ادبیات مدرن ایران در فاصلۀ دو انقلاب
ادبیات مدرن ایران در فاصلۀ دو انقلاب به کوشش یعقوب آژند، این کتاب در هفت بخش با عناوین مختلف به بررسی ادبیات بین دو انقلاب (مشروطیت تا انقلاب اسلامی) میپردازد و در بخش هشتم، برگزیدهای از آثار را ارائه میدهد.
| ادبیات مدرن ایران در فاصلۀ دو انقلاب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آژند، یعقوب (نویسنده) |
| ناشر | مولی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 2ـ078ـ339ـ600ـ978 |
| موضوع | ادبیات فارسی - ایران - قرن۱۳ق.- ۱۴ - تاریخ و نقد - مقالهها و خطابهها,نقد ادبی - ایران - تاریخ - قرن ۱۳ق.- ۱۴ - مقالهها و خطابهها,شاعران ایرانی - قرن ۱۳ق.- ۱۴ - سرگذشتنامه |
| کد کنگره | PIR ۳۵۲۵/آ۴،الف۴ ۱۳۹۷ |
ساختار
کتاب در هشت بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
ادبیات مدرن ایران در فاصلۀ دو انقلاب، یکسر جدال بین کهنه و نو بود و نو را در حدود مایههای خود بر کرسی نشاند و جهتهای فکری تازهای را فراروی خوانندگان گشود. جملگی این تحولات در گستره نثر بیش از چارچوبۀ شعر رخ داد. شعر در حصار عروض قدمایی زنجیر شده بود و شاعر تا این زنجیرها را از هم بگسلد و فرم آن را بشکند و شعر نو را پدید آورد، نثر فرسنگها از آن پیشی گرفته بود و با بلاغت و روانی و سادگی، به ویژه در عوالم روزنامهنگاری و ادب داستانی و نمایشی و نقادی صورتی دیگر از زندگی فرهنگی مردم شده بود. انطباق نثر با روحیات مردم سریعتر صورت گرفت؛ گرچه شعر با مایههایی از ذوق و شوق و حسن سلیقه به زندگی مردم معنایی تازه بخشید و در زیست مشترک آنها با چهرهای نو عرض وجود کرد.
ادبیات مدرن ایران دورنمایی وسیع دارد. در آن ادب و سیاست به طرزی بارز و روشن ملازم هم هستند و همین خصلت بدان دریچه و درگاهی تازه میبخشد و سامان و ساختار آن را به کل یگانه میکند. سبکها و اسلوبهای مختلف را میآزماید و افقهای بس فراخ را رودرروی خواننده میگشاید. در نثر ادب داستانی و نمایشی و نقادی و رسانهای فراروی مینهد. ادبیات داستانی روشنگریها و روشننگریهای اجتماعی و فرهنگی را وجهه همت خود قرار میدهد و در زوایا و مضامین مختلف از تاریخی و عاشقانه و ماجراجویانه تا اجتماعی و سیاسی، کارمایهای بایسته پدید میآورد. ادبیات نمایشی هم راه به چنین برداشتها میگشاید و با تکیه بر استعداد و قریحۀ بومی با زندگی مردم ایران همآوا میشود.
تجدد ادبی در ایران از عهد قاجار و پیش از انقلاب مشروطیت آغاز شد و تا روزگار ما ادامه یافته است. در ایران زمینۀ تجدد ادبی پیش از هر چیز، بحران سیاسی و روشنفکری و اجتماعی بود. برخورد با غرب و ورود گرایشهای جدید در قرن سیزدهم، موجب پیکار سنت و تجدد در تمامی زمینهها گردید.
تجدد در شعر فارسی بهکندی صورت گرفت. شماری از شاعران کوشیدند خود را از قید اصول و قراردادهای پیشینیان برهانند. شعر که ستون ادبیات فارسی بود، چنان در سنتها غرق بود که دگرگونی آن غیرممکن مینمود؛ اما به هر حال از لحاظ مضمون و تخیل و شکل و ترکیب، دگرگونیهایی به آن راه یافت. دگرگونی در مضمون شعر راحتتر صورت گرفت؛ انقلابهای سیاسی و تاحدودی تغییرات اجتماعی ـ که بهخصوص در انقلاب مشروطه (1324) و رویدادهای پس از آن پدید آمد ـ مضامین شعری را دگرگون کرد. این مضامین بهتقریب شامل این مسائل شد: وطندوستی و استقلالطلبی، قانونخواهی و آزادی، انتقاد از استبداد و استعمار، فرهنگ و تعلیم و تربیت، تحسین علوم جدید، وضع زنان و جایگاه اجتماعی آنان، نقد اصول کهن اخلاقی، نقد خرافات مذهبی و گاهی خود مذهب.
در دورۀ تجدد ادبی، نثر فارسی بیشتر از شعر دستخوش تغییر شد و تنوع و گسترش بیشتری یافت و در این دوره قالبهای جدیدی چون مقاله، داستان، داستان کوتاه، نمایشنامه، ترجمه، نقد و تحقیق پیدا شد. افزایش شمار مخاطبان ادبیات و تغییر وظیفه و منزلت آن، سبب اهمیت نثر شد و آن را برای تشریح اوضاع جدید اجتماعی آمادهتر کرد. نثر این دوره در صورتها و وجوه مختلف تجلی یافت.
داستاننویسی در ادبیات کهن فارسی ریشهای عمیق داشت؛ ولی نوشتن داستان به شیوۀ جدید و با رویکرد اجتماعی ـ سیاسی، مقارن با مشروطیت متداول شد. ترجمۀ داستانهای اروپایی در خلق داستانهای ایرانی جدید بسیار مؤثر بود. مسائل اجتماعی و اصلاح نهادهای کهنه، نظر داستاننویسان را جلب کرد. وضع نامطلوب زنان، امتیازات اجتماعی بعضی از طبقات جامعه، بدبختی طبقات فرودست و تصویر مصائب ملی از موضوعات نخستین داستانها بود.
نمایشنامهنویسی در ایران از ترجمه شروع و چند نمایشنامه از مولیر فرانسوی به فارسی ترجمه شد. اما نخستین کسی که در جهان اسلام نمایشنامه به شیوۀ جدید نوشت، میرزا فتحعلی آخوندزاده بود که شش نمایشنامه و یک داستان به زبان ترکی نوشت و میرزا جعفر قرچهداغی آنها را با اطلاع خود نویسنده به فارسی برگرداند. ادبیات نمایشی ایران حاصل عناصری از تجدد ادبی بود و در دگرگونیهای اجتماعی و سیاسی و ادبی ایران تأثیری شایان داشت.
این کتاب در هفت بخش با عناوین مختلف به بررسی ادبیات این دوره میپردازد و در بخش هشتم، برگزیدهای از آثار را ارائه میدهد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات