومحمد كاتب دينورى معروف به ابن قتيبه 213-276ق/ 828-889م است كه به زبان عربى، پيرامون كلام سلفيه نوشته شده است.
ساختار
كتاب حاضر، رساله‌اى است مختصر كه در 20 بخش تنظيم گشته است. موضوع‌هایى كه در اين كتاب مورد بحث قرار گرفته، به طور كلى اينهاست: قدر، تشبيه، خلق قرآن، رؤيت خداوند، عرش الهى و بررسى احاديث مختلف در اين باب. انبوهى از اطلاعات موجود در تأويل مختلف الحديث و حتى بسيارى از عبارات آن عيناً در اين كتاب تكرار شده است.
گزارش محتوا
بخش اول كتاب، درباره اهميت اين كتاب بحث نموده است.
مبارزه ابن قتيبه با معتزله و جهميه و ديگر فرقه‌هایى كه كلام و فلسفه را مايه كار خود قرار مى‌دادند، موجب گرديد كه وزير متوكل وى را به قضاى دينور برگمارد. در بسيارى از آثار او، خاصه تأويل مختلف الحديث، مبارزه تند و آشكارى برضد معتقدان به رأى و به خصوص ابوحنيفه پديدار است. وى استحسان و قياس را نيز به شدت رد مى‌كند و معتقد است كه آنها سرانجام انسان را به بدعت مى‌كشانند. اين مطالب در بخش دوم كتاب به چشم مى‌خورد.
در بخش سوم مى‌خوانيم: ابن قتيبه در پى شيخى از اهل حديث مى‌گشت تا نزدش علم بياموزد و او را مقتداى خود سازد. در آن روزگار، ابن راهويه (متوفای 238ق852/م) كه از مرو برخاسته بود و در نيشابور مى‌زيست، شهرتى فراگیر داشت. از آثار ابن قتيبه چنين برمى‌آيد كه از ميان همه دانشمندان سده 3ق9/م تنها كسى را كه مى‌توان به راستى، شيخ و استاد او به شمار آورد، همين ابن راهويه است. به همين جهت، به رغم سكوت منابع درباره پيوند استاد و شاگرد، معاصران، معتقدند كه وى پيش از وفات ابن راهويه؛ يعنى زمانى كه خود بيست يا بيست و چند سال بيش نداشته است، به نيشابور رفته و پس از وفات ابن راهويه به بصره بازگشته است.
مطلب ديگرى كه در اين كتاب مورد بحث است، انحراف متوكل از على(ع) و متمايل شدن او به منحرفين از حضرت مى‌باشد. هم‌چنين از لوازم قول به جسم داشتن خداوند بحث مى‌كند. از معناى كرسى و قول بعضى از جهميه درباره تأويل اين آيه: خلق الانسان من عجل، سخن مى‌گويد.
بسيارى از مطالب كلامى كه در ديگر كتب وى نيز يافت مى‌شود به طور مختصر و اجمال در كتاب حاضر يافت مى‌شود.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب در پایان آن دكر شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.