نائینی، عبرت
محمدعلی مصاحبی نائینی، متخلص به «عبرت» و ملقب به «عارفعلی» از شاعران و ادبای برجسته معاصر ایران است. دیوان اشعار و مدينة الأدب از جمله آثار اوست. وی در سال 1321 درگذشت و در ابن بابویه به خاک سپرده شد.
زادروز، زادگاه و تبار
محمدعلی فرزند میرزا عبدالخالق، در ماه رمضان 1283/1245ش، در شهر اصفهان پا به عرصه وجود گذاشت. نسبش به مرحوم مصاحب نائینی میرسد که شاعری خوشسخن و ظریفطبع بوده و در آتشکده آذر و سایر کتب تذکره مذکور است. پدرش میرزا عبدالخالق به سال 1240ق، در دیه محمدیه از قراء نائین تولد یافت. مادرش دختر ملا میرزا محمد شهشهانی است[۱].
چون عبرت به حد رشد و تمییز رسید، فارسی را نزد عمه فاضله خویش خوانده، آنگاه در محضر شیخ مهدی اعمی به قوانین نحو و صرف بهنحو کامل بصیر گشت. قواعد خط نسخ را در خدمت میرزا محمدعلی معروف به نائینی فراگرفت. سپس از حضرت فاضل علامه ملا محمد کاشانی معانی و بیان و بدیع و منطق و مبادی فلسفه آموخت[۲].
وی به بیشتر نقاط ایران سفر کرد و از مشایخ صوفیه بهره برد؛ «چون پدرش میرزا عبدالخالق به سال 1304 داعی حق را لبیک گفت، استاد را داعیه درونی و جاذبه نهانی آشکار و شوق طلب دامنگیر آمد و به سیر انفس و آفاق روی نهاد و هفده سال پیاپی گاهی چون ماه به شب راه میپیمود و زمانی چون خورشید به روز گرد جهان برمیآمد. خلاصه آنکه بیشتر نقاط ایران را به پای طلب بپیمود تا از سعی حصول و در سلوک وصول روی نمود و به خدمت بسیاری از مشایخ سلسله خاکسار... و پیشروان طبقات دیگر صوفیه رسید و آنچه میخواست یافت»[۳].
وی سالها در تهران زندگی میکرده است و زندگی خصوصی خود را با بینیازی و فقر ادامه داده است. یک بار ازدواج کرده و یک پسر و یک دختر داشته است[۴].
در انجمن ادبی مورد احترام همگان بود، دفتر غزلش را در بغل داشت. وقتی نوبت به او میرسید غزلی میخواند و مورد تحسین بسیار واقع میشد. بیاینکه از نظر لفظ و معنی انتقادی بشود؛ یعنی شعرش بیعیب و نقص بود[۵].
استاد محمدعلی ناصح او را یکی از دو استاد شعر فارسی میداند که سرآمد شعرای زمانند. وی در سال 1315ش، شرح حال کاملی بر مقدمه دیوان عبرت نگاشته است[۶].
بهترین تألیف او علاوه بر دیوان اشعارش، کتاب مدينة الأدب میباشد که به خط خوش خویش آن را در شرح حال شعرای معاصر نوشته است[۷].
در مقدمه دیوان عبرت به نقل از شرح رجال ایران مهدی بامداد تاریخ درگذشت عبرت 1421 خورشیدی ذکر شده که به نظر میرسد که اشتباه تایپی باشد؛ عبرت در سال 1321ش، در سن 76 سالگی در تهران درگذشت. مزارش در سمت غربی امامزاده عبدالله تهران نزدیک مزار استاد سخن وحید دستگردی است[۸].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه «دیوان کامل عبرت نائینی»، به تصحیح و اهتمام مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران، انتشارات سنائی، چاپ اول، 1376.
- بینام، «استاد عبرت نائینی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، ماهنامه ارمغان، مهر 1313، دوره پانزدهم، شماره 7، ص513 تا 517، به آدرس اینترنتی:
- آل داود، سید علی، «عبرت نائینی به روایت حبیب یغمائی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، پیام بهارستان، دوره دوم، زمستان 1388، شماره 6 ، ص113 تا 118، به آدرس اینترنتی:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1435634