نهضت علمی و فرهنگی از نگاه امام خمینی(ره): تفاوت میان نسخه‌ها

گذشت بیش از ربع قرن از تولد انقلاب مبارک اسلامی که با هدایت معمار کبیری چون [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام خمینی]] بارور گشت، ظرفیت جدیدی فراروی فرهیختگان عرصه‌ی اندیشه ترسیم نمود که امروزه از آن با نام «جنبش نرمافزاری»یا «نهضت تولید علم»  یاد میشود. اگر چه شعار بزرگ «انقلاب فرهنگی»به علت شرایط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی حاکم بر آن زمان و عدم آمادگی جامعه‌ی علمی و فرهیخته برای کنار آمدن با صورت مسأله، عمال امکان تحقق پیدا نکرد، اما پس از دو دهه از طرح آن ایده و بلوغ روحی و فکری جامعه، کم کم زوایای تاریکش بر خواص جامعه اعم از اندیش وران حوزه و دانشگاه، برنامه‌ریزان و متولیان مدیریت توسعه‌ی اجتماعی روشنتر گردید.  

نگرش امام راحل به مقوله توسعه علمی و ضرورت و اهداف حاکم بر آن عمدتا معطوف به ایجاد افق های جدید در عرصه ی اندیشه و نوآوری در مجموعًه ی علوم مرتبط با حوزه ی مدیریت نظام اسلامی است.

امام بارها درباره تغییر شیوه‌های رایج در اداره و پیدایش صورت مسأله ای نو و لزوم احکام جدید فرمودند: «چه بسا شیوه‌های رایج اداره امور مردم در سالهای آینده تغییر کند و جوامع بشری برای حل مشکلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا کنند».

و در جایی دیگر درباره اینکه باید باب اجتهاد را باز نمود، آن را بسط داد و همه شئون معرفت مطلوب را تولید و عرضه کرد، فرموده اند:«امروز عُقلا و مدرسین علوم اسلامی طریقه ی سلف صالح را حفظ و افکار خود را برای هر چه پربارتر کردن فقه و تفسیر و فلسفه و سایر علوم اسلامی به کار برند و شاگردان خود را برای همین مقصد الهی هدایت کنند».

«این به عهده ی علمای اسلام و محققین و کارشناسان اسلامی است که برای جایگزین کردن سیستم ناصحیح اقتصاد حاکم بر جهان اسلام،طرح ها و  برنامهای سازنده و در بر گیرنده ی منافع محرومین و پابرهنه ها را ارائه دهند».

«مسأله حوزه‌های علمیه فقاهتی و مسأله دانشگاه ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند، زیرا به منزله مواد خام مقدرات یک ملت و کشور هستند.این دو مقام، مرجع نشر حقایق اسلام و مسائل سیاسی، اجتماعی،اقتصادی، فرهنگی و دیگر مسائل مورد ابتلاء کشور می‌باشند».

[[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام راحل]] در خصوص ایجاد حس مسئولیت در اقشار مختلف و در مقوله ی فرهنگ که پایه و اساس این نهضت است، چنین می‌فرمایند: «مجلس و ملت و متفکران متعهد باید این حقیقت را باور کنند و اصلاح فرهنگ و از آن جمله اصلاح مدارس از دبستان تا دانشگاه را جدی بگیرند و با تمام قوا در سد راه انحراف بکوشند.» و باز فرمودند: «خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی ملی و انقلاب فرهنگی در تمام  زمینه‌ها در سطح کشور آن چنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه در غرب مبارزه کرد».

[[موسوی خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام]] در این باره فرمودند: «یکی از مسائل بسیار مهمی که به عهده ی علما و فقها و روحانیت است، مقابله ی جوی با دو فرهنگ ظالمانه و منحط اقتصادی شرق و غرب و مبارزه با سیاست های اقتصاد  سرمایهداری و اشتراکی در جامعه است.

«محتوا الان یک محتوای غربی تقریبا باید گفت هست.  نه غربی  غربزدگی، یک غربی وارداتی که این اجنًاس که خودشان  نمیخواهند صادر می کنند، فرهنگی که خودشان  نمیخواهند و نمی پذیرند، برای ما صادر  می‌کنند.

امام درباره ی اهداف  بین‌المللی اسلامی می فرماید: ما هدفمان پیاده کردن اهداف  بین‌المللی اسلام در جهان فقر و گرسنگی است. ما می گوییم تا شرک و کفر هست، مبارزه هست و تا مبارزه هست، ما هستیم. ما بر سر شهر و مملکت با کسی دعوا نداریم، ما تصمیم داریم پرچم «لا اله الا الله» را بر قلل رفیع کرامت و بزرگواری به اهتزاز در آوریم.

امام راحل در این باره فرمودند: «همه مکلفیم که حفظ کنیم این را، ما با این نهضت اسلامی تا این جا آمدیم و قدرت ها را عقب زدیم، با این نهضت اسلامی باید سازندگی کنیم، از حالا به بعد یعنی همه با هم، همه با هم جلو برویم. همه با هم به (سوی) یک تمدن صحیح، نه تمدن محمدرضایی، تمدن الهی، تمدن  رسول‌اللهی.»

«این را شما بدانید آن که بتواند یک  همچون کاری بکند اسلام است،اسلامی است، خدا قوانینش را وحی فرموده و بهتر می‌داند که برای اینها تا ابد چی لازم است. خیال نشود که اسلام سابقاً می شده است پیاده بشود. حالا نه دیگر نمی‌شود یا بعضی اش نمیشود. این ها انحراف است یا بی توجهی است».

باید دانست که نگاه اسلام دارای نظام مخصوص به خود در امر سرپرستی و تکامل اجتماع است. فرمودند: «اسلام... همان طور که  میدانید... فقط احکام ظاهری راجع به افراد... نیست، همین طور همه اسلام عبارت از قیام و نهضت و اینها نیست. اسلام خیلی جهات دارد و کسی که بخواهد اسلام را بشناسد، همه جهاتی را در اسلام هست، یعنی آن چیزی که مربوط به رشد فرد است، آن که مربوط به رشد جامعه است. آن که مربوط به فرهنگ است تمام این ها در اسلام هست».

'''شاخصه ی علم مطلوب از دیدگاه امام راحل'''

نگاه حضرت امام به دین، حداکثری است. از دیگر موضوعاتی که امام بیشترین حساسیت را به آن نشان داده و بر پرهیز از آن در تمامی ابعاد تکیه کرده اند، بحث وابستگی و لزوم استقلال فکری، علمی و عملی در همه ی ابعاد است. یکی دیگر از شاخصه‌های مطلوبیت علم در دیدگاه حضرت امام سودمندی علم برای جامعه است، نه علمی که گرهی از مشکلات جامعه را نگشاید و در خدمت اسلام و کشور نباشد.

ایشان بر حاکمیت اسلام و احیای تمدن عظیم اسلامی تأکید می ورزد و می فرمایند: «اسلام دارای فرهنگ غنی و انسان ساز است که  ملتها را  بیگرایش به راست و چپ و بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه به پیش میبرد و انسان را در بعد اعتقادی و اخلاقی و عملی هدایت  میکند.

خلاصه اینکه حضرت امام کلام هایشان بیانگر این واقعیت است که اگر فقیه از روش کارآمد در شناخت موضوعات حکومتی برخوردار نباشد و نتواند وضعیت های مختلف را شناسایی کند، در مسائل حکومتی صاحب نظم و مجتهد محسوب  نمیشود. از این رو ما نیازمند شبکه علوم کاربردی جدید برای موضوع شناسی پیچیده و اداره حکومت بر مبنای دین مبین اسلام می باشیم.

1-تعیین مقدورات: در جامعه کنونی ایران نمای ظرفیت های علمی و فرهنگی مرتبط با دو نماد مولدّ حوزه و دانشگاه می‌باشد. لذا طبیعی است که مخاطب بیانات و پیام های امام راحل در امر تولید علم و فرهنگ، تمام کارگزاران حقیقی، حقوقی و فرهنگی اعم از دانشگاهیان و حوزویان باشند. ایشان حوزه و دانشگاه را به عنوان دو بال علمی کشور و دو نماد مکمل در توسعه علمی کشور مورد توجه قرار  میدهند.

درباره وابستگی حضرت امام فرمودند: «همه گرفتاری‌های ما و بدبختی های ما هم همین است که، خودمان را گم کردیم، یک کسی به جای ما نشسته است و لهذا  میبینیم که هر چیزی که در ایران هست تا یک اسم غربی نداشته باشد، رواج ندارد».

باید راه‌های برون رفت از مشکلات و پشت سر گذاشتن موانع را دانست که شامل: آشناسازی جامعه با جلوه‌های مختلف فرهنگ بیگانه، شناخت و معرفی همه جانبه اسلام و برانگیختن احساس مسئولیت خواص و عوام و نمادینه سازی فرهنگ تولید، فعال سازی باورها و انگیزه‌های دینی جامعه و در پایان، نظر امام را درباره ی احساس مسئولیت، تلاش برای جایگزینی فرهنگ تولید به جای مصرف و تکیه بر مؤلفه‌های دینی و انگیزه‌های ایمانی را در این بخش می‌توان یافت.<ref> ر.ک: بی‌نام، ص57-59</ref>