ما اختلفت ألفاظه و اتفقت معانیه
ما اختلفت ألفاظه و اتفقت معانيه، تألیف ادیب، قاری و واژه‌شناس ممتاز قرن دوم قمری، عبدالملک بن قریب اصمعی (حدود 123-216ق)، با تحقیق، شرح و مقدمه مدیر «دارالکتب الظاهریه (دمشق)»، ما‌جد حسن ذهبی، واژگان و عبارات مترادف در زبان عربی را بیان می‌کند.
| ما إختلفت ألفاظه و إتفقت معانیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اصمعی، عبدالملک بن قریب (نويسنده) ذهبی، ما‌جد حسن (محقق) |
| ناشر | دار الفکر |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1406ق - 1986م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | مترادفها و متضا‌دها زبان عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ۶۵۹۱/الف۶۳م۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ما‌جد حسن ذهبی، با اشاره به اینکه نسخه خطی اثر حاضر فقط 5 برگه دارد و در مجموعه‌ای بزرگ شامل 15 رساله (دارای 319 ورقه) بود و جایگاهش در این مجموعه و اندک بودن صفحاتش باعث شد که به آن توجهی نشود، به‌صورتی که در فهرست نسخه‌های خطی زبان عربی (ظاهریه) با همه دقت و جامعیتش، نیز نام این اثر ارزشمند از قلم افتاد، افزوده است: اگر به فضیلت تحقیق رسیده‌ام و وظیفه‌ای را به سرانجام رسانده‌ام، مهم‌ترین عاملش به وجود ارزنده گنجینه‌ای به نام «مجمع اللغة العربية» و نایب رئیسش، شاکر فحام و «دارالکتب الظاهریه» بازمی‌گردد...[۱].
ساختار و محتوا
نویسنده، سامان‌دهی مشخصی به کتابش نداده است و هیچ نظمی در چینش واژگان و عبارات (الفبایی، موضوعی و...) مشاهده نشد.
نمونه مباحث
- و يقال: لا أفعَلُ ذلك ما لألأت الفورُ و ما حنّت النیبُ و...[۲].
ترجمه واژه به واژه: و گفته می‌شود: این کار را نمی‌کنم تا آهو دمش را می‌جنباند و ماده شتر از جدایی بچه‌اش ناله می‌کند و...
یادآوری: روش صحیح در ترجمه کنایه‌های عربی، جایگزینی معادل‌های فارسی آن است. منظور نویسنده این است: زمانی که بخواهند تأکید کنند که هرگز چنین نکنم، می‌گویند: «تا خدا، خدایی می‌کند و بنده، بندگی» یا «تا زمین می‌چرخد و خورشید، می‌تابد» یا «تا شب، شب است و روز، روز» یا «تا حاجی به دور خانه خدا می‌گردد» و... توضیح: البته این‌گونه سخن گفتن فقط در موارد نفی نیست، بلکه در جملات مثبت هم گفته می‌شود و بر دوام و استمرار دلالت دارد؛ مثلاً در استقبال از ورود پیامبر(ص) به مدینه این شعر را سرودند:
| طلع البدر علينا من ثنيات الوداع | وجب الشكر علينا ما دعا لله داع[۳] |
مصرع دوم به این معنا است که «تا دعاگویی با خدا راز و نیاز می‌کند، ما باید خدا را شکر کنیم»؛ یعنی همواره شکر خدا بر ما واجب است.