آزادسازی سرزمین‌های ایران

آزادسازی سرزمین‌های ایران گام دوم: بستان اوج‌گیری ترورهای كور؛ تشكیل دولتِ پس از بحران، از آثار راوی و تاریخ‌نگار دوران دفاع مقدس، علیرضا لطف‌الله زادگان (متولد 1336ش) كتاب شانزدهم از مجموعه بزرگ «روزشمار جنگ ایران و عراق» است که به گزارش مهم‌ترین رویدادها با بهره‌گیری از منابع مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در 76 روز از دوران دفاع مقدس هشت ساله می‌پردازد و در مجموع، شامل 927 گزارش درباره جنگ تحمیلی و ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی و موضوعات مربوط به آن در دوره زمانى 15 مهر سال 1360 تا 30 آذر 1360 هجری شمسی می‌شود.

آزادسازی سرزمین‌های ایران
پدیدآوران	لطف الله زادگان، علیرضا (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	گام دوم، بستان: اوج‌گیری ترورهای کور؛ تشکیل دولت پس از بحران: 15 مهر 1360 تا 30 آذر 1360
ناشر	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. مرکز اسناد دفاع مقدس
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1394ش
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	DSR۱۶۰۲/س۲۵ر۹ ۱۶.ج۱۳۹۴
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

حوادث مهمّ

• از جمله موضوعات مطرح در این دوره میتوان به موارد زیر اشاره كرد كه در این كتاب به‌طور مفصل به آنها پرداخته شده است:

1. عملیات طریق‌القدس، اقدامات دشمن علیه مناطق مسكونی، توسعه سازمان رزم سپاه، افزایش میزان پناهنده شدن نظامیان عراقی به ایران، ادعای تبلیغاتی عراق مبنی بر اقدام ایران در كشتن اسرای آن كشور، عملكرد گروههای مسلح غیرقانونی در مناطق كردنشین و سایر شهرها و در رأس آنها حزب دمكرات و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و پیوند این دو تشكیلات و سیر آن، شرح روابط عراق با كشورهای شوروی، فرانسه، یونان، كویت و اردن و بررسی كمك این كشورها به عراق، تلاشهای انجام شده برای برقراری صلح و مواضع ایران و عراق، بررسی اجمالی اقتصاد ایران، نگاهی به عملكرد اوپك و ادعای بحرین درباره دستگیری افراد مسلح مرتبط با ایران.

هدف و روش

• مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تأکید کرده است:
• براى بهره‌گیرى شایسته از این كتاب توجه به چند نكته ضرورى است:

1. مقدمه كتاب شامل جمع‌بندى مهم‌ترین موضوعاتى است كه در گزارش‌هاى مختلف در سراسر كتاب بدان‌ها پرداخته شده است.
2. هرروز از روزشمار به‌منزله یك فصل و در قالب چندین گزارش شامل اخبار و تفسیر و تحلیل وقایع همان روز است كه در پایان آن، فهرست منابع و مآخذ مطالب همان روز درج شده است. همچنین برخى از توضیحات ضرورى درباره بعضى گزارش‌ها كه در متن روزشمار نمى‌گنجیده، در پانوشت یا در ضمیمه پایان همان روزشمار آمده است.
3. پس از متن اصلى كتاب، چكیده‌اى از مطالب كتاب با عنوان "گزارش روزشمار" درج شده است كه شماره‌هایى نظیر شماره گزارش‌هاى متن كتاب دارد و دستیابى به مطالب موردنظر را آسان مى‌كند. در پایان كتاب نیز فهرست راهنماى موضوعى (اعلام) آمده است. همچنین عكس‌هایى از صحنه‌هاى وقایع و اشخاص ذكرشده در گزارش‌ها، در كتاب چاپ شده است.
4. براى آگاهى بیشتر از سیر و شیوه تحقیق و تدوین مجموعه روزشمار، مطالعه مقدمه كتاب اول (پیدایش نظام جدید) و ضمیمه كتاب دهم (هجوم سراسرى) ضرورى است.

ساختار

• مطالب این اثر بر اساس ترتیب زمانی و در قالب روزشمار (از تاریخ 15 مهر سال 1360 تا 30 آذر 1360 هجری شمسی) تنظیم شده است و گزارشی جامع از رویدادهای 76 روز از حماسه ایران اسلامی در دوره دفاع مقدس هشت ساله را به شکل 927 خبر، تفسیر، تحلیل و گزارش عرضه می‌کند.
• متن اصلی کتاب 2 بخش دارد:

1. «روزشمار» که اکثریت مطالب اثر را تشکیل می‌دهد. (بیش از 1000 صفحه)
2. «گزارش روزشمار» که مختصر است. (حدود 80 صفحه)

• در پایان نیز نمایه فهرست راهنمای موضوعی اعلام، مکانها و سایر اسامی و اصطلاحات و فهرست نقشه‌ها و فهرست راهنمای عکس‌ها آمده است.

نمونه مباحث

• «روزشمار جنگ دوشنبه 30 / 9 / 1360»:
• 919- درحالى‌كه فرماندهان، درگیر طراحى و اجراى عملیاتى براى تكمیل عملیات طریق‌القدس به‌منظور تصرف حدفاصل رودخانه سابله تا رودخانه نیسان بودند، از اولین ساعات بامداد امروز نیروهاى عراقى تحت پوشش آتش شدید توپخانه اقدام به عقب‌بردن نیروهاى خود به جنوب رودخانه نیسان كردند و تا آخرین ساعات امروز كل منطقه حدفاصل سابله تا نیسان را به وسعت 70 كیلومتر مربع، تخلیه كردند. در این اقدام حساب‌شده، یگان‌هاى عراقى همه امكانات موجود خود در منطقه را به‌همراه بردند و تنها 3 دستگاه تانك اسكورپین و 2 نفربر باقى گذاشتند كه براساس گزارش حسن باقرى، از فرماندهان عملیاتى سپاه، این اقلام به عقب منتقل شدند.

غلامعلى رشید، یكى دیگر از فرماندهان عملیاتى سپاه، در نامه‌اى به فرمانده كل سپاه، فرماندهى منطقه 8 و یگان‌هاى عملیاتى منطقه، این اقدام عراق را بررسى كرد. وى در این نامه ابتدا با اشاره به تلاش دشمن براى بازپس‌گیرى مناطقى كه با هجوم نیروهاى خودى از دست داده بود و تمهیدات لازم براى تحقق این امر، ازقبیل آوردن یگان‌هاى جدید به منطقه و ناكامى دشمن، به بررسى دلایل نظامى عقب‌نشینى نیروهاى نظامى عراق از این منطقه پرداخته است. در این نامه عمده‌ترین دلایل عقب‌نشینى از منطقه، چنین ذكر شده است:

الف) نداشتن مزیت سیاسى و نظامى براى عراق.

ب) محدودیت عقبه براى نیروهاى عراقى و متكى‌بودن نیروهاى موجود در منطقه به چند پل موجود روى رودخانه نیسان.

ج) نداشتن مواضع دفاعى مستحكم و نبود تأمین (میدان مین و سیم‌خاردار) در مقابل نیروهاى ایران و داشتن خط پدافندى طولانى.

د) آسیب‌پذیرى نیروهاى عراقى درصورت حملۀ نیروهاى ایران به‌دلیل نداشتن مواضع مستحكم و درمحاصره‌بودن یگان‌هاى عراقى از سه جهت (واحدهاى عراقى در شمال و شرق منطقه، نیروهاى ایران و در غرب منطقه نیز هورالعظیم را پیش رو داشتند.)

• «گزارش روزشمار 30 / 9 / 1360»:
• 919- در حالیكه فرماندهان عملیاتی، درگیر طراحی و اجرای عملیاتی برای تكمیل عملیات طریق القدس

به منظور تصرف حد فاصل رودخانه سابله تا رودخانه نیسان بودند، نیروهای عراقی این منطقه را تخلیه و اقدام به عقب بردن نیروهای خود به جنوب رودخانه نیسان كردند؛ فرمانده عملیات طریق‌القدس در نامه‌ای به فرمانده كل سپاه، فرمانده منطقه 8 و یگانهای عملیاتی منطقه، به تلاش دشمن جهت بازپسگیری مناطقی كه با هجوم نیروهای خودی از دست داده، ناكامی قوای عراقی و همچنین دلایل نظامی عقب نشینی نیروهای عراقی از حد فاصل رودخانه سابله تا رودخانه نیسان اشاره كرد.

• 920- در بمباران مناطق مسكونی آبادان و سوسنگرد و گلوله‌باران شهر آبادان، یك نفر به شهادت رسید و 15 تن زخمی شدند. همچنین بخشی از فرودگاه، پالایشگاه و پتروشیمی آبادان آسیب دید و 7 خانه نیز ویران شد.
• 921- ورود 27 دستگاه خودرو سنگین حامل مهمات از عربستان به عراق؛ به گزارش قرارگاه مقدم نزاجا از طریق اسكله الشعیبه كویت، روزانه 18 تریلر اقلام نظامی به داخل عراق حمل میشود.
• 922- در درگیریهای گروههای مسلح غیرقانونی با مردم و نیروهای خودی در شهرهای مهاباد و سقز، 42 تن از نیروهای خودی و مردم شهید یا زخمی و عده‌ای گروگان گرفته شدند و 5 تن از افراد گروههای

غیرقانونی نیز كشته شدند؛ 2 نفر از افراد گروه كومله خود را به پاسگاه چناره مریوان تسلیم كردند.

• 923- صدام حسین در دیدار با رئیس جمهور قبرس و هیئت همراه او در بغداد، ضمن گفتگو درباره بهبود روابط بین كشورهای غیرمتعهد، نقش عراق در این حركت و همچنین روابط اقتصادی، از تجاوز به

ایران دفاع كرد و آن را اقدامی استقلال‌طلبانه خواند؛ رادیو بغداد: رئیس جمهور قبرس پشتیبانی خود را از مواضع اعراب در اختلافات خاورمیانه اعلام كرد.

• 924- در دیدار 13 تن از نمایندگان مجلس عراق و رئیس مجلس ملی این كشور با ولیعهد اردن، نعیم حداد بر برادری و همبستگی دو كشور تأكید كرد و جنگ عراق با ایران را دفاع از جبهه شرقی امت عرب

خواند. ولیعهد اردن نیز اقدامات عراق علیه ایران را ستود.

• 925- به گزارش خبرگزاری فرانسه، ایران سفیر خود را از بحرین به تهران فراخواند و وزیر كشور كویت از سایر كشورهای حاشیه خلیج فارس درخواست كرد كه به پیمان امنیتی عربستان و بحرین بپیوندند؛ رویتر از احتمال نشست وزیران دفاع كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس با موضوع امنیت و دفاع در ماه آینده خبر داد.
• 926- مجله تحقیقات اقتصادی خاورمیانه از تلاش ایران و عراق برای افزایش تولید و صدور نفت خبر داد.
• 927- یک منبع رسمی تركیه اعلام كرد كه این كشور به دو خلبان پناهنده ایرانی كه با یك فروند بالگرد به این كشور فرار كرده‌اند، پناه خواهد داد.

ضمیمه گزارش 919: بخش‌هایی از نامه فرمانده عملیات طریق القدس به فرمانده كل سپاه، فرماندهی منطقه 8و یگانهای عملیاتی منطقه، درخصوص علت عقب نشینی نیروهای عراقی از حد فاصل سابله تا نیسان.

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.