نزهة الفكر في ما مضى من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه
نزهة الفكر في ما مضی من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه، اثر احمد بن محمد حضراوی مكی هاشمی (متوفی 1327ق/1909م) كتابیاست در شرح حال علما و بزرگان قرن دوازدهم و سيزدهم هجری كه به زبان عربی نوشته شده است.
نزهة الفکر فيما مضي من الحوادث و العبر في تراجم رجال القرن الثاني عشر و الثالث عشر قطعة منه | |
---|---|
پدیدآوران | حضراوی، احمد بن محمد (نويسنده) مصري، محمد (مقدمه، تصحيح و تعليقات) |
ناشر | جمهورية العربية السورية، منشورات وزارة الثقافة |
مکان نشر | سوريه - دمشق |
سال نشر | 1996م |
چاپ | 1 |
موضوع | 1.ادبيات عربی - سرگذشتنامه
2.شاعران عرب - سرگذشتنامه 3.نويسندگان عرب - سرگذشتنامه |
زبان | عربی |
تعداد جلد | 2 |
کد کنگره | PJA 2074 /ح6ن4 |
كتاب حاضر، جزئی از مجموعه پنج جزئی است كه سه جزء آن، مربوط به حوادث تاريخ از آغاز آفرينش تا عصر نويسنده و جزء چهارم و پنجم آن، درباره تراجم رجال میباشد و اثر حاضر، جزء چهارم و اولين قسم تراجم آن میباشد[۱]
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و اسامی افراد به ترتيب حروف الفبا در دو جلد تنظيم شده است.
جلد اول، با حرف همزه آغاز و با حرف زاء پايان يافته و جلد دوم، با حرف سين شروع و به حرف قاف ختم شده است.
نويسنده در تدوين اين اثر، از منابع مكتوب مهمی استفاده كرده است كه عبارتند از:
- «إتحاف الوری بأخبار أم القری»، ابن فهد؛
- «تاريخ الجبرتي المسمی عجائب الآثار»؛
- «تحفة السير و السلوك»، احمد دردير؛
- «التبيين بتراجم الطبريين»، ابن فهد؛
- «خلاصة الأثر»، محبی؛
- «الرحلة الهندية»، شيخ عبدالله مكی؛
- «رسالة في مناقب الشيخ علي بن عبدالبر حلفاوي»، محمد بن محمد بن مرتضی؛
- «سلافة العصر»، ابن معصوم؛
- «العقد الثمين في تاريخ بلد الله الأمين»، فاسی؛
- «مرآة الزمان» سبط ابن جوزی؛
- «المسامرات»، ابن عربی؛
- «مفتاح السعادة» طاش كبری زاده[۲]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی نامه مفصلی از نويسنده، به بيان خصوصيات و ويژگیهای كتاب پرداخته شده است[۳]
در مقدمه مؤلف، به موضوع و عنوان كتاب اشاره شده است[۴]
برخی از ويژگیها و خصوصيات كتاب را میتوان در امور زير خلاصه نمود:
- تفاوت تراجم از لحاظ طول و قصر و ايجاز و بسط؛ به گونهای كه برخی از تراجم، از چند سطر تجاوز نكرده (مانند شرح حال شيخ حامد بن شيخ احمد عطار دمشقی[۵]، شيخ حسن بن علی حنفی معروف به عجيمی[۶]، شيخ حسن غرب[۷] و...) و برخی نيز به چند صفحه میرسد (مانند شرح حال شيخ حسن قويسنی[۸]، شيخ حسن بن شيخ حسين معروف به حسينی[۹]، ذوالفقار پاشا[۱۰] و...) و احتمالا اين امر، به دليل جايگاه و منزلت علمی يا اجتماعی افراد و يا ميزان معلومات نويسنده از احوال و زندگی نامه ايشان میباشد[۱۱]
- هرچند مبنای ترتيب نام اشخاص بر اساس حروف الفباست، ولی نويسنده اين امر را فقط در حرف اول رعايت كرده است[۱۲]
- تنوع در ترجمه؛ به اين معنا كه طبقه اجتماعی خاصی مورد نظر نويسنده نبوده و از ترجمه اكثر طبقات اجتماعی در آن يافت میشود؛ چنان كه در جايی ترجمه پادشاهی بزرگ و در موردی ترجمه صوفیای فقير يا... ذكر شده است. همچنين تنوع در زادگاه و وطن در آن وجود دارد؛ به اين معنا كه ترجمه علمای مصری، يمنی، شامی، مكی، هندی و... در كنار يكديگر قرار گرفته است[۱۳]
- منابع فراوان و ارزشمندی كه نويسنده از آنها بهره برده و میتوان آنها را چنين تقسيم بندی نمود:
- - جلسات و ملاقاتهايی كه وی با صاحبان ترجمه داشته و به صورت حضوری، با ايشان آشنا شده و به سيره علمی و عملی ايشان، احاطه پيدا كرده است كه اين امر، در عباراتی همچون:» لقيته في زيارتي الثانية لطنتدا سنة كذا...»،» وجدته كذا و كذا من الرجال» و... به خوبی مشهود است.
- - كتب و رسائل فراوان (كه در ساختار به آنها اشاره گرديد).
- - سفرهای فراوانی كه در خلال آنها، با امرا، علما و ادبای زيادی آشنا گرديده است.
- - اخبار و قصصی كه به گوش وی رسيده و بين مردم معروف بوده است.
- - مكاتباتی كه ميان وی و اصحاب تراجم صورت گرفته است[۱۴]
- ترجمهها با اسم صاحب ترجمه و نسبت او آغاز شده و در صورت آگاهی نويسنده از نام والد و جد يا اجداد وی، به آنها اشاره شده است و در برخی موارد، نسب افراد تا حضرت علی(ع) در صورت منسوب بودن به آن حضرت، ادامه يافته است[۱۵]
- در صورت منسوب بودن افراد به شهری ناشناخته، موقعيت جغرافيايی آن، تبيين شده است[۱۶]
- در صورت شاعر بودن صاحب ترجمه، به برخی از اشعار وی، اشاره گرديده و در اين راه، گاهی افراط شده است[۱۷]
- تفاوت اسلوب در ساختار جملات و عبارات از حيث قوت و ضعف؛ مثلا برخی از جملات، دارای عبارت پردازی و مسجع بوده و برخی ديگر، چنين نيست و...[۱۸]
- در صورتی كه صاحب ترجمه، دارای مصنفاتی بوده، به همه يا برخی از آنها اشاره شده است[۱۹]
- اگر وفات صاحب ترجمه ذكر شده باشد، در برخی موارد، نحوه تشييع جنازه و حزن و اندوه مردم در سوگ وی، به اختصار بيان شده است[۲۰]
- كتاب، خالی از تراجم بانوان میباشد[۲۱]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد در انتهای همان جلد آمده و فهارس مجموعه، در انتهای جلد دوم كه عبارتند از: فهرست اعلام؛ جماعات؛ اماكن؛ اصطلاحات و كتب مذكور در متن.
در پاورقیها علاوه بر ذكر منابع[۲۲]، به بيان اختلاف نسخ[۲۳] و توضيح برخی از كلمات و عبارات متن پرداخته شده است[۲۴]
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص51
- ↑ ر.ک: همان، ص12
- ↑ همان، ص7-12
- ↑ مقدمه نويسنده، همان، ص73-83
- ↑ متن كتاب، ج1، ص372
- ↑ همان، ص303
- ↑ همان، ص403
- ↑ همان، ص372
- ↑ همان، ص392
- ↑ همان، ص704
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص51-61
- ↑ ر.ک: همان، ص61
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص71
- ↑ ر.ک: همان، ص81
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: پاورقی، ج2، ص711
- ↑ ر.ک: همان، ص811
- ↑ ر.ک: همان، ص521
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.