كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية

    از ویکی‌نور
    كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية
    نام کتاب كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية
    نام های دیگر کتاب
    پدیدآورندگان سهروردی، عمر بن محمد(نويسنده)

    مناعي، عائشه يوسف (محقق)

    زبان عربي
    کد کنگره ‏BBR‎‏ ‎‏766‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏5
    موضوع تصوف - دفاعيه‎ها و رديه‎ها

    فلسفه اسلامي - دفاعيه‌ها و رديه‌ها

    فلسفه يونان - دفاعيه‏ها و رديه‎‏ها

    ناشر دار السلام
    مکان نشر مصر - قاهره
    سال نشر مجلد1: 1999م , 1420ق ,
    کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE14481AUTOMATIONCODE

    كشف الفضائح اليونانية و رشف النصايح الإيمانية اثر شهاب‎الدین عمر بن محمد سهروردی (متوفی 632ق)، کتابی است در رد فلسفه.

    تحقیق و تصحیح کتاب، به قلم رئيس دانشكده شريعت اسلامی قطر؛ عایشه یوسف مناعی صورت گرفته است.

    زبان و زمان تألیف

    کتاب به زبان عربی و در جمادی‎الاول‎ سال‎ 621‎ق تألیف شده است[۱].

    اهمیت کتاب

    این کتاب پس از «عوارف المعارف»، از مهم‎ترین و معروف‎ترین آثار سهروردی است[۲].

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در پانزده باب و دو خاتمه، تنظیم شده است.

    گزارش محتوا

    مقدمه محقق، دارای دو بخش بوده و در آن، به توضیح روش تحقیق و توصیف نسخ خطی، پرداخته شده است[۳].

    مقدمه مؤلف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره گردیده است[۴].

    این اثر سهروردی‎ پس‎ از‎ انتشار، در میان دانشیان و فاضلان سده هفتم و هشتم شهرت زیای یافت و پشتیبانان و مخالفان پیدا کرد‎. ضیاءالدین ابوالحسن مسعود بن محمود شیرازی از عالمان و مشایخ نام‎بردار سده هفتم (م 655) با این‎ اثر‎ سهروردی خصومت می‎ورزید و در کتابی به نام «كشف الأسرار الإيمانية و هتك الأستار الحطامية» در رد و جواب آن پرداخت؛ به‎طوری‎که پس از چندی آن کتاب را به دو رساله دیگر در خصوص حکمت‎ اسلام و عظمت شأن و شوکت حکمای مسلمان، مذیل کند یکی به نام «اشارات الواصلين» و دیگری «الرسالة الكنه»؛ اما همچنان که «تهافت التهافت» ابن رشد، هرگز نتوانست بر رونق و بازار «تهافت الفلاسفة» محمد‎ غزالی‎، اثری کاری و نابودکننده داشته باشد، ردیه مسعود شیرازی نیز نتوانست از شهرت و رونق اثر حاضر بکاهد، چنانچه در سده هشتم، به قول معین‎الدین یزدی «از میامن دولت‎ محمدی‎ و صفای نیت مؤلف، شهرت و قبول این کتاب هم‎عنان صبا، به آفاق رسیده و با انوار خورشید به اطراف اقالیم مشهور، مذکور گشته، اهل‎دل را انیس روح‎افزای‎ شد‎ ‎و سالکان راه حق را جلیس غم‎زدای آمد»[۵].

    سهروردی در این کتاب کوشیده است که الهیات اسلامی، مسائل روح، نبوت، معاد و حشرونشر و صفات و اخلاق و افعال باری‎تعالی را‎ در‎ پانزده‎ باب و یک خاتمه، تبیین کند و بر‎ خواننده‎ گمراه که به مطالعه آراء فلاسفه می‎پردازد، پیدا سازد که انقطاع از علوم عقلی و تعلق به علوم اسلامی، سرمایه رستگاری‎ و درستکاری است. از آن روی که مؤلف بر علوم اسلامی‎ اعم‎ از علوم ظاهری و باطنی، تسلط کامل داشته، در این زمینه کاملاً موفق و فیروز است، ولیکن در نااستوار نمودن آراء فلاسفه‎ و ناپخته‎ نشان‎ دادن نکات فلسفی، بسیار ضعیف و حتی در حد یک نویسنده‎ مقلد است. با آنکه سهروردی از غزالی و آثار ضد فلسفی او، مانند «تهافت الفلاسفة» و «مقاصد الفلاسفة» تمتع یافته‎ و بهره‎ برده‎ است، ولی هرگز نتوانسته چون غزالی، یک‎یک از مباحث فلسفی‎ را‎ برشمارد و به رد و انکار آن‎ها بپردازد[۶].

    وی در این کتاب دو نوع شناخت را در مقابل‎ همدیگر‎ می‎گذارد‎: شناختی که از روی ایمان و اشراق است و به‎وسیله قلب تحصیل می‎گردد و شناختی‎ که‎ محل‎ اخذ آن عقل است -شناخت عقلانی و در واقع مؤلف کوشیده است که مناظره گونه‎ای‎ میان‎ انواع‎ دوگانه شناخت قلبی و عقلی- به وجود بیاورد و سعی کرده است که شناخت ایمانی را مستند‎ به‎ مواد مقبول اسلامی، همچون آیات قرآنی و احادیث نبوی و روایات مأثور و مروی سازد و شناخت عقلانی‎ را‎ در‎ حد شعار و به‎دوراز هرگونه اسناد به جزئیات دقایق فلسفی، سست و ناپخته بنماید‎. ازاین‎رو فلاسفه را با شنویه و دهریه و مجوس و صابئه و هرکسی که با ارتباط عقل به جست‎وجوی‎ الهیات‎ می‎روند، هم‎سیر و هم‎داستان می‎داند، به‎طوری‎که هرگز‎ به حقایق امر و فطرت و خلقت نائل نمی‎آیند[۷].

    سهروردی می‎نویسد که: مقدمه و سررشته‎ فکری که فلاسفه‎ را‎ به گمراهی می‎کشاند این است که معتقدند «الواحد لا يصدر عنه الا الواحد» درحالی‎که‎ این نظرشان از چند جهت‎ باطل‎ است. دیگر از بدعت‎های شنیع‎ فلاسفه‎، به نظر سهروردی آن است که صانع پاک‎ را علة العلل نام‎ می‎نهند‎. وی این نظر را‎، شرک‎ و کفر و الحاد صرف می‎داند، زیرا که «علت به‎اصطلاح فلاسفه عبارت است از هر‎ چیزی‎ که امری از او صادر‎ شود چون‎ از‎ وجود علت به جمیع‎ اجزاء‎ تأثیر حاصل گردد و جمله معلول‎ واجب‎ الصدور بود؛ بنابراین معلول ثانی علت موجود معلول ثالث بود و به‎حسب وجود اثر، هیچ فرق‎ میان‎ موجود مبدأ ثانی نباشد. بنای همه معلولات‎ در‎ صفت مبدائی ایجاب‎ با‎ مبدأ‎ اول شریک باشند» و این‎ کفر است و شرک، شرکی که از شرک بت‎پرست هم با ابعادش گمراه‎کننده‎تر است[۸].

    به نظر سهروردی‎، دیگر‎ از آراء ناپخته و گمراه‎کننده فلاسفه، آن است‎ که‎ به‎ موجبیت‎ ذات‎، قائل شدند و چون‎ به‎حکم «الفاسد يدعو‎ الی الفاسد»، فساد، فساد را می‎طلبد، بسیاری از آراء باطل دیگر از آنان سر زد. از آن‎ جمله‎ است قدم عالم که بنابراین عقیده، تقدم ذات حق بر عالم مقدم زمانی نیست، زیرا که معنی قدیم، عدم مسبوقیت است به‎حسب زمان و چون صانع بر مصنوع تقدم دارد فلاسفه از‎ تقدم‎ زمانی احتراز کردند و به تقدم ذاتی قائل شدند[۹].

    روی اعتراضات سهروردی در این کتاب،‎ نه‎تنها با فلاسفه است بلکه بر ارباب هیئت و نجوم که با فلاسفه در مواردی اشتراک و تشابه دارند، نیز انتقاداتی دارد؛ اما مسلم است که سهروردی هرگز به رد آراء ریاضی و طبی و ارباب هیئت و نجوم نپرداخته بلکه جای‎جای در هندسه و حساب و ریاضی و طب، سخن گفته و تلاش کرده است که میان اقوال ارباب ریاضی و طب‎ و نجوم‎ و اخبار و روایات اسلامی را جمع کند؛ اما طعن زبان و سهم بیان سهروردی در این کتاب، بیشتر متوجه ابن‎سینا و فارابی است[۱۰].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، به همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.

    در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ[۱۱]، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است[۱۲].

    پانویس

    1. ر.ک: هروی، نجیب مایل، ص65
    2. ر.ک: همان
    3. مقدمه محقق، ص5- 63
    4. مقدمه مؤلف، ص65
    5. ر.ک: هروی، نجیب مایل، ص66
    6. همان
    7. همان
    8. همان
    9. ر.ک: همان، ص66- 67
    10. ر.ک: همان
    11. ر.ک: پاورقی، ص73
    12. ر.ک: همان، ص74

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. هروی، نجیب مایل، «اثری از سهروردی در ستیز با فلسفه»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، آذر و دی 1364، شماره 6، (6 صفحه- از 64 تا 69)، به آدرس:

    http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/25326/

    وابسته‌ها

    پیوندها