عين الحياة (ترجمه میلانی)
عين الحياة، اثر علامه محمدباقر مجلسى (اصفهان، 1037-1110ق، همان جا) است كه آن را جناب آقاى سيد هاشم ميلانى، از زبان فارسى به عربى در دو جلد ترجمه و منتشر كرده است. در مورد ترجمه مذكور چند نكته گفتنى است:
- اثر حاضر، يك زبانه است و فقط ترجمه عربى است و متن فارسى را به‌همراه ندارد.
- مترجم محترم، ترجمه‌اش را در تاريخ شنبه، هشتم جمادى‌الثاني 1415 به پايان رسانده و از تلاش جناب آقاى سيد محمد قپانچى در تصحيح اثر حاضر تشكر كرده است [۱].
- براى آشنا شدن با چگونگى ترجمه در اثر حاضر و سهولت مقابله آن با متن اصلى، مطلبى از نويسنده همراه با ترجمه آن در اينجا ذكر مى‌شود: نويسنده چنين نوشته است:
- «فصل هفتم، در بيان اذكارى است كه در هنگام خواب بايد خواند: بدان كه مستحب است در هنگام خوابيدن با وضو باشد و به جانب راست بخوابد رو به قبله و سوره‌ها و آياتى كه در باب فضائل قرآن مذكور شد، بخواند و بهترين اذكار در اين وقت، تسبيح حضرت فاطمه زهرا (ع) است. چنان‌كه به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق(ع) منقول است: چون آدمى شب در جاى خواب خود مى‌خوابد، ملك بزرگوارى و شيطان متمردى به‌سوى او مبادرت مى‌نمايند، پس ملك به او مى‌گويد: روز خود را ختم كن به خير و شب خود را افتتاح كن به خير و شيطان به او مى‌گويد: روز خود را ختم كن به گناه و شب خود را افتتاح كن به گناه؛ پس اگر اطاعت ملك كرد و تسبيح حضرت فاطمه(ع) را در وقت خواب خواند، ملك آن شيطان را مى‌زند و از او دور مى‌كند و او را محافظت و نگاهبانى مى‌كند تا بيدار شود؛ پس باز شيطان مى‌آيد و او را امر مى‌كند كه ختم شب و افتتاح روز به گناه بكند و ملك او را به خير امر مى‌كند؛ پس اگر اطاعت ملك كرد و تسبيح حضرت فاطمه(ع) را خواند، آن ملك، شيطان را از او دور مى‌كند و حق تعالى عبادت تمام آن شب را در نامه عملش مى‌نويسد» [۲].
- مترجم، آن را چنين ترجمه كرده است:
- «الفصل السابع في ما يقرأ عند النوم: اعلم أنّه يستحب أن يكون الإنسان حين النوم متوضّأ و أن ينام على جهة اليمين و إلى القبلة و أن يقرأ السور و الآيات التي ذكرت في باب فضائل القرآن و أحسن الأذكار، تسبيح الزهراء(ع). روي بسند معتبر عن أبي‌عبداللّه(ع) أنّه قال: إذا آوى أحدكم إلى فراشه ابتدره ملك كريم و شيطان مريد؛ فيقول له الملك: اختم يومك بخير و افتح ليلك بخير و يقول له الشيطان: اختم يومك بإثم و افتح ليلك بإثم. قال: فإن أطاع الملك الكريم و ختم يومه بذكر اللّه و فتح ليله بذكر اللّه اذا أخذ مضجعه و كبّر اللّه أربعا و ثلاثين مرّة، و سبّح اللّه ثلاثا و ثلاثين مرّة و حمد اللّه ثلاثا و ثلاثين مرّة، زجر الملك الشيطان عنه فتنحى و كلأه الملك حتى ينتبه من رقدته. فاذا انتبه ابتدر شيطانه فقال له مثل مقالته قبل أن يرقد و يقول له الملك مثل ما قال له قبل أن يرقد؛ فإن ذكر اللّه عزّ و جلّ العبدبمثل ما ذكره أوّلا، طرد الملك شيطانه عنه فتنحّى و كتب اللّه عزّ و جلّ له بذلك قنوت ليلة [۳]. همان‌طوركه ملاحظه مى‌شود ترجمه مذكور، درست و مطابق با متن اصلى است و نقصى در آن ديده نشد.
- هرچند بررسى تفصيلى اين ترجمه، در مواردى كه مترجم به ترجمه مطالب پرداخته، از نظر مطابقت با متن فارسى، كارى مشكل و تخصصى است و فرصت فراوانى مى‌طلبد، ولكن با بررسى اجمالى اين اثر، مشخص شد كه مترجم محترم در برگردان مطالب، به موفقيت دست يافته و اشكالى در آن مشاهده نشد.
- اثر حاضر، مستند است و از روش پاورقى‌نويسى در آن استفاده شده است. در اين پاورقى‌ها در اكثر موارد، منبع روايات با ذكر نام كتاب و شماره جلد و صفحه مورد نظر بيان شده است [۴] و گاهى توضيحى كتاب‌شناختى درباره آثار نويسنده مطرح كرده است [۵].
- مترجم محترم، روايات مطرح و ترجمه‌شده به فارسى را از منبع اصلى نقل كرده و به ترجمه مجدد از فارسى به عربى نپرداخته است و به همين جهت گاه اختلاف موجود بين متن فارسى و متن عربى روايات را يادآور شده است؛ به‌طور مثال، در متن فارسى چنين آمده: «و به سند معتبر از حضرت صادق(ع) منقول است: هركه دو ركعت نماز بگذارد و در هر ركعتى بعد از حمد شصت مرتبه «قل هو اللّه أحد» بخواند، چون فارغ شود گناهانش آمرزيده شده باشد» [۶] و مترجم در ترجمه، كلمه‌اى را كه در متن فارسى نيست، ولى در متن روايت هست، در داخل كروشه ذكر كرده و چنين آورده است: «و روي بسند معتبر عن أبي‌عبداللّه(ع) أنّه قال: من صلّى ركعتين [خفيفتين] بقل هو اللّه أحد في كلّ ركعة ستين مرّة، انفتل و ليس بينه و بين اللّه ذنب» و در پاورقى نوشته است كه اين كلمه [خفيفتين] - يعنى آسان و سبك - در متن فارسى موجود نيست [۷] و گاه نويسنده تصريح كرده كه: «... اين مضمون از حضرت صاحب‌الامر منقول است در ضمن حديثى كه بر فوايد بسيار مشتمل است؛ لهذا اكثر آن را ايراد مى‌نماييم...» [۸]، ولى مترجم تأكيد كرده كه ما براى فايده بيشتر همه روايت را آورديم و آنچه نويسنده نياورده را در بين دو كروشه قرار داده‌ايم [۹].
- گاهى نويسنده توضيحى آورده كه در متن اصلى روايت نيست و مترجم توضيح يا افزوده نويسنده را در درون كروشه قرار داده و به عربى ترجمه كرده و بعد يادآور شده است كه: «ليست هذه الزيادة من الرواية و الظاهر أنّها إضافة من المؤلف (قدس‌سره)»؛ «اين زيادى، از روايت نيست و ظاهراً از نويسنده (قد) است» [۱۰].
| نام کتاب | عین الحیاة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | میلانی، هاشم (مترجم و محقق)
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 142/5 /م3ع9 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 12ق.
احادیث شیعه - قرن 12ق. اخلاق اسلامی محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - اندرز نامهها محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - کلمات قصار |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1431 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19242AUTOMATIONCODE |
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- عين الحيات، علامه محمدباقر مجلسى، تحقيق سيد مهدى رجائى، قم، انتشارات أنوار الهدى، چاپ اول، 1382ش.