اصفهانی کربلائی، حسن
| نام | اصفهانی کربلائی، حسن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | حسن بن علي بن محمدرضا بن محسن تستري اصفهانی حائری مشهور به کربلايي
اصفهاني، شيخ حسن |
| نام پدر | علی |
| متولد | |
| محل تولد | کربلا |
| رحلت | 1322ق |
| اساتید | میرزای شیرازی و سید اسماعیل صدر |
| برخی آثار | تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو |
| کد مؤلف | AUTHORCODE13248AUTHORCODE |
شیخ حسن اصفهانی کربلایی (متوفای 1322ق-کاظمیه)، مؤلف «تاریخ دخانیه»، از فضلای حوزه سامرا و کربلا و از شاگردان ممتاز میرزای شیرازی و سید اسماعیل صدر بوده است. وی تقریرات درس میرزا را نیز می‌نوشت. برای نمونه می‌توان به تقریرات درس استادش درباره قاعده «الناس مسلطون علی أموالهم» اشاره کرد.
نام و لقب، مکان تولد
«شیخ حسن بن علی بن محمدرضا بن محسن تستری، اصلا اصفهانی حائری و مشهور به کربلایی، عالمی جلیل و فقیهی فاضل بود. او در کربلا متولد شد - ولذا به کربلایی مشهور شد - در همان جا بالید و در مدرسه «حسن خان» اقامت گزید»[۱].
جایگاه علمی
وی از فضلای بنام سامرا و کربلا بود. او در فقه تبحر ویژه‌ای داشته است.[۲]. شیخ حسن دروس مقدماتی را نزد فضلای کربلا آموخت و در حدود سال 1300 به سامرا هجرت کرد. وی مدتی طولانی در درس مجدد شیرازی شرکت کرد و تقریرات درس او را در فقه و اصول نگاشت[۳].
«وی تا سال فوت میرزای شیرازی در سامرا ماند و در 1314 به کربلا برگشت و مصاحبت سید اسماعیل صدر را برگزید»[۴].
هم‌بحثان
از هم‌بحثان شیخ حسن می‌توان شیخ محمدرضا نجفی، میرزای نائینی و شیخ عبدالکریم حائری را نام برد[۵].
نقل شده، میرزای نائینی می‌گفت: «من با شیخ حسن شش بار رسائل شیخ را مباحثه کردم. سه بار او برای من تقریر کرد و سه بار من برای او»[۶].
همچنین نقل شده که: «شیخ حسن و مرحوم نائینی، مرحوم حاج سید اسماعیل صدر را اعلم می‌دانستند. وقتی مرحوم آخوند خراسانی علت را پرسید، گفتند: ما بحث نماز مسافر را نزد او خواندیم و به این نتیجه رسیدیم»[۷].
فعالیتهای سیاسی
هنگامی که ماجرای تنباکو پیش آمد و ناصرالدین شاه امتیاز آن را به انگلیس داد، شیخ حسن کربلایی یک رساله فارسی در شرح این واقعه نوشت که نوشتنش در سال 1310 پایان یافت[۸].
به نقل آیت‌الله سید محمد حسینی همدانی، معروف به آقا نجفی، شیخ حسن به توصیه میرزای نائینی، کتاب تاریخ دخانیه را که تقریبا جامعترین کتاب در این خصوص است نوشت[۹].
سخن بزرگان درباره او
علامه شرف‌الدین می‌نویسد: «وی و نائینی همچون دو اسب تیزرو بودند و چونان دو ستاره‌ای که از یک چشمه برخاسته‌اند؛ جز آنکه حسن، سعه صدر بیشتری نسبت به نائینی داشت و در بحث و مناظره از وی شجاعتر بود»[۱۰].
فرزند
شیخ حسن پسری داشت به نام ابوالقاسم که در خانه میرزای نائینی بزرگ شد و به همین دلیل او را پدر صدا می‌کرد. ابوالقاسم بعدها مدیر شرکت چرخ خیاطی سینگر در بغداد شد[۱۱].
وفات
او در مصاحبت سید اسماعیل صدر در کربلا درس می‌خواند و پس از مدتی به نجف رفت. اما اندکی بعد در آنجا مریض شد و برای معالجه به کاظمیه رفت و در همان جا در روز پنجشنبه 17 ربیع‌الاول 1322ق، از دنیا رفت و در همان شهر دفن شد[۱۲].
شیخ حسن در سن چهل و چند سالگی فوت کرد و به‌خاطر دوستی نزدیکش با میرزای نائینی، او تکفل خانواده‌اش را برعهده گرفت[۱۳].
اساتید
- میرزای شیرازی؛
- سید محمد اصفهانی فشارکی؛
- سید اسماعیل صدر؛
- شیخ فضل‌الله نوری؛
- ملا فتح‌الله سلطان‌آبادی[۱۴].
شاگردان
- محمدکاظم شیرازی؛
- سید شرف‌الدین[۱۵]
آثار
- تاریخ دخانیه؛
- تقریرات درس میرزای شیرازی درباره قاعده «الناس مسلطون علی أموالهم»[۱۶].
پانویس
منابع مقاله
جعفریان، رسول، مقدمه کتاب «تاریخ دخانیه یا تاریخ وقایع تحریم تنباکو»، اثر شیخ حسن اصفهانی کربلائی، به کوشش رسول جعفریان، دفتر نشر الهادی، قم، 1377ش.