جرجانی، اسماعیل بن حسن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۸: خط ۱۸:
|-
|-
|متولد  
|متولد  
| data-type="authorbirthDate" |
| data-type="authorbirthDate" |احتمالا 434ق
|-
|-
|محل تولد
|محل تولد
| data-type="authorBirthPlace" |
| data-type="authorBirthPlace" |احتمالا  جرجان و یا گرگان
|-
|-
|رحلت  
|رحلت  
خط ۲۷: خط ۲۷:
|-
|-
|اساتید
|اساتید
| data-type="authorTeachers" |
| data-type="authorTeachers" |[[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم عبدالكريم قشيرى]]
|-
|-
|برخی آثار
|برخی آثار
خط ۴۱: خط ۴۱:
</div>
</div>


'''جُرْجانى، اسماعيل بن حسن بن محمد بن محمود بن احمد'''، طبيب نامدار سده‌هاى 5-6ق است. براى او القاب و كنيه‌هاى متفاوتى ذكر كرده‌اند: زين‌الدين، شرف‌الدين، ابوابراهیم، ابوالفتح، ابوالفضائل، الامير السيد الامام، علوى حسینى، سپاهانى گرگانى، و طبيب علوى. درباره سير زندگى او آگاهى چندانى در دست نيست. برخى محل تولد وى را گرگان دانسته‌اند و با توجه به اينكه او خود در مقدمه ذخيره خوارزمشاهى از ورود خويش به خوارزم در 504ق ياد كرده و در مقدمه ويرايش عربى ذخيره سن خود را هنگام نگارش آن كتاب 70 سال گفته است، مى‌توان تولد وى را در 434ق، يا اندكى پس از آن دانست. او احتمالاً مقدمات طب را در گرگان فراگرفت. برخى از محققان او را از شاگردان ابن ابی‌صادق نيشابورى دانسته‌اند؛ حال آن‌كه جرجانى در ذخيره تنها از ابن ابی‌صادق نقل كرده است و از عبارت او پيداست كه ابن ابی‌صادق را شخصاً نمى‌شناخته است.
'''اسماعيل بن حسن بن محمد بن محمود بن احمد جرجانی''' (متوفای 531ق)، طبيب نامدار ایرانی سده‌هاى 5-6ق است.  


جرجانى در ذخيره به سفر خود به قم و ديدار با فرزندان كوشيار گيلانى، اخترشناس سده 4ق و نيز سفر به مرو اشاره كرده است. تا جايى كه مى‌دانيم، وى مابقى عمر خويش را در شهرهاى خوارزم و مرو گذراند و مدتى نيز در خوارزم سرپرستى داروخانه بهاءالدوله را برعهده داشت. درباره زمان و محل مرگ وى نيز گزارش‌هاى متفاوتى وجود دارد. [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] محل وفات او را شهر مرو دانسته و از محمود بن محمد بن عباس صاحب كتاب تاريخ خوارزم نقل كرده است كه جرجانى در 531ق در مرو درگذشت. بيهقى مى‌گويد كه جرجانى را در 531 ق، هنگامى كه او در سنين كهولت به سر مى‌برده، در سرخس ديده است. حاجى خليفه نيز به 3 تاريخ مختلف، 530، 531 و 535ق اشاره كرده است كه اگر تاريخ تولد او را در حدود سال 434ق بدانيم، بايد گفت كه او عمر درازى كرده است. [[خواند‌میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین|خواندمير]] او را تا زمان علاء‌الدين محمد بن تكش زنده دانسته و ابن ابى‌اصيبعه او را ملازم علاء‌الدين شمرده است. با اين فرض جرجانى بايد بيش از 150 سال عمر كرده باشد كه ظاهراً اين اشتباهات به سبب خلط نام دو خوارزمشاه رخ داده است.
براى او القاب و كنيه‌هاى متفاوتى ذكر كرده‌اند: زين‌الدين، شرف‌الدين، ابوابراهیم، ابوالفتح، ابوالفضائل، الامير السيد الامام، علوى حسینى، سپاهانى گرگانى، و طبيب علوى. درباره سير زندگى او آگاهى چندانى در دست نيست.
 
== ولادت ==
برخى محل تولد وى را گرگان دانسته‌اند و با توجه به اينكه او خود در مقدمه ذخيره خوارزمشاهى از ورود خويش به خوارزم در 504ق ياد كرده و در مقدمه ويرايش عربى ذخيره سن خود را هنگام نگارش آن كتاب 70 سال گفته است، مى‌توان تولد وى را در 434ق، يا اندكى پس از آن دانست. او احتمالاً مقدمات طب را در گرگان فراگرفت. برخى از محققان او را از شاگردان ابن ابی‌صادق نيشابورى دانسته‌اند؛ حال آن‌كه جرجانى در ذخيره تنها از ابن ابی‌صادق نقل كرده است و از عبارت او پيداست كه ابن ابی‌صادق را شخصاً نمى‌شناخته است.
 
جرجانى در ذخيره به سفر خود به قم و ديدار با فرزندان كوشيار گيلانى، اخترشناس سده 4ق و نيز سفر به مرو اشاره كرده است. تا جايى كه مى‌دانيم، وى مابقى عمر خويش را در شهرهاى خوارزم و مرو گذراند و مدتى نيز در خوارزم سرپرستى داروخانه بهاءالدوله را برعهده داشت.  
 
== وفات ==
درباره زمان و محل مرگ وى نيز گزارش‌هاى متفاوتى وجود دارد. [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] محل وفات او را شهر مرو دانسته و از محمود بن محمد بن عباس صاحب كتاب تاريخ خوارزم نقل كرده است كه جرجانى در 531ق در مرو درگذشت. بيهقى مى‌گويد كه جرجانى را در 531 ق، هنگامى كه او در سنين كهولت به سر مى‌برده، در سرخس ديده است. حاجى خليفه نيز به 3 تاريخ مختلف، 530، 531 و 535ق اشاره كرده است كه اگر تاريخ تولد او را در حدود سال 434ق بدانيم، بايد گفت كه او عمر درازى كرده است. [[خواند‌میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین|خواندمير]] او را تا زمان علاء‌الدين محمد بن تكش زنده دانسته و ابن ابى‌اصيبعه او را ملازم علاء‌الدين شمرده است. با اين فرض جرجانى بايد بيش از 150 سال عمر كرده باشد كه ظاهراً اين اشتباهات به سبب خلط نام دو خوارزمشاه رخ داده است.


تحليل آثار جرجانى نشان مى‌دهد كه وى بر آثار پيشينيان خويش تسلط داشته و از ايشان اثر پذيرفته است. وى از پزشکان دوره اسلامى به [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]، [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]]، ابوالحسن طبرى ترنجى، احمد فرخ، عيسى بن صهاربخت و نيز به كتبى چون تذكرة الكحالينِ على بن عيسى كحال و از پزشکان يونانى به [[جالینوس]]، [[بقراط]] و اهرن اشاره كرده است.
تحليل آثار جرجانى نشان مى‌دهد كه وى بر آثار پيشينيان خويش تسلط داشته و از ايشان اثر پذيرفته است. وى از پزشکان دوره اسلامى به [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]، [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]]، ابوالحسن طبرى ترنجى، احمد فرخ، عيسى بن صهاربخت و نيز به كتبى چون تذكرة الكحالينِ على بن عيسى كحال و از پزشکان يونانى به [[جالینوس]]، [[بقراط]] و اهرن اشاره كرده است.


جرجانى علاوه بر طب، در علوم دينى نيز تحصيلاتى داشته است. به گفته [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] وى در نيشابور شاگرد ابوالقاسم عبدالكريم قشيرى بوده و از او روايت مى‌كرده است.
جرجانى علاوه بر طب، در علوم دينى نيز تحصيلاتى داشته است. به گفته [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]] وى در نيشابور شاگرد [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|ابوالقاسم عبدالكريم قشيرى]] بوده و از او روايت مى‌كرده است.


== آثار==
== آثار==
# ذخيره خوارزمشاهى (به عربى و فارسى)؛
# ذخيره خوارزمشاهى (به عربى و فارسى)؛
# خُفّى علايى؛
# خُفّى علايى؛
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش