نمایش مبدأ برای ميزان الاعتدال في نقد الرجال

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = NUR17038J1.jpg
| عنوان = ميزان الاعتدال في نقد الرجال
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآوران = 
[[ذهبی، محمد بن احمد]] (نويسنده)

| زبان = عربی
| کد کنگره = ‏‎BP 114/ذ9م91378
| موضوع = حديث - علم الرجال

| ناشر =دار الکتب العلمية

| مکان نشر = لبنان - بيروت 

| سال نشر = 1416ق.   = 1995م.

| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE17038AUTOMATIONCODE
| چاپ = 
| شابک = 
| تعداد جلد = 8-7
| کتابخانۀ دیجیتال نور =17038
| کتابخوان همراه نور = 17038
| کد پدیدآور = 
| پس از = 
| پیش از = 
}} 

'''ميزان الاعتدال في نقد الرجال'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|حافظ شمس‌الدین محمد بن احمد ذهبی]]، کتابی است در هشت جلد با موضوع حدیث و رجال. عنوان کامل‌تر کتاب این است: «ميزان الاعتدال في نقد الرجال تأليف [[ذهبی، محمد بن احمد|الإمام الحافظ شمس‌الدين محمد بن أحمد الذهبي]] و يليه ذيل ميزان الاعتدال للإمام أبي‌الفضل عبدالرحيم بن الحسين العراقي»؛ این عنوان اشاره به این دارد که عبدالرحیم بن حسین عراقی، ذیلی بر «ميزان الاعتدال» [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] نوشته که در این اثر به آن افزوده شده است. کتاب با تحقیق و تعلیقات شیخ علی محمد معوّض و شیخ عادل احمد عبدالموجود به چاپ رسیده و دکتر عبدالفتاح ابوسنّة در تحقیق این اثر با این دو نفر مشارکت کرده است. جلد هشتم، حاوی مطالب «ذيل ميزان الاعتدال» است.

«[[ذيل ميزان الاعتدال]]» به تحقیق [[ابورضا رفاعی]] رسیده است.

==ساختار==
در این کتاب، بعد از مقدمه تحقیق و مقدمه مصنف (هر دو در جلد اول)، نام هرکدام از رجال به‌ترتیب حروف الفبا و همراه با شماره ذکر شده و سپس به معرفی آنها پرداخته شده است. در جلد هفتم بعد از معرفی رجالی که نامشان با حرف «یاء» شروع می‌شود، باب کنیه‌ها، کسانی که با نام پدرشان معروفند، فصلی پیرامون انساب، فصلی پیرامون مجهول‌الاسم‌ها، فصلی پیرامون زنان مجهول، کنیه‌های زنان و فصلی پیرامون کسانی که نامشان برده نشده (بلکه به‌صورت «والدة فلان» یاد شده‌اند)، ذکر گردیده است.
در جلد هشتم، «ذيل ميزان الاعتدال» با تحقیق ابورضا رفاعی ارائه شده است.

درباره منابعی که [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] به آنها اعتماد نموده و از آنها استفاده کرده، باید گفت: وی از کتاب‌های افرادی مانند: یحیی بن سعید قطان (198ق) و شاگردان او مانند: یحیی بن معین (233ق) و علی بن مدینی (234ق) و [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] (241ق) و عمرو بن علی فلاس (249ق) و ابوخیثمه (234ق) و شاگردان این افراد، یعنی اشخاصی مانند: ابوزرعه رازی (264ق)، [[ابوحاتم رازی، احمد بن حمدان|ابوحاتم رازی]] (277ق) و [[بخاری، محمد بن اسماعیل|بخاری]] (256ق) و [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]] (261ق) و [[ابواسحاق جوزجانی سعدی]] (259ق)، بهره برده است. همچنین از اشخاصی که به‌لحاظ زمانی پس از اینها بوده‌اند، مانند: [[نسائی، احمد بن علی|نسائی]] (303ق) و [[ابن خزیمه، محمد بن اسحاق|ابن خزیمه]] (311ق) و [[دولابی، محمد بن احمد|دولابی]] (310ق) و [[عقیلی]] (322ق) و [[ابن حبان، محمد بن حبان|ابن حبان]] (354ق) هم استفاده کرده است. «[[الکامل في ضعفاء الرجال|الكامل]]» [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]] و «[[الجرح و التعديل]]» [[ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد|ابن ابی‌حاتم]] و «[[الضعفاء و المتروکون|ضعفاء]]» [[دارقطنی، علی بن عمر|دارقطنی]] و همچنین «ضعفاء» [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری]] و... از جمله این آثارند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=90&viewType=pdf ر.ک: مقدمه تحقیق، ج1، ص90-91]</ref>.

==گزارش محتوا==
«ميزان الاعتدال»، قله علم [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در نقد رجال حدیث و جرح و تعدیل آنان است. [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] شهرت زیادی در میدان این علم با این اثر کسب کرده و البته این به‌خاطر زحمتی است که برای نوشتن این کتاب کشیده است. او در مقدمه کتابش می‌نویسد: «این کتاب جلیل و مبسوطی است درباره توضیح ناقلان علم نبوی و حاملان آثار. من این کتاب را بعد از «المغني» تألیف کردم و عبارات را در آن کامل و طولانی بیان نمودم. در این کتاب، نام‌های برخی راویان هست که در «المغني» نیست؛ بسیاری از این راویان را از کتاب «[[الحافل]]» که ذیلی است بر «[[الکامل في ضعفاء الرجال|الكامل]]» [[ابن عدی، عبدالله بن عدی|ابن عدی]]، به کتابم افزوده‌ام»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=86&viewType=pdf ر.ک: همان، ص86]</ref>.

نظر به اینکه علمای علم جرح و تعدیل، به‌حق کتاب ابواحمد بن عدی (متوفی 365ق)، یعنی «الكامل في ضعفاء الرجال» را ستوده‌اند، توجه [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] نیز به این اثر معطوف شده و در مطالب کتاب خودش بر اساس همین اثر سیر کرده است. [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در کتابش هر کسی را که درباره او بحث شده، هرچند ثقه جلیل یا یکی از ائمه‌ای باشد که در فروع به وی اقتدا می‌شود، آورده؛ درعین‌حال، هیچ‌یک از صحابه را ذکر نکرده است. با استقرای «میزان» [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] بر ما روشن می‌شود که او مردان حدیث را در این اثر در ده گروه گنجانده است که عبارتند از:
# کذاب‌های وضاعی که تعمد داشته‌اند؛
# کسانی که به‌دروغ ادعای سماع کرده‌اند، درحالی‌که سماع نکرده‌اند؛
# متهمان به وضع یا تزویر؛
# متروکان هلاک‌شده‌ای که خطاهای فراوانی دارند و حدیثشان ترک شده و به روایات آنان اعتماد نشده است؛
# کسانی که در لهجه‌ درغگویند، ولی در حدیث نبوی خیر؛
# حافظانی که در دین و عدالت ضعیف هستند؛
# محدثانی که از ناحیه حفظ ضعیفند، بنابراین خطا و اشتباه دارند؛ حفاظ، حدیث آنان را ترک نکرده‌اند و به‌عنوان شواهد و متابعات پذیرفته، ولی در اصول و حلال و حرام نپذیرفته‌اند؛
# شیوخ مستور یا کسانی که سهل‌انگاری‌هایی دارند و به درجه ثبت متقن نرسیده‌اند؛
# جماعت زیادی از مجهولین که [[ابوحاتم رازی، احمد بن حمدان|ابوحاتم رازی]] تصریح به مجهول بودن آنها نموده یا دیگران درباره آنان گفته‌اند: شناخته‌شده نیستند یا در مورد آنها نوعی جهالت وجود دارد؛
# شیوخ ثقه‌ای که دارای نوعی بدعت و نوآوری هستند، یا ثقاتی که ناقدان غیر قابل اعتنا در نکوهش آنها سخن گفته‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=87&viewType=pdf ر.ک: همان، ص87-88]</ref>.

درباره [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] باید گفت: او متعنتین و متساهلان و میانه‌روها را می‌شناخته و ظن قوی بلکه اجماع علما بر این است که وی متعنت و متساهل نیست، بلکه اهل اعتدال و میانه‌روی است، نه اهل افراط و تفریط<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=87&viewType=pdf ر.ک: همان، ص87-88]</ref>.

==وضعیت کتاب==
صفحات 95 تا 106، حاوی رونوشت تصاویر صفحاتی از جلدهای مختلف نسخه‌های خطی کتاب است.
از جمله کارهای محققان اثر، پس از مقابله میان نسخه‌های خطی و اثبات تفاوت‌های میان آنها در حاشیه کتاب، می‌توان به این موارد اشاره کرد: توثیق تراجم، تخریج احادیث، تعلیقه بر بعضی از کلمات غریب، تعلیقه بر برخی از موضوعاتی که مصنف به آنها اشاره کرده است، شماره‌گذاری اعلام، قرار دادن شماره لسان الميزان میان [] در کنار شماره ترجمه ميزان الاعتدال، ضبط تراجم و غالب احادیث موجود در کتاب، قرار دادن شماره‌های تجرید حافظ ابن ‌حجر که در آخر لسان الميزان موجود است و قرار دادن آن در کنار شماره و حرف [ت]، نوشتن مقدمه‌ای حاوی اطلاعاتی درباره علم حدیث و جرح و تعدیل و ترجمه‌ای از مصنف کتاب، یعنی [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=92&viewType=pdf ر.ک: همان، ص92-93]</ref>.

برخی از شروح و تعلیقات این کتاب عبارت است از:
# تعلیقه ابوالمحاسن حسینی، شاگرد [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]؛
# «[[التكميل في الجرح و التعديل و معرفة الثقات و الضعفاء و المجاهيل]]» [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|عمادالدین بن کثیر]]، که کتابی است جامع بین «[[تهذيب الكمال في أسماء الرجال|تهذيب الكمال]]» [[حافظ مزی، یوسف بن عبدالرحمن|مزی]] و «ميزان الاعتدال» ذهبی با زیاداتی بر این دو کتاب؛
# ذیل حافظ عراقی؛
# ذیل برهان‌الدین ابراهیم بن محمد حلبی بر این اثر و نیز کتابی از او با عنوان «نقد النقصان في معيار المیزان»؛
# «تحرير الميزان» و «[[لسان الميزان]]» [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر عسقلانی]]؛
# «[[زوائد اللسان علی الميزان]]» [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]]<ref>[https://noorlib.ir/book/view/17038?pageNumber=91&viewType=pdf ر.ک: همان، ص91-92]</ref>.

==پانویس==
<references />

==منابع مقاله==
مقدمه تحقیق.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
[[میزان الإعتدال في نقد الرجال]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:حدیث]]
[[رده:علم الحدیث]]
[[رده:مباحث خاص علم الحدیث]]
[[رده:بهمن (1400)]]