۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' های ' به 'های ') |
جز (جایگزینی متن - 'مخصوصا' به 'مخصوصاً') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
{{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}} | {{کاربردهای دیگر|طوسی (ابهام زدایی)}} | ||
'''ابوجعفر، محمد بن محمد بن حسن طوسى'''(طوس 579-653ش، بغداد)، معروف به '''محقق طوسى''' و '''خواجه نصيرالدين طوسى''' | '''ابوجعفر، محمد بن محمد بن حسن طوسى'''(طوس 579-653ش، بغداد)، معروف به '''محقق طوسى''' و '''خواجه نصيرالدين طوسى'''، شاعر، فیلسوف، منجم، متکلم، فقیه و ریاضی دان ایرانی قرن ششم و هفتم قمری. | ||
== تولد == | |||
ایشان در جمادىالأولى 597ق، برابر با فوريه 1201م، در طوس متولد شد. پدرش محمد بن حسن از فقهاى اماميه و محدثان طوس بود و خواجه در تحت تربيت چنين پدر دانشمندى پرورش يافته است<ref>مدرس رضوى، محمدتقى، 1370، ص 3 و 4</ref>. | |||
== تحصیلات == | |||
او در آغاز كودكى، قرآن مجيد را آموخت و اقسام علوم ادبى، از قبيل صرف و نحو و اشتقاق و مبانى علل و لغت را فراگرفت و احاديث نبوى و آثار بزرگان دين را آموخت و در نزد پدر به تحصيل علم فقه و اصول و حديث پرداخت و به گفته بعضى او نزد دايى خود مقدمات منطق و حكمت را ياد گرفت و بر حقايق علوم طبيعى و الهى واقف گشت. | او در آغاز كودكى، قرآن مجيد را آموخت و اقسام علوم ادبى، از قبيل صرف و نحو و اشتقاق و مبانى علل و لغت را فراگرفت و احاديث نبوى و آثار بزرگان دين را آموخت و در نزد پدر به تحصيل علم فقه و اصول و حديث پرداخت و به گفته بعضى او نزد دايى خود مقدمات منطق و حكمت را ياد گرفت و بر حقايق علوم طبيعى و الهى واقف گشت. | ||
خط ۵۲: | خط ۵۶: | ||
در قهستان، زمينه تحقيق و مطالعه براى خواجه فراهم گرديد و او كتاب «طهارت» [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]] رازى را ترجمه كرد و با اضافه مطالب جديدى آن را به نام «[[اخلاق ناصری]]» براى ناصرالدين نوشت. رساله معينيه در علم هيئت و چند كتاب ديگر از تأليفات او نيز از محصولات همين دوران است<ref>همان، ص 9 - 7</ref>. | در قهستان، زمينه تحقيق و مطالعه براى خواجه فراهم گرديد و او كتاب «طهارت» [[مسکویه، احمد بن محمد|ابن مسكويه]] رازى را ترجمه كرد و با اضافه مطالب جديدى آن را به نام «[[اخلاق ناصری]]» براى ناصرالدين نوشت. رساله معينيه در علم هيئت و چند كتاب ديگر از تأليفات او نيز از محصولات همين دوران است<ref>همان، ص 9 - 7</ref>. | ||
== خواجه در زندان اسماعیلیان == | |||
خواجه بعد از مدتى به قلعه ميموندز به نزد علاءالدين محمد، پادشاه اسماعيليه رفت. گرچه درباره علت رفتن خواجه به الموت و ميموندز اختلاف نظر وجود دارد، ولى از كلام خود خواجه (كه در آخر برخى از نسخ «شرح اشارات» وى ذكر شده است) چنين برمىآيد كه وى در قلاع اسماعيليه در رنج و زحمت بوده و بهاختيار در آنجا اقامت نكرده و در واقع در زندان و حبس بوده است<ref>همان، ص 13 - 9</ref>. | خواجه بعد از مدتى به قلعه ميموندز به نزد علاءالدين محمد، پادشاه اسماعيليه رفت. گرچه درباره علت رفتن خواجه به الموت و ميموندز اختلاف نظر وجود دارد، ولى از كلام خود خواجه (كه در آخر برخى از نسخ «شرح اشارات» وى ذكر شده است) چنين برمىآيد كه وى در قلاع اسماعيليه در رنج و زحمت بوده و بهاختيار در آنجا اقامت نكرده و در واقع در زندان و حبس بوده است<ref>همان، ص 13 - 9</ref>. | ||
== ارتباط با هلاکوخان == | |||
پس از اينكه هلاكو خان مغول، قلاع اسماعيليه را فتح كرد و آوازه فضل و كمال خواجه را شنيد و نيز دانست كه خورشاه، پادشاه اسماعيليه با صلاحديد وى دست از ستيز كشيده و تسليم شده است، خواجه را با جمعى ديگر ملازم ركاب خود نمود<ref>همان، ص 15 - 13</ref>. | پس از اينكه هلاكو خان مغول، قلاع اسماعيليه را فتح كرد و آوازه فضل و كمال خواجه را شنيد و نيز دانست كه خورشاه، پادشاه اسماعيليه با صلاحديد وى دست از ستيز كشيده و تسليم شده است، خواجه را با جمعى ديگر ملازم ركاب خود نمود<ref>همان، ص 15 - 13</ref>. | ||
خط ۶۴: | خط ۷۰: | ||
خواجه بعد از ملازم شدن با هلاكو و فرزندش اباقا، سفرهاى متعددى نمود. در سال 665، بههمراهى قطب شيرازى به خراسان رفت و در سال 667 به مراغه بازگشت در سال 662 و چند نوبت ديگر براى جمعآورى كتاب به بغداد سفر كرد. | خواجه بعد از ملازم شدن با هلاكو و فرزندش اباقا، سفرهاى متعددى نمود. در سال 665، بههمراهى قطب شيرازى به خراسان رفت و در سال 667 به مراغه بازگشت در سال 662 و چند نوبت ديگر براى جمعآورى كتاب به بغداد سفر كرد. | ||
== ساخت رصدخانه == | |||
پس از آنكه خواجه در خدمت هلاكو به مراغه رفت، به كار بستن رصد مشغول گرديد. مبلغى هنگفت به اين امر اختصاص داده شد و به درخواست خواجه، جمعى از علماى رياضى و ماهران در نجوم از اطراف بلاد براى دستيارى وى فراخوانده شدند؛ افرادى همچون: مؤيدالدين عرضى، نجمالدين كاتبى، فخرالدين اخلاطى، فخرالدين مراغهاى، نجمالدين كاتب بغدادى، محيىالدين مغربى، قطبالدين شيرازى، شمسالدين شروانى، شيخ كمالالدين ايجى، حسامالدين شامى و...<ref>همان، ص 43 - 39</ref>. | پس از آنكه خواجه در خدمت هلاكو به مراغه رفت، به كار بستن رصد مشغول گرديد. مبلغى هنگفت به اين امر اختصاص داده شد و به درخواست خواجه، جمعى از علماى رياضى و ماهران در نجوم از اطراف بلاد براى دستيارى وى فراخوانده شدند؛ افرادى همچون: مؤيدالدين عرضى، نجمالدين كاتبى، فخرالدين اخلاطى، فخرالدين مراغهاى، نجمالدين كاتب بغدادى، محيىالدين مغربى، قطبالدين شيرازى، شمسالدين شروانى، شيخ كمالالدين ايجى، حسامالدين شامى و...<ref>همان، ص 43 - 39</ref>. | ||
خط ۸۳: | خط ۹۰: | ||
# شيخ معينالدين مصرى ابوالحسن سالم بن بدران بن على مازنى (در حديث. وى از مشايخ روايى خواجه است)؛ | # شيخ معينالدين مصرى ابوالحسن سالم بن بدران بن على مازنى (در حديث. وى از مشايخ روايى خواجه است)؛ | ||
# شيخ ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى (در حديث)؛ | # شيخ ابوالسعادات اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى (در حديث)؛ | ||
# ابراهيم بن على بن محمد سلمى قطبالدين مصرى (در طب و حكمت و | # ابراهيم بن على بن محمد سلمى قطبالدين مصرى (در طب و حكمت و مخصوصاً قانون بوعلى)؛ | ||
# فريدالدين داماد نيشابورى (در حكمت و | # فريدالدين داماد نيشابورى (در حكمت و مخصوصاً كتاب اشارات)؛ | ||
# كمالالدين بن يونس موصلى (در فقه. خواجه كتاب «غنية النزوع» سيد [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] در فقه را نزد او خواند و در سال 619 از او اجازه روايت گرفته است و اين اجازه در پشت همان كتابى كه خواجه نزد او مىخوانده، باقى مانده است. اين شخص همچنين استاد رياضى و موسيقى بوده و شايد خواجه در اين زمينه نيز از او استفاده كرده باشد)؛ | # كمالالدين بن يونس موصلى (در فقه. خواجه كتاب «غنية النزوع» سيد [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهره]] در فقه را نزد او خواند و در سال 619 از او اجازه روايت گرفته است و اين اجازه در پشت همان كتابى كه خواجه نزد او مىخوانده، باقى مانده است. اين شخص همچنين استاد رياضى و موسيقى بوده و شايد خواجه در اين زمينه نيز از او استفاده كرده باشد)؛ | ||
# [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] شارح نهجالبلاغة (برخى گفتهاند خواجه نزد وى فقه مىخوانده | # [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] شارح نهجالبلاغة (برخى گفتهاند خواجه نزد وى فقه مىخوانده | ||
خط ۹۸: | خط ۱۰۵: | ||
# عمادالدين، معروف به ابن الخوام؛ | # عمادالدين، معروف به ابن الخوام؛ | ||
# مجدالدين مراغى. | # مجدالدين مراغى. | ||
== وفات == | |||
خواجه، در سال 672 در بغداد رحلت نمود و بنا به وصيت خودش در شهر كاظمين مدفون گرديد. | |||
== آثار == | == آثار == | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۱۳: | ||
خواجه در علوم و فنون متعدد داراى آثار و تأليفات است؛ پارهاى از آثار وى عبارتند از: | خواجه در علوم و فنون متعدد داراى آثار و تأليفات است؛ پارهاى از آثار وى عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|2}} | |||
# تحرير اقليدس؛ | # تحرير اقليدس؛ | ||
# تحرير مجسطى؛ | # تحرير مجسطى؛ | ||
خط ۲۰۴: | خط ۲۱۴: | ||
# رساله در اشارت به مكان و زمان آخرت؛ | # رساله در اشارت به مكان و زمان آخرت؛ | ||
# تفسير سوره و العصر. | # تفسير سوره و العصر. | ||
{{پایان}} | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
خط ۲۴۳: | خط ۲۵۰: | ||
[[کشف المراد في شرح تجرید الإعتقاد]] | [[کشف المراد في شرح تجرید الإعتقاد]] | ||
[[الأنوار | [[الأنوار الجلالية في شرح الفصول النصيرية]] | ||
[[البراهین القاطعة في شرح تجرید العقائد الساطعة]] | [[البراهین القاطعة في شرح تجرید العقائد الساطعة]] | ||
خط ۲۷۷: | خط ۲۸۴: | ||
[[منهاج الهدی]] | [[منهاج الهدی]] | ||
[[ | [[تنسوخنامه ایلخانی]] | ||
[[اخلاق محتشمی]] | [[اخلاق محتشمی]] | ||
خط ۲۹۹: | خط ۳۰۶: | ||
[[شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام]] | [[شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام]] | ||
[[الحاشیة علی شروح الإشارات (الإشارات و شرح الإشارات (خواجه نصیرالدین طوسی) و شرح الشرح ( | [[الحاشیة علی شروح الإشارات (الإشارات و شرح الإشارات (خواجه نصیرالدین طوسی) و شرح الشرح (قطبالدین رازی) و حاشیة الباغنوي)]] | ||
[[بازنگاری اساس الاقتباس]] | [[بازنگاری اساس الاقتباس]] | ||
خط ۳۱۹: | خط ۳۲۶: | ||
[[جواهر الفرائض: المشهور بـ الفرائض النصیریه]] | [[جواهر الفرائض: المشهور بـ الفرائض النصیریه]] | ||
[[دروس شرح اشارات و | [[دروس شرح اشارات و تنبیهات (ابنسینا)]] | ||
[[أوصاف الأشراف]] | [[أوصاف الأشراف]] |
ویرایش