مفاتيح الشرائع (تحقیق رجایی): تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR01357J1.jpg|بندانگشتی|مفاتیح الشرایع]]

{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"

! نام کتاب!! data-type='bookName'|مفاتیح الشرایع

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی]] (نويسنده)

[[رجایی، مهدی]] (محقق)

|زبان  

|data-type='language'|عربی

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏182‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏9‎‏م‎‏7

|موضوع  

|data-type='subject'|فقه جعفری - قرن 11ق.

|ناشر  

|data-type='publisher'|کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره)

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|قم - ایران

|سال نشر  

|data-type='publishYear'| 1401 هـ.ق  

 

 

مفاتيح الشرايع اثر [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] متوفاى 1091ق است كه به زبان عربى و پيرامون مباحث فقهى با شيوه نوين و متفاوت از ساير فقهاست.

 

 

1- فن عبادات و سياسات. 2- فن عادات و معاملات.

 

 

گر چه فقها در ترتيب ابواب فقهى سليقه‌ها و ذوق‌هاى گوناگونى دارند، ولى ملا محسن فيض در ترتيب و تبويب كتاب‌هاى فقهى خود از جمع فقها پيروى نكرده، به خصوص در كتاب حاضر و به ترتيبى بديع و سبكى ويژه دست زده و آن را در دو بخش فراهم آورده و از هر بخش آن به فن تعبير كرده است. فن اول، فن عبادات و سياسات و فن دوم فن عادات و معاملات است.هر يك از اين دو فن مشتمل است بر شش كتاب و يك خاتمه، بنابراين، فيض، تمام كتاب‌هاى پنجاه و چند گانه فقه را فقط در دوازده كتاب و دو خاتمه قرار داده است.

1- مفاتيح صلات، مشتمل بر مباحث طهارات و نجاسات.

 

2- مفاتيح زكات، مشتمل بر مباحث خمس، و صدقه‌ها.

 

3- مفاتيح صيام، مشتمل بر مباحث عمره و زيارت پيغمبر و ائمه هدى صلوات الله عليهم.

 

4- مفاتيح عهدها و نذرها، مشتمل بر مباحث سوگند، و اقسام گناه و ثواب.

 

5- مفاتيح حسبه و حدود، مشتمل بر مباحث افتاء و لقطه و قصاص و ديات.

1- مفاتيح مطاعم و مشارب، مشتمل بر مباحث صيد و ذباحه.

 

2- مفاتيح مناكح و مواليد. مشتمل بر مباحث طلاق و خلع و مبارات و لعان و ظهار و ايلاء.

 

3- مفاتيح معايش و مكاسب، مشتمل بر مباحث احياى موات، عتق، استرقاق، بيع، ربا، شفعه، شركت، قسمت، مزارعه، مساقات، اجاره، جعاله، سبق و رمايه، صلح، اقاله، و نيز احكام ديون از قرض، رهن، ضمان، حواله، كفالت، تفليس، اقرار، ابراء وديعه، عاريه، غصب، اتلاف، لقطه و احكام تصرف به نيابت از ولايت و وكالت و وصايت.

 

4- مفاتيح عطايا و مروّات، مشتمل بر مباحث هديه‌ها، وقف، سكنى، حبس، وصيت به مال، عتق و تدبير و كتابت.

 

5- مفاتيح قضايا و شهادات.

 

6- مفاتيح فرائض و مواريث.

يادآورى اين نكته لازم است كه كتاب مفاتيح الشرايع در عين ايجاز، كتابى است استدلالى كه به نحو مطلوبى شيوه احكام را از مآخذ آن به ما مى‌آموزد و به سبكى جالب، آيات مربوط به احكام در آغاز هر بحث آمده و مى‌توان اين كتاب را مشتمل بر آيات الاحكام نيز دانست، سپس در هر مساله، روايات و نصوص سنت مورد استفاده و استناد قرار گرفته، منتها گاه اصل روايت، ذكر شده و گاه فقط به آن اشاره شده كه العاقل يكفيه الاشاره؛ مثلا يك جا گويد: للصحيح يا حسن يا معتبر و خود روايات به خاطر اختصار ذكر نشده و مى‌توان در وافى او و برخى كتاب‌هاى روايى ديگر آن‌ها را يافت.

خواب و روياى داماد [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|مجلسى دوم]] درباره كتاب مفاتيح، هر چه باشد، دليل است بر اين كه كتاب مزبور در محافل علمى اعتبار زايد الوصفى را كسب كرده بوده و روى آن حساب مى‌شده است.

نكته مهم اين‌كه فيض با آن‌كه جامع علوم عقلى و نقلى بوده، از هيچ علمى از علوم متنوع خود در علم ديگر مايه نگذاشته، و در هيچ علمى تحت تاثير علم ديگر خود نبوده است، او در فقه يك فقيه است، چنانچه در فلسفه، يك فيلسوف، در عرفان، يك عارف، و در تفسير، يك مفسر است و هرگز تصوف و عرفان و فلسفه و كلام را با فقه در نياميخته است، و اين خود عظمت و ابعاد مستقل فكرى و نظرى او را مى‌رساند. و روشن‌گر اين نكته است كه فيض در عين حال به مسئوليت خطير خود در برابر فقه ناب اسلامى وقوف كامل دارد.

فيض در مقدمه كتاب مفاتيح الشرايع درباره منابع فقه بحث كرده، گويد: مآخذ استوار احكام فقه، و اصول محكم آن، محكمات كلام الله تعالى، و كلام رسول الله، صلى الله عليه وآله، و كلام اهل بيت عليهم‌السلام است، بى آنكه از ديگران و لو فحول باشند، تقليد شود، و بى آنكه به چيزى كه آن را اجماع مى‌نامند، استناد شود، و بى متابعت كردن از شهرت بدون دليل، و بى آنكه بنا گذاشته شود، بر اصول فقه كه بدعت است و شرع نسبت به آن راه نداده و آن را حجت ندانسته است، نه آنكه با دست كوتاه نسبت به الفاظ جمود شود، و نه آن كه به قياس‌ها عمل شود.

كتاب مفاتيح چون ساير كتاب‌هاى فيض از همان آغاز تألیف، شهرت و اعتبار خود را بدست آورد و مورد توجه و عنايت مجتهدان و محدثان قرار گرفت. و از همان اوان، علماى بزرگ بدان توجه كرده و به شرح و تحشيه آن دست زدند. چهارده شرح و چندين حاشيه بر آن كتاب نگاشته شده كه از آن جمله بهبهانى رئيس مجتهدان قرن دوازدهم بوده كه با اخباريين مبارزه‌اى بى‌امان داشته است.