نرم‌افزار کتابخانه دروس حوزوی (نسخه دوم)

مقدمه

يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ

«ز من جان برادر پند بنیوش به جان و دل برو در علم دین کوش که عاِلم در دو عالَم سروری یافت اگر کهتر بد، از وی مهتری یافت».

سپاس و ستایش خدای دانا و توانا را سزد که گوهر جان را در صدف جسم آدمیان نهاد و چراغ خرد را در شبستان وجود آنان برافروخت و بر لوح سرشت آنها درس یگانه‌جویی و یگانه‌پرستی را بنگاشت و آن‌گاه رسولان خود را با «رسائلی» از سوی خویش به جانب آنان، گسیل داشت تا آنچه را پیش از آن با قلم تکوین در کتاب فطرت آنان نوشته بود، به‌تفصیل از «بدایت» تا «نهایت» از روی آن «رسائل» بر آنان بخوانند و با «منطقی» استوار، «فلسفه» آفرینش را به یاد ایشان آورند و غبار غفلت را از آینه روح آنان بزدایند تا آنچه را در نهان دارند، بر زبان آرند.

و درود پیوسته دل و زبان، بر بزرگ‌آموزگار بشریت که خاتم رسولان و رساننده آخرین و کامل‌ترین و زیباترین نامه آفریدگار به انسان است؛ نامه‌ای که «اصول» و «قواعد» فطری به‌«نحوی» در آن «تحریر» یافته که برای همیشه از گزند تحریف و «تصریف» درامان بماند و بر دودمان پاک وی باد که هرکس به «حوزه» ولایت ایشان درآید و «مقاصد» و «مکاسب» خویش را با فرمان آنان، مطابق نماید، از سلطه طاغوت، «خارج» آید و در «سطح» فرشتگان، بلکه بالاتر از آنان نشیند. بیش از این چه می‌توان گفت از آن «رجال» با«کفایت» که پیروی از ایشان، خرد را در «درایت» به «نهایت» می‌رساند و دل را در هدایت به آستان بی‌نهایت می‌کشاند.

کتابخانه دروس حوزوی2؛ مشتمل بر منابع مهم كتب درسی حوزه‌های علمیه در پايه‌های مختلف ازمقدمات تا پایان سطح و شروح و حواشی هر یک از کتب و پیش نیازهای علمی طلاب و اساتید است. در نسخه دوم اين نرم‌افزار هم منابع متعددی بیش از آنچه در نسخه نخست اين نرم‌افزار آمده، افزوده شده است و هم از جهت قابلیت‌های فنی، ارتقا یافته است.

هدف برنامه

تسهیل آموزش دروس حوزوی و غنی‌سازی اطلاعات طلاب و اساتید حوزه‌های علميه در زمينه متون درسی و دیگر پیش‌نیازهای علمی.

ضرورت

گذشت سال‌ها از عرضه نسخه اول و درخواست‌های مکرر کاربران برای تکمیل منابع و ارتقای کیفیت برنامه، ارائه نسخه دوم را ضروری می‌نماید.

اهمیت و جایگاه ویژه قرآن در دروس حوزوی

گفتنی است که در این برنامه تلاش شده تا در زمینه مسائل مربوط به قرآن، اعم از روخوانی، تجوید، ترجمه، تفسیر و علوم قرآنی، کتب متنوع و فراوانی عرضه شود؛ چون اساتید بزرگوار و طلاب ارجمند خود به‌خوبی واقفند که متأسفانه سال‌هاست آسیای دروس حوزوی بر محور قرآن نمی‌چرخد و آن‌قدر فریاد و هیاهو و «ان قلت و قلت»، از این سو و آن سو برخاسته که ندای لطیف قرآن فرو کاسته است. اینک چشم امید ما به مردان باهمت و قرآن‌شناس حوزه است و آرزو داریم که آنان، این آسیا را بر محور نخستین آن بچرخانند، فریادها را فروکاهند تا ندای قرآن شنیده شود؛ چه آنان نیک می‌دانند که: «ما عدل أحد من القرآن إلا إلی النار»، و طرحی نو دراندازند و بیرق حق را که رسول اعظم صلی الله علیه و آله وسلم در میان ما نهاد، برافرازند تا ما نه از آن بازبمانیم و نه بر آن پیش‌تر برانیم، بلکه در پرتو آن، جان را از ظلمت غفلت برهانیم؛ که: «من تقدمها مرق و من تخلف عنها زهق و من لزمها لحق».

موضوع و محدوده برنامه

مقصود از دروس حوزوی، تمام کتبی است که یک طلبه می‌بایست از آغاز دوران تحصیل خود در حوزه علمیه تا پایان سطح، در رشته‌های: ادبیات عربی، منطق، اصول‌فقه، فقه، کلام، فلسفه و حکمت، اخلاق و عرفان، حدیث(رجال و درایه)، نهج‌البلاغه و قرآن بیاموزد، ولی باید دانست که کتب موجود در این برنامه، منحصر به متون درسی یادشده نیست، بلکه بعضی از شروح و حواشی و ترجمه‌های متون مزبور را نیز در بر می‌گیرد. افزون بر این، بسیاری از کتاب‌هایی که ارتباطی تنگاتنگ با متون حوزوی دارند و می‌توانند در تحلیل و تبیین و تفصیل مشکلات و مبهمات و مجملات متون یادشده، اساتید را یار و طلاب را مددکار باشند و افق گسترده‌تری را در پیش روی آنان بگشایند و نگاه ایشان را در موضوع مورد بحث، ژرف و فراگیر نمایند، را نیز شامل می‌شود.

مخاطبان برنامه

طلاب و اساتید ارجمند حوزه‌های علمیه در محدوده مقدمات تا پایان سطح و دانشجویان و پژوهشگران گرامی علاقمند به علوم اسلامی و دروس حوزوی.

کاستی‌های برنامه

با توجه به لزوم رعایت حق مالکیت معنوی منابع مورد استفاده در برنامه، تعدادی از آنها به خاطر فراهم نشدن اجازه مالک معنوی، از محدوده برنامه حذف شدند تا ان‌شاء‌الله در فرصتی دیگر و با امکاناتی بیشتر، پیگیر افزایش تعداد منابع باشیم. تفاوت‌های نسخه دوم با نسخه اول

الف)محتوایی:

1. تکمیل منابع متون درسی از 37 عنوان به 74 عنوان.
2. افزایش کتاب‌های درسی مرکز تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه و همچنین کتب اربعه و وسائل الشیعه و مستدرک الوسائل به عنوان متون حدیثی و نیز تعدادی از کتاب‌های مهم لغوی.
3. افزایش تعداد منابع نسخه اول (230 عنوان کتاب در 785 جلد) به 655 عنوان کتاب در 1833 جلد(مقداری کمتر از سه برابر):

موضوع زیرموضوع تعداد عنوان نسخه اول تعداد عنوان نسخه دوم

ادبیات عربی

1. صرف:

   تعداد عنوان نسخه اول: 12

   تعداد عنوان نسخه دوم: 28

2. نحو:

   تعداد عنوان نسخه اول: 23

   تعداد عنوان نسخه دوم: 33

3. معانی، بیان، بدیع:

   تعداد عنوان نسخه اول: 10

   تعداد عنوان نسخه دوم: 13

4. لغت:

   تعداد عنوان نسخه اول: 15

قرآن

1. زیر موضوع ترجمه:

   تعداد عنوان نسخه اول: 4

   تعداد عنوان نسخه دوم: 4

2. زیر موضوع تفسیر:

   تعداد عنوان نسخه اول: 14

   تعداد عنوان نسخه دوم: 33

3. زیر موضوع علوم قرآن:

   تعداد عنوان نسخه اول: 10

   تعداد عنوان نسخه دوم: 66

4. زیر موضوع روخوانی و تجوید:

   تعداد عنوان نسخه اول: 7

   تعداد عنوان نسخه دوم: 19

نهج البلاغه

1. زیر موضوع متن:

   تعداد عنوان نسخه اول: 1

   تعداد عنوان نسخه دوم: 1

2. زیر موضوع ترجمه:

   تعداد عنوان نسخه اول: 2

   تعداد عنوان نسخه دوم: 3

3. زیر موضوع شرح:

   تعداد عنوان نسخه اول: 5

   تعداد عنوان نسخه دوم: 22

منطق

1. تعداد عنوان نسخه اول: 7
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 27

فقه

1. تعداد عنوان نسخه اول: 30
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 58

اصول‌فقه

1. تعداد عنوان نسخه اول: 54
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 138

کلام

1. تعداد عنوان نسخه اول: 31
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 44

حدیث

1. زیر موضوع متن:

   تعداد عنوان نسخه اول: 6

2. زیر موضوع رجال:

   تعداد عنوان نسخه اول: 16

   تعداد عنوان نسخه دوم: 45

3. زیر موضوع درایة:

   تعداد عنوان نسخه اول: 1

   تعداد عنوان نسخه دوم: 15

فلسفه و حکمت

1. تعداد عنوان نسخه اول: 9
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 67

اخلاق و عرفان

1. تعداد عنوان نسخه اول: 4
2. تعداد عنوان نسخه دوم: 46

اصلاح اشکالات، اغلاط و نواقص متون منابع موجود در نسخه اول که بعضی از آنها توسط کاربران، گزارش شده بود.

ب) رابط کاربری:

در کتابخانه استاندارد جدید قابليت‎ها و امکانات متنوعی گنجانده شده است که همه در جهت تسهیل امر تحقیق و پژوهش و رفع نیازهای محققان علوم اسلامی صورت گرفته است. برخی از مهم‌ترين ويژگی‌های کتابخانه استاندارد:

1. بهبود رابط کاربری شامل طراحی بصری، معماری اطلاعات، استراتژی محتوا و...؛
2. ارتقای گرافیک برنامه با به‌کارگیری جلوه‌های متنوع بصری از قبیل نمادهای گرافیکی اسلامی، رنگ‌بندی، فونت و... ؛
3. ایجاد فضایی مناسب برای محیط‎های پژوهشی؛
4. سازگارکردن برنامه با اندازه نمایشگرهای مختلف با هدف استفاده حداکثری از فضای نمایشگر؛
5. امکان تغییر قالب گرافیکی؛
6. بهبود سرعت نصب، اجرای اولیه و عملکرد سایر امکانات داخلی برنامه؛
7. ارتباط کتب با سرویسها و پایگاه‌های وب از جمله پایگاه نورلایب؛
8. انجام فرایند مشابه‌یابی بر اساس تشابه لفظی؛
9. بهبود در ارائه اطلاعات کتاب‌شناختی منابع شامل شناسنامه کتاب، فهرست کتاب، معرفی کتاب و پدیدآور؛
10. امکان به روز رسانی از نرم افزارها؛
11. امکان دستیابی به آخرین تغییرات انجام‌گرفته در برنامه.

قابلیت‌های کلی برنامه

1. ارائه متن کامل 655 عنوان کتاب در 1833 جلد به زبان عربی و فارسی شامل موضوعات:ادبیات عربی(73)، قرآن(122)، نهج البلاغه(26)، منطق(27)، فقه(58)، اصول فقه(138)، کلام(44)، حدیث(متن حدیث، رجال و درایه)(64)، فلسفه و حکمت(67)، اخلاق و عرفان(46).
2. دسته‌‎بندی کتب برمبنای موضوعات.
3. ارتباط صفحه به صفحه متن کتابهای ادبیات عربی با تصویر کتاب.
4. دسترسی به آیات موجود در متون برنامه به همراه مطالب مربوط به آنها.
5. اتصال واژگان متون به لغت‌نامه‌های برنامه.
6. جستجو به روش‌های گوناگون در الفاظ و عبارات متن و فهرست کتاب‌ها.
7. جستجوی موضوعی در عناوین و سرفصل‌ها از طریق فهرست گزینشی.
8. متن کامل قرآن کریم با ترجمه فارسی و قابلیت جستجو در آیات.
9. ارتباط متن و فهرست کتب با بخش‌های دیگر برنامه، نظیر: نمایش، جستجو، قرآن، یا کتاب‌شناسی.
10. قابلیت‌های پژوهشی به همراه امکان یادداشت‌برداری، ذخیره، ویرایش، و چاپ متن.

«کلیه حقوق مادى و معنوى این نرم‎افزار، متعلق به مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى مى‏‎باشد»