۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مذكر احباب (ادب و فرهنگ فارسی در قرن دهم هجری) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ اوت ۲۰۱۷، ساعت ۰۶:۱۰
، ۶ اوت ۲۰۱۷جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف'
جز (جایگزینی متن - 'كمالالدين' به 'كمالالدين') |
جز (جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
'''مذكر احباب'''، كتابى است به زبان فارسى كه به شرح حال 292 تن از شاعران، سلاطين، صوفيان و عالمان و خويشاوندان مؤلف كه در ماوراءالنهر مى‌زيسته‌اند مى‌پردازد. | '''مذكر احباب'''، كتابى است به زبان فارسى كه به شرح حال 292 تن از شاعران، سلاطين، صوفيان و عالمان و خويشاوندان مؤلف كه در ماوراءالنهر مى‌زيسته‌اند مى‌پردازد. | ||
آقاى [[گلچین معانی، احمد| احمد گلچين معانى]] سال اتمام اين تذكره 974ق را دانسته است. به گفته مصحح سال 974ق. به لحاظ سال اتمام نخستين تحرير تذكره قابل قبول است؛ اما اين سال را نبايد به عنوان سال اتمام صورت نهايى كتاب تلقى كرد، چرا كه | آقاى [[گلچین معانی، احمد| احمد گلچين معانى]] سال اتمام اين تذكره 974ق را دانسته است. به گفته مصحح سال 974ق. به لحاظ سال اتمام نخستين تحرير تذكره قابل قبول است؛ اما اين سال را نبايد به عنوان سال اتمام صورت نهايى كتاب تلقى كرد، چرا كه مؤلف از 974 تا 1005ق. پيوسته به تذكره‌اش نظر مى‌انداخته و مطالبى را مى‌پيراسته و نكاتى را به تذكره‌اش مى‌افزوده است. مصصح سپس دلايل خود را بر اين‌كه سال 974ق. سال اتمام صورت نهايى كتاب نيست، ارائه مى‌كند. | ||
انگيزه | انگيزه مؤلف از نگارش اين اثر، اجابت خواسته برخى از دوستان و برادران بوده كه از وى خواسته‌اند، اسامى برخى از فضلا را در تذكره‌اى گردآورد تا يادشان ماندگار شود. | ||
== ساختار كتاب == | == ساختار كتاب == | ||
كتاب مشتمل بر يادداشت و نيز مقدمه‌اى مبسوط به قلم مصصح آقاى [[مایل هروی، نجیب|نجيب مايل هروى]]، ديباچه‌اى به قلم | كتاب مشتمل بر يادداشت و نيز مقدمه‌اى مبسوط به قلم مصصح آقاى [[مایل هروی، نجیب|نجيب مايل هروى]]، ديباچه‌اى به قلم مؤلف، يك مقاله و چهار باب و يك خاتمه است. | ||
مقاله خود مشتمل بر دو ركن و هر يك از دو ركن مشتمل بر دو فصل مى‌باشد. | مقاله خود مشتمل بر دو ركن و هر يك از دو ركن مشتمل بر دو فصل مى‌باشد. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
اين كتاب يكى از مهم‌ترين منابع ادبى، تاريخى مربوط به ماوراءالنهر در سده دهم هجرى است. اطلاعات تاريخى-فرهنگى جالبى درباره دربار ازبكان، شيبانيان و خانان خيوه و خوارزم در آن مندرج است. در ديباچه كتاب، | اين كتاب يكى از مهم‌ترين منابع ادبى، تاريخى مربوط به ماوراءالنهر در سده دهم هجرى است. اطلاعات تاريخى-فرهنگى جالبى درباره دربار ازبكان، شيبانيان و خانان خيوه و خوارزم در آن مندرج است. در ديباچه كتاب، مؤلف به تعريف شعر و بيان شرافت آن و نيز انگيزه خود از نگارش اين كتاب پرداخته و ترتيب مطالب كتاب را بيان مى‌دارد. | ||
ركن اول از مقاله كتاب به بيان احوال سلاطين چنگيزخانى(شيبانى) ضمن دو فصل اختصاص يافته است: | ركن اول از مقاله كتاب به بيان احوال سلاطين چنگيزخانى(شيبانى) ضمن دو فصل اختصاص يافته است: | ||
در فصل اول از سلاطين چنگيزخانى كه وفات كرده‌اند، ياد مى‌شود. نظير: ابوالفتح محمد شيبانى، عبيدالله شيبانى، رستم بهادرخان و... و در فصل دوم از سلاطينى كه در زمان | در فصل اول از سلاطين چنگيزخانى كه وفات كرده‌اند، ياد مى‌شود. نظير: ابوالفتح محمد شيبانى، عبيدالله شيبانى، رستم بهادرخان و... و در فصل دوم از سلاطينى كه در زمان مؤلف در قيد حيات بوده‌اند، ياد مى‌شود. نظير: ابوالفتح سلطان سعيدخان، دوست محمد سلطان و... | ||
در فصل اول از ركن دوم كه به شرح حال سلاطين جغتايى اختصاص يافته، سلاطينى كه رحلت كرده‌اند، معرفى مى‌شوند. نظير: ظهيرالدين محمد بابرپادشاه، محمد همايون پادشاه، ابراهيم ميرزا و...و در فصل دوم دو تن از سلاطينى كه در زمان | در فصل اول از ركن دوم كه به شرح حال سلاطين جغتايى اختصاص يافته، سلاطينى كه رحلت كرده‌اند، معرفى مى‌شوند. نظير: ظهيرالدين محمد بابرپادشاه، محمد همايون پادشاه، ابراهيم ميرزا و...و در فصل دوم دو تن از سلاطينى كه در زمان مؤلف در قيد حيات بوده‌اند، معرفى مى‌گردند كه عبارتند از: سليمان شاه ميرزا، ميرزا ابوالقاسم. | ||
باب اول از چهار باب كتاب به معرفى گروهى كه | باب اول از چهار باب كتاب به معرفى گروهى كه مؤلف ايشان را درك نكرده و از دنيا رفته‌اند، باب دوم به معرفى گروهى كه وى ايشان را درك كرده و از دنيا رفته‌اند، باب سوم به معرفى كسانى كه مؤلف آنان را درك نموده و تا زمان وى نيز در قيد حيات بوده‌اند و باب چهارم به شرح حال كسانى كه مؤلف ايشان را درك ننموده و لكن در زمان مؤلف هنوز در قيد حيات بوده‌اند، اختصاص يافته است. | ||
مؤلف ذيل نام هر يك از افراد، به معرفى اجمالى پرداخته و نمونه‌اى از نظم ايشان را ذكر مى‌كند. | |||
در خاتمه نيز | در خاتمه نيز مؤلف از نياكان و پدران و عموها و دايى‌هاى خويش ياد مى‌كند و نمونه‌اى از شعر ايشان را يادآور مى‌شود. | ||
مصحح كتاب، ارزش‌هاى اين تذكره را در چهار بخش تاريخ، ادبيات، تصوف و مردم‌شناسى به تفصيل بيان كرده است؛ اما بايد گفت كه بيشتر كسانى كه نامشان در اين تذكره به عنوان شاعر آمده است، در تاريخ ادبيات فارسى چندان شهرتى ندارند و حتى نام آنان به جز در اين تذكره در جايى ديگر نيامده است. اينان كسانى هستند كه به روايت مؤلف «گاه ميل شعر مى‌كرده‌اند» و يا به ندرت مرتكب شعر مى‌شده‌اند و عموما احباب و ياران مؤلف بوده‌اند. | مصحح كتاب، ارزش‌هاى اين تذكره را در چهار بخش تاريخ، ادبيات، تصوف و مردم‌شناسى به تفصيل بيان كرده است؛ اما بايد گفت كه بيشتر كسانى كه نامشان در اين تذكره به عنوان شاعر آمده است، در تاريخ ادبيات فارسى چندان شهرتى ندارند و حتى نام آنان به جز در اين تذكره در جايى ديگر نيامده است. اينان كسانى هستند كه به روايت مؤلف «گاه ميل شعر مى‌كرده‌اند» و يا به ندرت مرتكب شعر مى‌شده‌اند و عموما احباب و ياران مؤلف بوده‌اند. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
#مقدمه مصصح. | #مقدمه مصصح. | ||
#نوشاهى، عارف، در باب "مذكر احباب"، معارف، آذر و اسفند 1379، ش51، ص17-51. | #نوشاهى، عارف، در باب "مذكر احباب"، معارف، آذر و اسفند 1379، ش51، ص17-51. | ||
#ديباچه | #ديباچه مؤلف. | ||
#متن كتاب. | #متن كتاب. | ||