الأربعون حدیثاً (مجلسی)

الأربعون حديثا، اثر علامه شيخ محمدباقر مجلسى، با تحقيق فارس حسون كريم، دربردارنده چهل حديثى است كه مؤلف از كتاب‌هاى حديثى شيعه، انتخاب و با سند و شرح و توضيح، نقل نموده است.

‏الاربعون حدیثا
الأربعون حدیثاً (مجلسی)
پدیدآورانمجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نويسنده) کریم، فارس حسون (محقق)
ناشرباقيات
مکان نشرقم - ایران
سال نشر1430 ‌‎ق
چاپ1
شابک978-600-5126-42-6
زبانعربی
تعداد جلد2

كتاب به زبان عربى بوده و نويسنده، آن را در زيارت امام رضا(ع) و پس از تدريس براى عده‌اى از علماى مشهد نوشته و تصنيف آن را در سال 1089ق، به پايان برده است.

ساختار

كتاب با مقدمه محقق، آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا چهل حديث مى‌باشد كه در دو جلد، سامان يافته است.

نويسنده در توضيح روايات، از آيات قرآن، روايات ديگر و فرهنگ‌نامه‌ها و كتب معتبر روايى، استفاده كرده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مفصلى از نويسنده، ارائه و سپس، توضيحاتى پيرامون كتاب، چاپ‌هاى متعدد آن، نسخى كه در تحقيق بر آن‌ها اعتماد شده و روش تحقيق، داده شده است.[۱]

احاديث ذكرشده در اين اثر، پيرامون اصول دين، اخلاقيات، مواعظ، فقه و آنچه كه مردم در امور دينى خود بدان محتاج مى‌باشند، بوده و نويسنده با استفاده از مصادر لغوى و حديثى معتبر از جمله «صحاح» جوهرى، «نهايه» ابن اثير و «قاموس» فيروزآبادى، به شرح و توضيح احاديث، پرداخته است.[۲]

روايات اول تا بيست و يكم، در جلد اول جاى گرفته است. اولين حديثى كه نويسنده ذكر نموده و به توضيح آن پرداخته است، حديث معروفى از پيامبر(ص) مى‌باشد كه در آن، آن حضرت به اميرالمؤمنين پيرامون حفظ حديث سفارش نموده و فرموده است كه اگر كسى به‌خاطر رضاى خداوند، چهل حديث را حفظ كرده و به آن عمل نمايد، خداوند او را در روز قيامت، با انبيا، صديقين، شهدا و صالحان، محشور خواهد نمود.[۳]

در توضيح محتواى اين احاديث، به اين نكته اشاره شده است كه اين احاديث، پيرامون موارد زير مى‌باشد: ايمان به خدا و شريك قائل نشدن براى او؛ پرستيدن او و نپرستيدن غير او؛ اقامه نماز در وقت آن و بدون عذر، آن را به‌تأخير نينداختن؛ اداى زكات؛ روزه ماه رمضان؛ حج خانه خدا در صورت استطاعت؛ عاق والدين نشدن؛ نخوردن ظالمانه مال يتيم؛ نگرفتن ربا؛ اجتناب از شرب مسكرات؛ اجتناب از زنا و لواط؛ مغرورانه راه نرفتن؛ قسم دروغ به خدا نخوردن؛ سرقت نكردن؛ شهادت زور ندادن و.[۴]

دومين حديث ذكرشده، پيرامون خلقت عقل و خصوصيات آن بوده كه به گفته نويسنده، با اسانيد بسيار و الفاظ مختلفى وارد شده و بسيارى از محدثين، آن را در كتب خود ذكر كرده‌اند. به اعتقاد نويسنده، درك و فهم صحيح اين روايت، متوقف است بر بيان ماهيت عقل، اختلاف آرا و اصطلاحات آن و لذا به تبيين و توضيح اين امور پرداخته است.[۵]

روايت پانزدهم، پاسخى از امام رضا(ع) به سؤال مأمون مبنى بر عصمت انبيا مى‌باشد. مأمون، آياتى را كه ظهور در عصيان كردن برخى از انبيا دارند، مطرح كرد و از حضرت پرسيد: اگر انبيا معصومند، پس اين آيات چه معنايى دارند؟ و آن حضرت با استفاده از آيات ديگرى از قرآن مجيد، به اين سؤال وى، پاسخ داد.[۶]

نويسنده، مباحث مربوط به اين روايت را در سيزده فصل، آورده است؛ مباحثى همچون: عصمت انبيا؛ بيان و توضيح خطاى آدم(ع) در تناول از درخت ممنوعه (كه به نظر نويسنده، مهم‌ترين شبهه در اين رابطه مى‌باشد)؛ تأويل آيات: «جعلا له شركاء» ، «هذا ربي» ، «أ لم يجدك يتيما فآوى» ، «و لقد همت به و همّ بها» ، «حتى إذا استيأس الرّسل و ظنّوا أنهم قد كذبوا» ، «ليغفر لك الله ما تقدّم من ذنبك و ما تأخّر» ، «عفا الله عنك لم أذنت لهم» و «و إذ تقول للذي أنعم الله عليه و أنعمت عليه أمسك عليك زوجك» ؛ توضيح مطالب مربوط به سؤال حضرت ابراهيم(ع) پيرامون زنده كردن مردگان و ماجراى حضرت موسى(ع) و يونس(ع) و.[۷]

روايات بيست و دوم تا چهلم، در جلد دوم آمده است. روايت سى و پنجم، پيرامون نفى سهو از امام بوده و نويسنده تحقيقات و توضيحات مربوط به اين راويت را در چهار مقصد و مقصد چهارم را در چهار فصل، سامان داده است.[۸]

وضعيت كتاب

فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.

در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.

پانويس

  1. مقدمه محقق، ص11
  2. همان، ص33
  3. متن كتاب، ج 1، ص50
  4. همان
  5. همان، ص55
  6. همان، ص191
  7. همان، ص204 - 306
  8. همان، ج 2، ص331

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.