منهاج الصالحین من أحادیث و سنة خاتم الأنبیاء و المرسلین
| نام کتاب | منهاج الصالحین من أحادیث و سنة خاتم الأنبیاء و المرسلین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | بلیق، عز الدین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 248 /ب8م8 |
| موضوع | احادیث اخلاقی
اخلاق اسلامی سنت نبوی محمد (ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. |
| ناشر | دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع |
| مکان نشر | عمان - اردن |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19958AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
«منهاج الصالحين من احاديث و سنة خاتم الانبياء و المرسلين» اثر عزالدين بليق، گردآورى و تدوين آيات و روايات اسلامى، پيرامون برخى از مسائل از جمله اركان دين، اخلاق فاضله و سيئة و حكومت اسلامى مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1398ق نوشته شده است.
ساختار:
كتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در هفده باب ارائه شده است كه هر باب نيز مشتمل بر عناوين و بخش‌هاى متعددى است.
كتاب به ذكر روايات اختصاص دارد و در موارد اندكى، توضيح مختصرى از نويسنده در مورد برخى از آيات و روايات بيان شده است.
گزارش محتوا:
در مقدمه كتاب، پس از تعريف سنت و وجوب اطاعت از پيامبر(ص) در زمان حيات و پس از آن، به اين پرسش پاسخ داده شده كه چرا در عهد رسول الله(ص) سنت تدوين نگرديده است. سفر صحابه به شهرها براى يافتن احاديث، دوران مبارزه با سنت و كتابت حديث، علامات وضع و جعل حديث در متن و سند، كوشش علما براى حفظ احاديث شامل تلاش در راستاى اسناد حديث، توثيق احاديث، نقد روات و بيان احوالات ايشان از قبيل صدق و كذب و وضع قواعدى كلى براى تقسيم و تمييز روايات كه ثمراتى از قبيل تدوين سنت، به وجود آمدن علم حديث، جرح و تعديل و درجه‌بندى احاديث گرديد، از جمله مباحث مطرح شده در مقدمه است.
باب اول، به ذكر آيات و رواياتى اختصاص يافته است كه تعريفات برخى واژه‌ها را برعهده دارند. بعضى از اين واژه‌ها عبارتند از: اسلام، ايمان، احسان، مسلم، مؤمن، كفر و كافر، شرك و مشرك، الحاد و ملحد، منافق، اهل كتاب، اهل ذمه و مواطنين، مستأمن و حربى.
در باب دوم، آيات و رواياتى ذكر شده است كه به تعريف عبادت و ذكر مصاديق آن كه از اركان اسلام مى‌باشد پرداخته‌اند. نويسنده معتقد است كه عبادت، تنها در معناى نماز و روزه خلاصه نمى‌شود، بلكه شامل تمامى جوانب زندگانى انسان از جمله صدقه، اعمال خير، اصلاح بين مردم، امر به معروف و نهى از منكر و حتى تلاش و كوشش براى تأمين امرار معاش و عدم وابستگى به ديگران مى‌گردد.
عبادات ذكر شده در اين باب، عبارتند از:
1- اقامه شهادتين؛ كه عبارتند از اقرار به وحدانيت خداوند و شهادت به رسالت حضرت محمد(ص) از جانب او.
2- اقامه نماز و روزه؛ كه در اين بخش، عبارات نظافت، طهارت، وضو، اذان، امام، نماز جماعت، نماز جمعه، محافظت بر نماز، اثر نماز، نوافل و نماز شب، نماز جنگ، استخاره و تحذير بر ترك نماز نيز تشريح و تبيين شده‌اند.
3- زكات و صدقات؛ 4- روزه ماه رمضان؛ 5- حج بيت الله الحرام.
در باب سوم، در دو بخش، آيات و رواياتى نقل شده است كه به اخلاق فاضله و سئيه انسان اشاره دارند. در بخش اول، اخلاق حسنه تعريف شده است. از اخلاق حسنه است: اعتدال، حسن خلق، تواضع، علم، عمل، صدق، وفاى به عهد، امانت، استقامت، عزم، شجاعت، صبر، شكر، حلم و رفق، خوف و رجا، تقوى، حيا و ورع.
برخى از اخلاق سئيه‌اى كه در بخش دوم، مورد تعريف قرار گرفته‌اند، عبارتند از: كذب و نفاق، خيانت و غدر، سوء ظن، تجسس، غيبت و سخن‌چينى، تمسخر ديگران، عيب‌جويى، هرزه زبانى، حسد، غضب، ميگسارى و قماربازى، غفلت از ياد خداوند، بى‌باكى در لهو و لعب، دشمنى و محروم كردن برادر دينى، حليه‌گرى، رشوه و ريا.
نويسنده، خانواده را اساس و بنيان اصلى جامعه دانسته باب چهارم را به آيات و رواياتى اختصاص داده است كه پيرامون خانواده و مسائل مربوط به آن مى‌باشند. برخى از مباحث مطرح شده در اين باب، عبارتند از: تشويق پيامبر(ص) بر ازدواج، اختيار زوجات، زندگى زناشويى، حق زوج و زوجه، نشوز، شقاق و اختلاف بين زوجين، طلاق، خلع، عده، رضاع، حضانت، ذوى القربى و ارحام.
در باب پنجم، آيات و رواياتى ذكر شده است كه به امور اجتماعى و نحوه تعامل و رفتار فرد مسلمان با ديگران و ارتباطات وى، اشاره دارند؛ ارتباط بين همسايه با همسايه، دوست با دوست، عالم و متعلم، فروشنده و مشترى و قرض‌دهنده و قرض‌گيرنده در اين بخش ذكر شده است.
تعاون و همكارى در امور خير، نصيحت و امر به معروف و نهى از منكر، اصلاح بين مؤمنين، مبادرت به خيرات، راهبرى و راهنمايى به اعمال صالح، برادرى و برابرى در اسلام، از ديگر امور مطرح شده در اين باب مى‌باشد.
روايات و آيات مربوط به حكومت اسلامى، در دو بخش زير، در باب ششم، جاى گرفته است:
1- شروط حاكم و واجبات آن؛ كه عبارتند از: كفايت، امانت، انتخاب شدن از طريق شورا، مسئوليت‌پذيرى، عدالت مطلقه بين مردم، حريت و آزادگى، برخوردارى از كرامت انسانى، پيروى از قوانين و عدم محجور بودن.
2- امور واجب بر مردم در قبال حكومت اسلامى؛ كه انتخاب حاكم صالح، اطاعت و فرمان‌پذيرى از او، احترام به قوانين و احكام و عدم مخالفت با قانون‌گذارى را شامل مى‌شود.
در باب هفتم و هشتم، آيات و رواياتى كه به امور اقتصادى و قانون‌گذارى اسلامى مربوط مى‌شودند، ذكر شده است. از جمله مباحثى كه در اين بخش از كتاب، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، عبارتند از: اشاره به قواعد نظام اقتصادى اسلامى، مال در نظر اسلام، تمايزات قوانين اسلام، مصادر تشريع كه عبارتند از قرآن، سنت، اجماع، قياس، استحسان، مصالح مرسله، عرف، استصحاب، شرع و مذهب صحابى (البته لازم به ذكر است كه نويسنده، اين امور را در ارتباط با مذهب اهل تسنن نوشته است و اين در حالى است كه در مذهب حقه اهل بيت(ع)، برخى از اين امور از جمله قياس، استحسان و مصالح مرسله، فاقد ارزش و اعتبار مى‌باشند).
در باب نهم، آداب مربوط به سلوك اجتماعى بيان شده است كه شامل آداب قرائت قرآن، سلام و مصافحه، زيارت، مجلس، اكرام مهمان، خوردن و آشاميدن، پوشيدن لباس، عيادت از مريض، تشييع جنازه و زيارت قبور، مسجد، وداع و سفر، توجه به ايتام و احترام به سالخوردگان مى‌شود.
جهاد و شهادت در راه خدا، سياست داخلى و خارجى حكومت پيامبر(ص)، آثار آن حضرت از قبيل خطبه‌ها، قصص، مواعظ و وصايا، احاديث قدسى، توبه استغفار، حشر و روز قيامت از عناوين مطرح شده در فصول پايانى مى‌باشد.
وضعيت كتاب:
فهرست مطالب و مهمترين منابع مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها نيز علاوه بر ذكر منابع، برخى از لغات مشكل آيات و روايات، توضيح داده شده است.
منابع مقاله:
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب منهاج الصالحین من أحادیث و سنة خاتم الأنبیاء و المرسلین در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور