۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
||
خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
===زبان و زمان نگارش=== | ===زبان و زمان نگارش=== | ||
کتاب به زبان فارسی و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است<ref>ر.ک: درآمد، ص21</ref> | کتاب به زبان فارسی و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است<ref>ر.ک: درآمد، ص21</ref> | ||
===کتاب حاضر، اهداف کلى زیر را دنبال مىکند:=== | ===کتاب حاضر، اهداف کلى زیر را دنبال مىکند:=== | ||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
# آسیبشناسى روشها و سبکها و مبانى و قواعد ترجمه قرآن؛ | # آسیبشناسى روشها و سبکها و مبانى و قواعد ترجمه قرآن؛ | ||
# بررسى سیر تاریخى ترجمههاى قرآن و تحلیل روش شناختى و آسیبشناختى آنها؛ | # بررسى سیر تاریخى ترجمههاى قرآن و تحلیل روش شناختى و آسیبشناختى آنها؛ | ||
# ساماندهى روشها، سبکها و مبانى و قواعد ترجمه قرآن<ref>درآمد، ص17- 18</ref> | # ساماندهى روشها، سبکها و مبانى و قواعد ترجمه قرآن<ref>درآمد، ص17- 18</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده با نام درآمد، آغاز و مطالب در نه بخش کلی، سامان یافته است. | کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده با نام درآمد، آغاز و مطالب در نه بخش کلی، سامان یافته است. | ||
در اثر حاضر، موضوعاتى براى پژوهش و منابعى جهت تحقیق در زمینههاى مربوط در پایان هر فصل ارائه شده که فضاهاى جدید پژوهشى را به روى خواننده مىگشاید و مثالها و نقدهاى زیادى از ترجمههاى قرآن به مناسبت هر مبحث بیان شده است<ref>درآمد، ص18</ref> | در اثر حاضر، موضوعاتى براى پژوهش و منابعى جهت تحقیق در زمینههاى مربوط در پایان هر فصل ارائه شده که فضاهاى جدید پژوهشى را به روى خواننده مىگشاید و مثالها و نقدهاى زیادى از ترجمههاى قرآن به مناسبت هر مبحث بیان شده است<ref>درآمد، ص18</ref> | ||
کتابشناسى هر مبحث در ابتداى فصل آمده است، علاوه بر آنکه فهرست منابع کتاب، خود، کتابشناسى مفصل و کاملى را ارائه مىکند. در بخش پایانى کتاب نیز ملحقاتى آمده است که مطالعه آنها بسیار سودمند خواهد بود؛ از جمله: شیوهنامه ترجمه کتاب مقدس<ref>همان</ref> | کتابشناسى هر مبحث در ابتداى فصل آمده است، علاوه بر آنکه فهرست منابع کتاب، خود، کتابشناسى مفصل و کاملى را ارائه مىکند. در بخش پایانى کتاب نیز ملحقاتى آمده است که مطالعه آنها بسیار سودمند خواهد بود؛ از جمله: شیوهنامه ترجمه کتاب مقدس<ref>همان</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه نخست، به موضوع کتاب اشاره گردیده<ref>مقدمه اول، ص5- 6</ref> و در مقدمه نویسنده با عنوان «درآمد»، اهداف و ویژگیهای کتاب، به همراه توصیههایی به اساتید و دانشپژوهان، بیان گردیده است<ref>همان، ص17- 21</ref> | در مقدمه نخست، به موضوع کتاب اشاره گردیده<ref>مقدمه اول، ص5- 6</ref> و در مقدمه نویسنده با عنوان «درآمد»، اهداف و ویژگیهای کتاب، به همراه توصیههایی به اساتید و دانشپژوهان، بیان گردیده است<ref>همان، ص17- 21</ref> | ||
در بخش اول، به کلیات پرداخته شده است. در این بخش، ضمن شناخت معناى «ترجمه» در لغت و اصطلاح و کاربردهاى آن، به آشنایى با تاریخچه ترجمه قرآن به زبان فارسى و نیز سایر زبانها، پرداخته شده است<ref>متن کتاب، ص23- 34</ref> | در بخش اول، به کلیات پرداخته شده است. در این بخش، ضمن شناخت معناى «ترجمه» در لغت و اصطلاح و کاربردهاى آن، به آشنایى با تاریخچه ترجمه قرآن به زبان فارسى و نیز سایر زبانها، پرداخته شده است<ref>متن کتاب، ص23- 34</ref> | ||
پیرامون کاربردهاى واژه ترجمه، به این نکته اشاره گردیده است که واژه «ترجمه»، در طول تاریخ در معانى مختلفى استعمال شده است از جمله: | پیرامون کاربردهاى واژه ترجمه، به این نکته اشاره گردیده است که واژه «ترجمه»، در طول تاریخ در معانى مختلفى استعمال شده است از جمله: | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
# رمز و معما؛ | # رمز و معما؛ | ||
# تفسیر و شرح کلام به زبان اصلى؛ ازاینرو طبرى و زمخشرى «ترجمه» را به معناى «بیان و تفسیر» بهکار بردهاند و به ابن عباس «ترجمان القرآن» گفته شده، همچنین به مفسران قرآن، بهطور عموم «ترجمة القرآن» اطلاق شده است؛ | # تفسیر و شرح کلام به زبان اصلى؛ ازاینرو طبرى و زمخشرى «ترجمه» را به معناى «بیان و تفسیر» بهکار بردهاند و به ابن عباس «ترجمان القرآن» گفته شده، همچنین به مفسران قرآن، بهطور عموم «ترجمة القرآن» اطلاق شده است؛ | ||
# برگردان کلامى از لغتى به لغت دیگر، گفتارى یا نوشتهاى را، از زبانى به زبانى دیگر برگرداندن و بیان کردن کلامى یا عبارتى را از زبانى به زبان دیگر<ref>همان، ص25- 26</ref> | # برگردان کلامى از لغتى به لغت دیگر، گفتارى یا نوشتهاى را، از زبانى به زبانى دیگر برگرداندن و بیان کردن کلامى یا عبارتى را از زبانى به زبان دیگر<ref>همان، ص25- 26</ref> | ||
در بخش دوم، به بررسی پیشینه ترجمههای قرآن پرداخته شده است. ترجمه قرآن، تاریخچهاى به درازاى اسلام دارد و از زمان پیامبر(ص) تاکنون ادامه داشته و آثارى متعدد و به زبانهاى مختلف نگاشته شده است. نویسنده در این بخش، به بررسى دو موضوع پرداخته است: | در بخش دوم، به بررسی پیشینه ترجمههای قرآن پرداخته شده است. ترجمه قرآن، تاریخچهاى به درازاى اسلام دارد و از زمان پیامبر(ص) تاکنون ادامه داشته و آثارى متعدد و به زبانهاى مختلف نگاشته شده است. نویسنده در این بخش، به بررسى دو موضوع پرداخته است: | ||
# سیر ترجمههاى فارسى قرآن (به ترتیب هر قرن). | # سیر ترجمههاى فارسى قرآن (به ترتیب هر قرن). | ||
# ترجمههاى قرآن به زبانهاى غیرفارسی<ref>همان، ص35- 36</ref> | # ترجمههاى قرآن به زبانهاى غیرفارسی<ref>همان، ص35- 36</ref> | ||
به اعتقاد نویسنده، ترجمه قرآن کریم، همچون هر دانش دیگر، نیازمند هندسهاى سامانمند است آنسان که عناصر زیر در آن بهگونهای روشن و مستدل بیان شوند: مبانى و اصول ترجمه قرآن؛ قواعد ترجمه قرآن؛ شرایط مترجم قرآن؛ روشهاى ترجمه قرآن و سبکهاى ترجمه قرآن. وی بر این باور است که مجموعه دیدگاههاى ترجمه در موارد فوق که در یک ترجمه سامان مىیابد، بهعنوان «نظریه ترجمه» شناخته مىشود که در ترجمه تبلور مىیابد؛ یعنى: موضع و دیدگاه مترجم در هر یک از موارد فوق، همچون: مبانى تفسیرى، کلامى، واژگانى، زبانشناسى، لزوم یا عدم لزوم ترجمه همه واژهها و نیز سبک و روش خاص او و قواعد و شرایطى که معتبر مىداند یا نمىداند، همگى به ترجمه یک اثر شکل و جهت مىدهند؛ ازاینرو لازم است تا مترجم، مواضع خود را در «نظریه ترجمه» روشن سازد؛ لیکن در این میان، «اصول و مبانى ترجمه قرآن» از اهمیت و اولویت برخوردار است؛ چراکه از نظر منطقى و طبیعى، مبانى ترجمه، بر مباحث دیگر مقدم است و ثانیاً مبانى ترجمه، جهت کلى ترجمه و مترجم را روشن مىسازد و مىتواند در روشها و سبکهاى ترجمه و نیز تعیین شرایط مترجم تأثیرگذار باشد؛ ازاینرو، در بخش سوم، به بررسی مبانی و اصول ترجمه قرآن پراخته شده است. اهداف آموزشی مورد نظر از این بخش، عبارتند از: شناخت مبانى وجودى، فقهى، قرائى، ادبى، تفسیرى، کلامى، زبانشناختی و روششناختى ترجمه قرآن کریم<ref>همان، ص119-120</ref> | به اعتقاد نویسنده، ترجمه قرآن کریم، همچون هر دانش دیگر، نیازمند هندسهاى سامانمند است آنسان که عناصر زیر در آن بهگونهای روشن و مستدل بیان شوند: مبانى و اصول ترجمه قرآن؛ قواعد ترجمه قرآن؛ شرایط مترجم قرآن؛ روشهاى ترجمه قرآن و سبکهاى ترجمه قرآن. وی بر این باور است که مجموعه دیدگاههاى ترجمه در موارد فوق که در یک ترجمه سامان مىیابد، بهعنوان «نظریه ترجمه» شناخته مىشود که در ترجمه تبلور مىیابد؛ یعنى: موضع و دیدگاه مترجم در هر یک از موارد فوق، همچون: مبانى تفسیرى، کلامى، واژگانى، زبانشناسى، لزوم یا عدم لزوم ترجمه همه واژهها و نیز سبک و روش خاص او و قواعد و شرایطى که معتبر مىداند یا نمىداند، همگى به ترجمه یک اثر شکل و جهت مىدهند؛ ازاینرو لازم است تا مترجم، مواضع خود را در «نظریه ترجمه» روشن سازد؛ لیکن در این میان، «اصول و مبانى ترجمه قرآن» از اهمیت و اولویت برخوردار است؛ چراکه از نظر منطقى و طبیعى، مبانى ترجمه، بر مباحث دیگر مقدم است و ثانیاً مبانى ترجمه، جهت کلى ترجمه و مترجم را روشن مىسازد و مىتواند در روشها و سبکهاى ترجمه و نیز تعیین شرایط مترجم تأثیرگذار باشد؛ ازاینرو، در بخش سوم، به بررسی مبانی و اصول ترجمه قرآن پراخته شده است. اهداف آموزشی مورد نظر از این بخش، عبارتند از: شناخت مبانى وجودى، فقهى، قرائى، ادبى، تفسیرى، کلامى، زبانشناختی و روششناختى ترجمه قرآن کریم<ref>همان، ص119-120</ref> | ||
در بخش چهارم، به توضیح ضوابط و قواعد ترجمه قرآن، پرداخته شده است. مقصود از ضوابط و قواعد ترجمه، قوانین حاکم بر ترجمه است که رعایت آنها در استوارى و کمال ترجمه مؤثر است و گاهى عدم رعایت برخى از آنها، باعث اعتبار ترجمه مىشود. این ضوابط دو گونهاند: | در بخش چهارم، به توضیح ضوابط و قواعد ترجمه قرآن، پرداخته شده است. مقصود از ضوابط و قواعد ترجمه، قوانین حاکم بر ترجمه است که رعایت آنها در استوارى و کمال ترجمه مؤثر است و گاهى عدم رعایت برخى از آنها، باعث اعتبار ترجمه مىشود. این ضوابط دو گونهاند: | ||
خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
# ترجمه قرآن توسط مترجم داراى شرایط انجام گیرد؛ | # ترجمه قرآن توسط مترجم داراى شرایط انجام گیرد؛ | ||
# در ترجمه قرآن، از ترجمه و تفسیر به رأى پرهیز شود؛ | # در ترجمه قرآن، از ترجمه و تفسیر به رأى پرهیز شود؛ | ||
# در ترجمه قرآن، مبانى و اصول ترجمه رعایت شود<ref>همان، ص205</ref> | # در ترجمه قرآن، مبانى و اصول ترجمه رعایت شود<ref>همان، ص205</ref> | ||
به اعتقاد نویسنده، رعایت نکردن این ضوابط در ترجمه قرآن، آن را غیر معتبر مىسازد؛ چراکه اگر مترجم داراى شرایط نباشد، مثلاً: شرایط مفسر قرآن را نداشته باشد، تفسیر و ترجمه را بدون علم و تخصص انجام خواهد داد و این یکى از مصادیق تفسیر به رأى بوده و حرام و ممنوع است و همینگونه اگر کسى مبانى و اصول ترجمه را رعایت نکند، در اکثر موارد دچار ترجمه به رأى خواهد شد<ref>ر.ک: همان، ص206</ref> | به اعتقاد نویسنده، رعایت نکردن این ضوابط در ترجمه قرآن، آن را غیر معتبر مىسازد؛ چراکه اگر مترجم داراى شرایط نباشد، مثلاً: شرایط مفسر قرآن را نداشته باشد، تفسیر و ترجمه را بدون علم و تخصص انجام خواهد داد و این یکى از مصادیق تفسیر به رأى بوده و حرام و ممنوع است و همینگونه اگر کسى مبانى و اصول ترجمه را رعایت نکند، در اکثر موارد دچار ترجمه به رأى خواهد شد<ref>ر.ک: همان، ص206</ref> | ||
ب) ضوابط و قواعد مؤثر در استوارى و کمال ترجمه که برخی از مهمترین آنها عبارتاند از: | ب) ضوابط و قواعد مؤثر در استوارى و کمال ترجمه که برخی از مهمترین آنها عبارتاند از: | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
# امانت در ترجمه؛ | # امانت در ترجمه؛ | ||
# جداسازی متن ترجمه از توضیحات اضافی؛ | # جداسازی متن ترجمه از توضیحات اضافی؛ | ||
# و...<ref>همان، ص206- 223</ref> | # و...<ref>همان، ص206- 223</ref> | ||
در بخش پنجم، به معرفی شرایط مترجم و تأثیر آنها در ترجمه قرآن، پرداخته شده است. مهمترین اهداف آموزشی مورد نظر از این بخش، عبارتاند از: شناخت شرایط عام مترجم (شرایط لازم و کمال)؛ شناخت شرایط خاص مترجم قرآن و آشنایی با تأثیرات دانشهای مترجم در ترجمه قرآن<ref>همان، ص227</ref> | در بخش پنجم، به معرفی شرایط مترجم و تأثیر آنها در ترجمه قرآن، پرداخته شده است. مهمترین اهداف آموزشی مورد نظر از این بخش، عبارتاند از: شناخت شرایط عام مترجم (شرایط لازم و کمال)؛ شناخت شرایط خاص مترجم قرآن و آشنایی با تأثیرات دانشهای مترجم در ترجمه قرآن<ref>همان، ص227</ref> | ||
به باور نویسنده، ترجمه متون مقدس، ضرورت تبلیغى هر دین به شمار مىآید و با توجه به رسالت قرآن براى همه زمانها و مکانها، این ضرورت صدچندان مىشود و ازاینرو دانشوران زیادى در طول تاریخ اسلام اقدام به ترجمه قرآن کردهاند و براى این کار از روشهاى مختلف استفاده نمودهاند. وی معتقد است بررسى این شیوهها و بیان نقاط قوت و ضعف آنها مىتواند براى مترجمان بعدى راهگشا باشد و دانش ترجمه قرآن را بالنده و پویاتر کند، ازاینرو در بخش ششم، به معرفی روشها و سبکهای ترجمه قرآن، پرداخته شده است<ref>همان279</ref> | به باور نویسنده، ترجمه متون مقدس، ضرورت تبلیغى هر دین به شمار مىآید و با توجه به رسالت قرآن براى همه زمانها و مکانها، این ضرورت صدچندان مىشود و ازاینرو دانشوران زیادى در طول تاریخ اسلام اقدام به ترجمه قرآن کردهاند و براى این کار از روشهاى مختلف استفاده نمودهاند. وی معتقد است بررسى این شیوهها و بیان نقاط قوت و ضعف آنها مىتواند براى مترجمان بعدى راهگشا باشد و دانش ترجمه قرآن را بالنده و پویاتر کند، ازاینرو در بخش ششم، به معرفی روشها و سبکهای ترجمه قرآن، پرداخته شده است<ref>همان279</ref> | ||
مترجمان قرآن در همه ادوار، خدمات بزرگى به اسلام نموده و در راه گسترش فرهنگ قرآنى، گامهاى بلندى برداشتهاند؛ اما ترجمه قرآن در طول تاریخ اسلام، سیرى تکاملى را پیموده است اما این حرکت تکاملى، بدون نقد و بررسى و آسیبشناسى ترجمههاى پیشین امکانپذیر نخواهد بود. به اعتقاد نویسنده، آسیبشناسى ترجمههاى قرآن، به معناى نادیده گرفتن زحمات و نقاط قوت ترجمهها نیست و اگر نامى از مترجمى به میان مىآید، تنها با هدف احترام به اوست و این نقدها همچون اصل ترجمهها، چراغ راه آیندگان خواهند شد، تا ترجمههاى استوارتر، دقیقتر و کاملترى از قرآن شکل بگیرد. لذا در بخش هفتم، به آُسیبشناسی ترجمههای قرآن پرداخته شده است<ref>همان315</ref> | مترجمان قرآن در همه ادوار، خدمات بزرگى به اسلام نموده و در راه گسترش فرهنگ قرآنى، گامهاى بلندى برداشتهاند؛ اما ترجمه قرآن در طول تاریخ اسلام، سیرى تکاملى را پیموده است اما این حرکت تکاملى، بدون نقد و بررسى و آسیبشناسى ترجمههاى پیشین امکانپذیر نخواهد بود. به اعتقاد نویسنده، آسیبشناسى ترجمههاى قرآن، به معناى نادیده گرفتن زحمات و نقاط قوت ترجمهها نیست و اگر نامى از مترجمى به میان مىآید، تنها با هدف احترام به اوست و این نقدها همچون اصل ترجمهها، چراغ راه آیندگان خواهند شد، تا ترجمههاى استوارتر، دقیقتر و کاملترى از قرآن شکل بگیرد. لذا در بخش هفتم، به آُسیبشناسی ترجمههای قرآن پرداخته شده است<ref>همان315</ref> | ||
در بخش هشتم، با عنوان «پژوهشهای کارگاهی»، آسیبهای موجود، در برخی از ترجمههای قرآن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>همان، ص345-358</ref> و در بخش آخر، دستورالعملهای ذکر شده در باب ترجمه متون نیایشی، به زبانهای بومی، در سه بخش اصول کلی کاربردی در همه ترجمهها؛ هنجارهای مربوط به ترجمه کتاب مقدس و هنجارهای مربوط به دیگر ترجمه نیایشی، ذکر گردیده است<ref>همان، ص359- 379</ref> | در بخش هشتم، با عنوان «پژوهشهای کارگاهی»، آسیبهای موجود، در برخی از ترجمههای قرآن، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>همان، ص345-358</ref> و در بخش آخر، دستورالعملهای ذکر شده در باب ترجمه متون نیایشی، به زبانهای بومی، در سه بخش اصول کلی کاربردی در همه ترجمهها؛ هنجارهای مربوط به ترجمه کتاب مقدس و هنجارهای مربوط به دیگر ترجمه نیایشی، ذکر گردیده است<ref>همان، ص359- 379</ref> | ||
در پایان، به برخی از ویژگیهای کتاب اشاره میگردد: | در پایان، به برخی از ویژگیهای کتاب اشاره میگردد: | ||
خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
# ارائه مطالب بهصورت فصلبندى و درسى، که مىتوان هر فصل را به عنوان یک یا دو درس مستقل مورد توجه قرار داد؛ | # ارائه مطالب بهصورت فصلبندى و درسى، که مىتوان هر فصل را به عنوان یک یا دو درس مستقل مورد توجه قرار داد؛ | ||
# تبیین اهداف آموزشى هر فصل، که خط کلى آن مبحث را براى استاد و دانشپژوه روشن مىسازد؛ | # تبیین اهداف آموزشى هر فصل، که خط کلى آن مبحث را براى استاد و دانشپژوه روشن مىسازد؛ | ||
# آزمایش مکرر این کتاب و مطالب آن در فرایند آموزشى رشتههاى تخصصى «تفسیر» و «علوم قرآن» حوزه علمیه قم، مرکز جهانى علوم اسلامى و مراکز علمى دیگر و بازخوردگیرى و اعمال اصلاحات<ref>درآمد، ص18</ref> | # آزمایش مکرر این کتاب و مطالب آن در فرایند آموزشى رشتههاى تخصصى «تفسیر» و «علوم قرآن» حوزه علمیه قم، مرکز جهانى علوم اسلامى و مراکز علمى دیگر و بازخوردگیرى و اعمال اصلاحات<ref>درآمد، ص18</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب در ابتدا و کتابنامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و کتابنامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. | ||
در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع و درج لاتین برخی کلمات و عبارات متن<ref>ر.ک: پاورقی، ص94</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص96</ref> | در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع و درج لاتین برخی کلمات و عبارات متن<ref>ر.ک: پاورقی، ص94</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص96</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس == |
ویرایش