همدانی، رضا بن محمدهادی
| نام | همدانی، رضا بن محمدهادی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | حاج آقا رضا همدانی
محقق همدانی |
| نام پدر | محمدهادی |
| متولد | 1250ق |
| محل تولد | همدان |
| رحلت | 28 صفر 1322ق یا 1904 م |
| اساتید | ميرزا محمدتقى شيرازى |
| برخی آثار | حاشية المکاسب (همدانی)
حاشية فرائد الأصول (همدانی - قدیم) حاشیة فرائد الأصول، أو، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00088AUTHORCODE |
رضا بن محمدهادى همدانى نجفى (۱۲۸۳- ۱۳۷۵ش)، معروف به محقق همدانی، عارف، فقیه، مرجع تقلید، از شاگردان میرزای شیرازی
ولادت
در حدود سال 1250ق برابر با ۱۲۸۳ش در خاندان علم و فضيلت چشم به جهان گشود. پدر او از علماى صالح و پرهيزگار زمان خود بود.
تحصيلات
از دوران كودكى او اطلاع دقيقى در دست نيست و تا قبل از هجرت به سامرا گمنام و ناشناخته بوده است، اما پس از حضور در درس ميرزاى شيرازى معروف (متوفاى 1312 قمرى) و نوشتن تقريرات درس ايشان به تدريج در بين علما و فضلا شهرت پيدا كرده و در زمرۀ اعاظم شاگردان ميرزاى شيرازى محسوب مى‌شود.
او در زمان حيات استادش به نجف اشرف برمى‌گردد و در آنجا به تدريس و تأليف و امامت جماعات و ديگر وظايف شرعى مشغول مى‌شود.
اولين كسى كه عظمت علمى او را در آن شهر درك مى‌كند، شيخ احمد بن صاحب جواهر بوده كه مشهور و معروف به تيزهوشى و زيركى بوده است. او پس از شناختن مقام علمى اين مرد بزرگ به تبليغ علمى او مى‌پردازد به طورى كه آل صاحب جواهر در زمان حيات و پس از حيات شيخ احمد در درس آقا رضا شركت مى‌كرده‌اند.
شيخ احمد در رابطه با حضور آل صاحب جواهر در درس اين چنين مى‌گفته كه: «إنّى أراعي آل صاحب جواهر».
او شاگردان بزرگى همچون سيد حسن صدر، شيخ احمد كاشف الغطا، شيخ محمد محسن تهرانى، مشهور به آقا بزرگ، صاحب الذريعة إلى تصانيف الشيعة و سيد محسن حسينى عاملى، صاحب أعيان الشيعة در محضر اين عالم ربانى پرورش پيدا مى‌كنند.
خاندان
آقا رضا همدانى پسرى مؤدب و خوش اخلاق بنام شيخ محمد داشت كه تا معالم درس خواند، اما پس از رسيدن به اين مرحله از دروس حوزوى به بازار رفته و سرگرم ياد گرفتن حرفۀ صنعتى شد و سپس به همدان رفت و از او اطلاع دقيقى در دست نيست.
آقا رضا همدانى چهار دختر داشت و دامادهاى او، شيخ ميرزا نجم‌الدين محمد تهرانى عسکرى، سيد مرتضى بن محمدتقى شاه عبدالعظيمى، شيخ حسن على فاضل مقدس همدانى (متوفاى 1370 قمرى) و شيخ على، خواهر زادۀ او بودند. در رابطه با شيخ على در أعيان الشيعة اينطور آمده است: «كان فاضلاً معتدل السليقة تقياً ورعاً من وجوه تلاميذ خاله و لو كان عمّر لكان خليفته» (أعيان الشيعة ج 8 ص 367)
پس از وفات ميرزاى شيرازى در سال 1312 هجرى قمرى، زمانى كه آقا رضا در نجف اشرف به تدريس و تعليم و تحقيق مشغول بود، مردم به او رجوع كرده و عده‌اى از خواص علما نيز از او خواستند كه فتاواى خود را در اختيار مقلدين قرار دهد. ايشان به ناچار به كتاب نجاة العباد حاشيه و تعليقه مى‌زنند، امّا با اين حال مسئوليتها و شؤونات رياست و زعامت را نمى‌پسنديد و به دشوارى اين مسئوليت را قبول مى‌كند و زمان زيادى طول نمى‌كشد كه به بيمارى فراموشى مبتلا مى‌شوند و از فتوا دادن و پذيرش وجوهات خوددارى مى‌كنند و صرفا به تدريس مى‌پردازد.
گفتار بزرگان
- أعيان الشيعة: «كان عالماً فقيهاً أصولياً محققاً مدققاً من أفضل تلاميذ الميرزا السيد محمدحسن الشيرازي، مشغولاً ليله و نهاره بالمطالعة و التأليف و التدريس في الفقه و الأصول، كان زاهداً في الدنيا معرضاً عنها حتى عن الكلام في أمورها العادّية» (أعيان الشيعة ج 7 ص 19)
- نقباء البشر: «من أكابر العلماء المحققين و من مشاهير مراجع عصره، كان هو من أجلة الفقهاء و أفضل الأعلام. هو من أزهد أهل عصره و أورعهم و أتقاهم، كان في غاية الإعراض عن الدنيا و الزهد فيها كما كان على جانب عظيم من طهارة القلب و سلامة الذات و البعد عن زخارف الدنيا» (نقباء البشر ج 2 ص 776 - 778)
برخى نظريات علمى ايشان
- ايشان در حجيت خبر، وثوق به صدور را ميزان مى‌دانستند و براى همين، قائل به قول محقق حلى بودند و محافظت بر موافقت با نظر مشهور را رعايت می‌كردند، اگر چه قائل به حجيت شهرت نبودند.
- فقه رضوى را معتبر نمى‌دانستند به دليل اينكه حديث سلسلة الذهب را با همۀ شهرتش در اين كتاب نياورده‌اند.
- در تطهير، صرف اتصال به آب كثير يا جارى را قبول نداشتند، بلكه امتزاج را شرط مى‌دانستند.
- قائل بودند كه اگر جايى ضد مأمور به مضيق باشد و ضد آن، از عبادات موسع باشد، اگر فعل موسع را انجام دهد صحيح است و ليكن به خاطر تأخير مضيق، گناه كرده است.
اساتيد
- ميرزا محمدحسن شيرازى (متوفاى 1312 قمرى)
- ميرزا محمدتقى شيرازى (متوفاى 1338 قمرى)
- ميرزا حسن بن ميرزا خليل تهرانى نجفى (متوفاى 1323 قمرى)
- شیخ انصاری
شاگردان
- شيخ محمد محسن بن على تهرانى مشهور به آقا بزرگ تهرانى (متوفاى 1389 قمرى) صاحب الذريعة إلی تصانيف الشيعة
- سيد محسن بن عبدالكريم معروف به امام سيد محسن امين حسينى عاملى (متوفاى 1284 قمرى) صاحب أعيان الشيعة
- شيخ محمد يا احمد بن حسين بن محمدحسن صاحب جواهر (متوفاى 1344 قمرى)
- شيخ على بن شيخ باقر بن صاحب جواهر
- شيخ احمد کاشف‌الغطاء
- شيخ محمدحسین كاشف الغطا ء بن على (متوفاى 1373 قمرى)
- شيخ رضا بن محمدحسین بن محمدباقر بن محمدتقى، صاحب هداية المسترشدين (متوفاى 1362 قمرى)
- شيخ عبدالحسين بن محمدتقى آل شيخ اسد اللّه كاظمى
- سيد حسن صدر(متوفاى 1354 قمرى) صاحب كتاب تكملة أمل الآمل
- حاج محمدحسن كبّة
- سيد كمال‌الدين، مشهور به ميرزا آقا بن امير محمد على رضوى خوانسارى دولت‌آبادى (1328 قمرى)
- شيخ على بن شيخ نصراللّه همدانى (متوفاى 1339 قمرى) داماد آقا رضا همدانى
- شيخ على بن شيخ ابراهيم قمى (متوفاى 1272 قمرى)
- شيخ ابوالقاسم بن محمدتقى قمى (متوفاى 1353 قمرى)
- شيخ محمدتقى مقدس تهرانى
- على بن الحسين طريحى نجفى (متوفاى 1333 قمرى)
- سيد على بن سيد محمود، عموى صاحب أعيان الشيعة، (متوفاى 1328 قمرى)
- سيد مهدى بن حبيب‌اللّه حسينى شيرازى حائرى (متوفاى 1380 قمرى)
- حاج ميرزا باقر طباطبائى (متوفاى 1366 قمرى)
- شيخ جعفر بن شيخ راضى
- شيخ على حلى
- شيخ جواد بلاغى
- شيخ حسين مغنية عاملى
- شيخ منير عسيران صيداوى عاملى
- سيد مشكور طالقانى
- سيد يوسف بن جواد موسوى عاملى شحورى
وفات
اين عالم بزرگوار در آخر عمر پر بركتش به بيمارى سل مبتلا شده و براى بهبود و تغيير آب و هوا به سامرا مى‌روند، اما ضعف و بيمارى ايشان بيشتر مى‌شود و در 28 صفر 1322ق در سن 72 سالگى وفات يافته و در رواق شريف، در پايين پاى عسکريين عليهما‌السلام مقابل قبر حکیمه دختر امام جواد به خاک سپرده مى‌شوند.
آثار
- حاشيه بر رسائل يا «فوائد الرضوية على الفوائد المرتضوية»
- شرح الشرائع يا مصباح الفقيه في شرح شرائع الإسلام
- حاشيه بر مكاسب
- حاشيه بر رياض
- تقريرات درس ميرزاى شيرازى از اول بيع تا آخر خيارات در يك مجلد بزرگ
- تقريرات بحث اصول ميرزاى شيرازى
- ذخيرة الأحكام في مسائل الحلال و الحرام (رسالۀ عملى در عبادات، طهارت، صلاة، زكات، خمس و اعتكاف است.)
- حاشيه بر نجاة العباد
- كتاب الطهارة
- كتاب الصلاة
- كتاب الزكاة