نفس المصباح في غریب القرآن و ناسخه و منسوخه
نفس الصباح في غريب القرآن و ناسخه و منسوخه، اثر ابوجعفر حمد بن عبدالصمد بن عبدالحق خزرجی (519-582ق)، کتابی است در تبیین و اشاره به واژه‌های غریب قرآن و بررسی مسئله ناسخ و منسوخ در آن که با تحقیق محمد عزالدین معیار ادریسی، منتشر شده است.
| نفس المصباح في غریب القرآن و ناسخه و منسوخه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خزرجی، احمد بن عبدالصمد (نويسنده) ادریسی، محمد عزالدین معیار (محقق) |
| ناشر | المملکة المغربیة. وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة |
| مکان نشر | مغرب |
| سال نشر | 1414ق - 1994م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف نویسنده از نگارش کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:
- رفع ابهاماتی که نویسنده در موضوع الفاظ غریب قرآن و مسئله ناسخ و منسوخ در آن، احساس می‌کرده است؛ همچنان‌که عنوان کتاب و خطبه آن، بر این امر دلالت دارد.
- همگامی و همراهی با رهنمودها و جهت‌گیری موحدانی که همواره می‌کوشیدند علم و علما را توجیه کنند؛ توجیه دینی مشخص و معینی که با دعوتشان سازگار و هماهنگ باشد؛ بنابراین، اثر حاضر، تصویری است از دوران زندگی مؤلف که عصر اهتمام به علوم دین و بازگشت به مبدأ و منابع آن، بوده است.
- تقرب و نزدیکی به خلیفه ابویعقوب یوسف بن عبدالمؤمن موحدی، به‌واسطه تقدیم کتاب به او[۱].
محیط غرب اسلامی و خصوصیات و ویژگی‌های آن در تعلیم و تربیت، مورد توجه نویسنده بوده، ولذا مطالب کتاب خویش را بر اساس احزاب (حزب‌های قرآنی، که هر دوتا از آن یک جزء را تشکیل می‌دهند) مرتب و منظم نموده است؛ چنان‌که شرایط سیاسی و فرهنگی که در آن زندگی می‌کرده را نیز ملاحظه کرده است؛ بنابراین، میان بررسی واژگان غریب در قرآن کریم که در اصطلاح، به آن «غریب القرآن» گفته می‌شود و میان مسئله ناسخ و منسوخ در قرآن، جمع کرده و به هر دو موضوع، باهم پرداخته است؛ زیرا بر این باور بوده است که شناخت و آگاهی نسبت به واژگان غریب در قرآن، به‌تنهایی برای فهم کتاب خدا و استنباط احکام از آن، کافی نبوده، بلکه شناخت و معرفت به موضوع ناسخ و منسوخ نیز لازم و ضروری است[۲].
وی در ترتیب احزاب، هریک را بر اساس تقدیم غریب آن، سپس ناسخ و منسوخ آن – درحالی‌که کوشش خود را بر اظهار منسوخ نهاده، لذا آن را تحت عنوان «منسوخه» قرار داده – مرتب کرده است. در مورد واژگان غریب، به قرائات و توجیهات مذکور پیرامون آنها اشاره کرده است. همچنان‌که به موضوع مکی و مدنی بودن آیات و مخصوصا اسباب نزول، به‌ویژه در ابتدای سوره‌ها، اهتمام داشته است[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق.