هیميان الزاد إلی دار المعاد

هيميان الزاد إلی دار المعاد، اثر محمد بن یوسف اطفیش (1237-1332ق)، تفسیر قرآن کریم، نوشته یکی از علمای مورد اعتماد و بنام قرن چهارم مذهب اباضیه است.

هیميان الزاد إلی دار المعاد
پدیدآوران	اطفیش، محمد بن یوسف (نويسنده)
ناشر	سلطنة عمان. وزارة التراث القومي و الثقافة
مکان نشر	عمان
سال نشر	1403ق - 1406ق - 1408ق - 1409ق - 1411ق - 1412ق - 1413ق - 1415ق - 1983م - 1986م - 1988م - 1989م - 1991م - 1993م - 1994م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	14
کد کنگره	م6ه9 98 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اطفیش از نویسندگانی است که از آغاز جوانی به تألیف روی آورده و تفسیر هیمیان او، محصول این دوره و شاید از نخستین آثار وی است که با گستردگی و شمول در ابعاد مختلف ادبی، بیانی، کلامی و فقهی، به نگارش درآورده است. وی در اواخر زندگی، این تفسیر را مختصر کرده و برخی از مباحث پیشین آن را پالایش نموده است. حتی بنا بر نقل احمد بن حمد خلیلی، از علمای معاصر اباضیه و مفتی کشور عمان در تفسیر «جواهر التفسير»، اطفیش آرزوی جمع‌آوری این تفسیر را می‌کرده است.

این تفسیر، طبق روال دیگر تفاسیر، با ذکر نام سوره، فضیلت سوره و قرائت‌های آن آغاز گردیده است. آنگاه با گزینش جمله‌ای از آیه، به تجزیه و ترکیب و بیان نکات ادبی و سپس توضیحات لغوی و قرائت، پرداخته شده است. مفسر به مسائل فقهی، توجه ویژه‌ای نشان داده و در سراسر تفسیر، در ذیل آیات الاحکام، به‌تفصیل، آراء و نظریه‌های فقهی مفسران را ذکر کرده است. در برخی مباحث فقهی، با فقه شیعه مطابقت دارد؛ گرچه در مجموع، به روال فقه حنفیه است.

منابع این تفسیر در ادب، لغت، تاریخ، قرائت و تفسیر، بسیار است. از منابع مهم تفسیری این اثر، کشاف زمخشری، أنوار التنزيل بیضاوی و تفسیر هود بن محکم هواری است.

اطفیش از کسانی است که به خواص آیات بسیار معتقد است و در این تفسیر، به‌مناسبت‌های مختلف، این خواص را یادآور می‌شود. گاه خواص بسیار عجیب و غریب را با تفصیل می‌آورد، بدون آنکه معلوم شود مدرک این خواص چیست. همچنین به مسائل طب، خواص اشیا و گیاهان نیز اهتمام ویژه‌ای دارد و هرجا که در قرآن، نام گیاه یا میوه و خوراکی برده شده، به‌تفصیل به اهمیت و عظمت و آثار و خواص آن، پرداخته است.

اطفیش مانند سایر علمای اباضیه، با بنی‌امیه و به‌ویژه معاویه، سر سازگاری ندارد و به اندک مناسبتی، این ناسازگاری را با موضع‌گیری سیاسی و اعتقادی، نشان داده است.

منابع مقاله

ایازی، سید محمدعلی، «شناخت‌نامه تفاسیر؛ نگاهی اجمالی به 130 تفسیر برجسته از مفسران شیعه و اهل سنت»، رشت، کتاب مبین 1378.